Katalog

Tanker balast sularının Türkiye'ye tehdidi Türk sularında yapılan petrol taşımacılığı, sadece çarpışma ve yanma gibi risklerin yanında canlılar açısından da önemli bir tehdittir. Bayram Ozturk (*) her gun arttıgının belırüsıdır Zarar 400 milyon dolar Kaldı kı Turkıye dahıl butun Karadenız ulkelerı tan ker balast sularıyla Kuzey Amerıka dan Karadenız e ge çen ve asıın denız vebası olarak bılınen taraklı medüz'den (Mnemıopsıs leıdyı) olumsuz etküenmıştır Ka radenız de hızla artarak müyonlarca ton canlı kutleye ula şan ve bır dogal duşmanı olmayan bu Taraklı Meduz tıcarı degerı olan hamsı ıstavrıt palamut torık ve çaça gıbı balıklann stoklarının azalmasına neden oldu Bu yolla sadece Turkıye nın ugradıgı kayıplar on az 400.000 milyon dolar ola rak hesaplanı yor Bır başka or T anker balast suları tankerlerın boşken veya ba zen yuk aldıktan sonra baş ve yan bolmelerıne aldıkları denız suyudur Demzden alınan bu su sayesınde yukun ve gemmın dengesı saglarur yakıttan tasarruf edılır Dunyada her gun bınlerce tanker müyon larca metrekup suyu bır yerden bır yere taşır Işte olan da bu sırada olur tstenmeyen denız can lüarıyla denızlerde kırletıcı ve bakterıyel nıtelıge sahıp sular bır kıtadan veya bır denızden dıgerıne boşaltüır Bu yolla her gun 3000 denız canlısının bır bolgeden bır bolgeye taşındıgı tahmın edılmektedır Ozellıkle petrol taşıyan tankerlerın boyut ve ha cımlerıyle orantılı olarak boşalttıklan bu sular son za manlarda dunya demzcılık ve bılım dunyasında buyuk tartışma ve ügıye sebep oldu U?un araştırmalardan son ra tankerlerın balast sularının bır denızden veya okya nustan dıger bırıne taşınmasımn ekolojık yıkımlara ne den oldugu sonunda kabul edıldı Uluslararası Denizcilik Örgütti (IMO) 1997 yılı Kasım ayında tanker balast sulan konusunda bır karar yayımlnyarak butun gemılerın balast sulan planı ve bu sularm analızının zorunlulugu üe lıman devletıne de ba last sularının rısklerı kontrolu ve arıtılması konusunda sorumluluk verdı nek incemid Bu karara gore lımanınıza gelen herhangı bır ge mıyı balast sularının kokenı ve analızı konusunda denet leyebılır veya sızın gernılerınızı varış lımanmda vardıgı devletın yetkılı lıman memurları ve uzmanları denetleyebüır Bu yenı gelışme Turk bogazlarından geçen 50 000 gemıran çevre nsklermı dunyaya duyurmak açı sından son derece onemlıdır ve çevre argumanlanmızın ye olarak bılı nen Dreısscna polymorpha tu runun denız araçlarına yd pışması sonucu oluşan milyon larca dolarlık zarar Yıne Ja pon denızyıldı zı olarak bılı nen Astenas amurensıs turu nun Avustral ya dakı balık yataklarınd verdıgı zararlar tanker balast sularının kontrol ve denetımını zorunlu kılan nedenler olarak sayılabılır Butun bunların dışında denızlerde zehırlı ozellıge sahıp tek hucrelı canlıların tanker balast sularıyla bır yerden başka bır yere taşınması da mumkun Zohırlı ozellıge sahıp bu tek hucrelıler ozellıkle kabuklularda toplu olumlere neden olmaktadır 1997 yılından berı başta Amerıka Avustralya ve Ingıltere gıbı ulkeler tanker balast sulan yoluyla yayıla cak ıstenmeyen denız canlılarını tespıt efmek ve kontrol dltad almak ıçın lımanlanna gelen ozellıkle petrol tan kerlerı ıle buyuk yuk gemılerını kontrol ederek lımanda denetım yapmaktadır Bu denetımler sonucu tehlıkelı olan veya kıılenmış bolgelerden gelen gemüer ıçın ötel karantinalar uygulanmaktadır Varfarin Kuzey Amerıka duzluklerı az yagış alan verımsız topragı ve sert geçen kışları nedenıyle tahıl uretımıne olsun hayvancılıga olsun elverışlı degıldı Bu yuzyüın başla rında Avrupa dan goturulen yonca turlerı Mehlotus alba ve Mehlotus ofbcınaks (Legu mınosae famüyası) durumu degıştırdı Artık soguk ve uzun kışlarda da yıyecek vardı Bır veterıner hekım olan F.S. Schofield tarafından 1922 de yenı sıgırlarda o gune kadar karşüdşdmamış bır hastalık belırlendı Kuflenmış kuru yonca yıyen sıgırlar ka namadan oluyordu Normal kuru yonca ıse zararsızdı Schofield kdnama gorulen sı gırlarda pıhtüaşma zamanınm uzadığını gordu Bırkaç yıl sonra başka bır veterıner hekım L.M. Roderic bu hayvanlann kanında protrombin fraksıyonunun azdldıgını buldu (protrombin pıhtüaşma ıçın gereklı bır faktordur) Daha sonra Dr K.P. Link, kanamdyd neden.olan maddenın araştırmasına gırıştı Altı yıl suren çalışmalar sonu ou 1939 da H.A. Campbell kanama yapan bu maddeyı ızole ettı Bu yenı bıçılmış yoncaya tatlı bır koku veren kumarin turevı bır maddeydı ve bishidroksikumarin oldidk adldndırıldı Bu madde bıçılmış yoncada mdntarların etkısı ıle ortaya çıkmak taydı Nısan 1940 ta bu madde sentez degıldı, 1941 de unlu Mayo Klinik te ük kez oral antıkoagulan (pıhtıla^nidyı onlemek dmacıyla agızdan alınan ılaçlar) olarak kul Mehhotus offıanahs lanıldı Tıcarı adı ıse dikumarol oldu (Kokulu yonca) Kumarin araştırıcılarından Lınk 1945 te tuberkuloza yakalanmıştı Daha once 1942 de dıkumarolu fare zehırı olarak denemış ama başarüı olamamıştı Sanatoryumda yatarken 6 ayını kemır genlerın kontrolu uzenne okuyarak geçırdı Yonettıgı laboratuvarda 1946 / 1948 arasında pek çok kumarin tu revı sentezlendı bunlardan bırısı guçlu antıkoagulan eüa gosterıyordu Lınk kemırgenlere karşı aradıgı ılacı buldugunu sandı ve bu maddenın adına da kullanımını destekleyen Wısconsın Alummı Research Foundatıon adlı kuruluşa atıfta bulunarak Warfarin adını verdı Varfarin dıkumarolden çok daha ıyı ve guvenlı bır an tıkoagulandı Ama fare zehırı olarak uretılmışü bu nedenle antıkoagulan ozellıgı klınısyenlerın gozunden kaç tı Ancak bır askerın ıntıhar amacıyla fazla mıktarda fare zehırı varfarin almasından sonrd dıkkatler bu üaç uzermde toplandı Klınık uygulamalarda varfarın kullanımı 1954 te başladı Hâla da başanyla kullanılmaktd varfarin Doğan Yucel Türkiye tehdit altında Tanker balast sulannın ıstenmeyen bu etkısı ıçın Turkıye açık bır tehdıt altındadır Çunku Atlantık ve Hınt Okyanusu yoluyla bır çok gemı Turkıye sulanna gırerek Kdiddenız den petrol akr veya Turk lımanlanna bırakır Bu nedenle Turk sulannda yapılarak petrol tdşımdcüıgı sadece çarpışma ve yanma gıbı risklerin yanındd adeta bır anlamda ekolojik sabotaj olarak da nıtelendı rılebılecek canlılar nedenıyle de tehdıt altındadır Bu nedenle Turkıye lımanlanna gelen tanker balast suldrı zaman geçırümeden mcelenmeye başlanmalı tanker balast sulanyla ügılı ulusal standartlar oluşturularak krıterler bügılendırme amaçlı yayınlar ıle teknık bır uz manlar grubunun çalışması gerekmektedır Unutmamak gerekır kı Turkıyp denızlerının korunması ve Bogazlaı konusudakı çevre koruma ydk laşımlarıfnız sadece samımı ve cıddı çalışmaldr yaparak ınandırıcı olabılır Bılımsel çalışma yapmadan Ulus lararası nıtelıkte kabul edılebılır verıler hazırlamadan başta Boğazlar olmak uzere denızlenmızın korunmasına kafkıda bulunamayız koruma konusundakı sıyası ve hukukı taleplere de kımseyı de ınandırmayız (*) Turk Denız Araştırmaları Vakfı 621/4