Katalog

Eureka! Arşimed'in parşömenc İstanbul Rum Patrikliği kitaplığından 1910'larda çalışan kitabı bır Fransız ailesi satışa çıkardı. 10. yy'de özgün kitaptan kopya parşömen 13. yy'da Bizans'ta yeniden kullanılmıştı. 2.2 milyon dolara satılan parşömendeki yazılar, Arşimet'in ünlü teorem ve çizimlerini açıklarken, ünlü bilim adamının kurgulama yöntemine büyük ışık tutuyor. Ozgen Acar unumuzde, dunyanın neresınde olursa olsun, fızık dersı üe tanışan her ogrencının ogrendıgı Yunanca bır sozcukvardır "Euraka" Sıcüya'da 10 287 'de Syracusa'da doğan Yunan büım ddaıru Arşırnet'm (*) (Arkhımedes) oykusunu büırsınız Bız yı ne de kısaca yazalım Kentın Kralı Hieron, kuyumcusuna bır altın taç sıparışı vermıştır Taç yapümış, krala teslım edü mıştır Kral, altın taca başka bır maddenın kanştıgından kuyumcunun kendını kandırdıgından kuşkuludur Kral, Arkhıme des'ten taca zarar vermeden gerçegı bulmasını ıster Bılım adamının ışı zordur Bır gun banyoda kuvette yıkanırken, hamam tasının dolu ve boş durumu arasmda taşırdıgı su parkmı gorerek sorunu çozumledıgı an, Arkhımedes, heyecanla çırüçıplak sokaga fırlar Bır yandan da "Euraka1 de denızde duran bır ahşap tekneyı tutuşturmuştu Bılımı gelıştırmek amacıyla genç yaşta Mısır1 a Iskenderıye kentıne gıderek bır başka Yunan bılım adamı Euklides'ın (Okhd) ogrencısı oldugu büınır Arkımedes'ın buluşlan, dagınık bır bıçımde ve degışık yollardan ozellıkle Latınce çevırılerle gunumuze ulaşmıştır Kendı yazdıgı bıçımde Yunanca bır kıtap gunumuze kalmamıştır G adamı ıdı Süındır, kure, daıre, spıral, konık bıçımlerın yuzey ya da hacım olçurnlerı, statık ve su statıgıne üışkın buluşlannın yanı sıra, yıldızlar ve uyduların yorun gelermı gosteren bır "planetaryum da mekanık keşıflerı arasındaydı Christie's "Euroka" Geçen ekım ayında New York'un unlu muzayedeevı Chrıs tıe's, bılım adamları arasmda "şok" duzeyınde surprız, Ortodoks patrıklıklen arasında "şaşhnlık" yaratan bır açıklama yaptı Muzayede evı, Arkımedes'ın "hI. 10. yy'da Arkimeda teoremlerini içeren özgün tabırnn ozgunden aktanlmış, Yu parfömenln Uzerine 13. yy'da Bizans'ta yazılı, doğal nanca ve 10 yyda yazılmış en es görUnümünde ve doğal boyutunda blr sayfa, (Koyu renkler Blzans, dlk inen gerl planda kırmızı Arkimet kopyası"nı açık arttırmaya çıka des metnl) rıyordu Ongorulen deger, 880 bın dolarla 1 2 milyon dolar arasında ıdı (19 5 x 15 cm) boyutundakı kıtap 174 parşömen sayfasından oluşuyordu l'den 177'e kadar sayfa numarası almıştı 104, 123 170 sayfalar yıtıktı Aynca 60 kadar numarasız sayfa vardı 55 geometrık çızım ıçerıyordu Koyu kahverenklı murekkeple yazılmıştı Bazı sayfaların uçları ıyıden ıyıye aşınmış bazı sayfalan nemden eüalenmıştı Bazüan da kuflu ıdı Yer yer delıklere ve metınlerde yırtıklara raslanıyordu 19 yyda, tahta kapaklar uzerıne, koyu renklı koyun densı ıle cılt lenmıştı Ünlü buluşlar Bılım adamı, uzaga taşlar fırlatan mancınıklar, vıda palanga, dışlı çarklardan başka denızde duşman gemılerıne karşı gelıştırdıgı sılahlarla da tarıhe geçmıştı Bunlardan bırı Mısır'da sulamada kullarulan spıral pompayla duşman gemı lerını basmçlı sularla batırdıgı soylenır Kımılerı Mısırda kullanılan bu spıral pompamn Arkhımedes'ın buluşu olmayacagını savlar Ancak Arkhımedes araştırmaları ıle tanınan Dextel Unıversıtesı'nden Dr Chris Rorres spıral pompaların kaynagını Arkhımedes 'ten daha eskıye goturen bır metne Mısır kaynaklarmda raslanmadıgma dıkkatı çeker Oyle de olsa boyle de olsa bu pompamn bugun bılımdekı adı "Arkunedes'm su vıdası"dn Bılım dunyasında tarüşılan Arkıme des'ın bır başka sılah yontemı ıse dız çokmuş askeılerın yan yana dızılerek tuttuklaıı duz bronz aynalarla yansıttıgı guneş ışınları üe duşman savaş teknelerını yakmasıdır Kımılerıne gore bu olanak dışı dır Ancak 1973 te bıı Yunan muhendısı olan Dr Yannis Sakkas, benzerı bır de neyle bu olayın teknık olarak olabüırlıgıru kanıtlamışü Muhendıs, 50 denızcıye 31 bronz aynayı yan yana tutturmuş, 5 m ote f Euraka1 (Buldum1 Buldum1)" dıye bagır maktadır Yıne fızık dersınde "kaldıraçlar ogretılırken verüen, geregınde, dunya agırlıgında bır nesnenın de kaldıraçla kolaylıkla kaldırılabüeceğıru anlatan ornegı de anımsarsmız Arkhımedes'ın, "Bana bır dayanak noktası venn, sıze dunyayı kaldıra 1 yım " sozlerı kolay unutulmaz Geometrınm daıresel baglantılannın kılıt olçusu(jı=3 14) de Arkhımedes'ın 9 buluşu degıl mıdır Arkhımedes, fızık, muhendıslık, optık asüonomı alanında eşsız bır bılım Roma ve Bızansta, parşömen sıkıntısı çeken kımseler, ozellıkle manastırdakı rahıp ve 2. Sayısal teknikle bllglsayarda aynstınlmıs Arklmekeşışler eskı parşomen btaplades'ln "Yiizen Cislmler Teoreml'ni anlatan metln ve nnda yazıları yıkayıp, bunlara 90 çlzlmlerln bulunduğu sayfa, derece dık gelecek bıçımde yeden yazma konusunda verılen ornekler nıden kendı ıstedıklerını yazarlardı Arkıarasında antık Yunan tıyatrosunun ustala medes'ın 10 yy kopyası olan Yunanca kırından Eurlpidesın yıtık oyunu "Phaettabının da başına 13 yy'da Bizans'ta benhon" yer alır 5 yy'dan kalma 100 saürlık zerı bır olay kopyaya da aynı uygulama yapılmıştı Bu gelmış, bır belge, arıs BıbLotheque National'de bu Ortodoks lunuyor Yıne Eurıpıdes'm 11 yydan kal dın adamı, ma başka oyunlanndan çeşıtlı parçaları çeşıtlı dmsel içeren metınler ıse Kudus Ortodoks Kıyazılar, evlıtaplıgı ndadır lık ve cınlerden kurtulma oykulen yazmış, ayrıca dort Evangehst portresı de çızmışü Aynı parşomene yenı Leonardo Usta'dan Ayasofya'ya Antık Yunan a aıt ozgun parşomen kıtaplar Iskenderıye'dekı kıtaplıkta IS 3 yy'da çıkan bır yangında yok olmuş, yagmalanmıştı Arkımedes'ın çalışmalaıı hakkında Latınce çevırılerden yararlanıla rak ılk kıtap 1910 15 yıllan arasındd basıl 4. A) Parşömendeki "Ktire ve Sllindlr" sayfası, B) Alman Constantine Tischendorf'un kopardığı, California Üniversitesi Kitaplığına satılan "KUre ve Silindir" sayfası, 621/18