Katalog

VVashıngton Umversıtesı uzmanlarından George A. Ojemann da sora hastalıgı ne deruyle amelıyat olan hastalann beyınlennı elektrıkle devınıme geçırmek suretıyle dılden sorumlu bolgenın ortasında ses uyumlannın dınlenmesıne olanak tanıyan bır ala nın oldugunu ortaya koydu Her ıkı durumda elde edılen bulgular beynın dıl korteksı olarak büınen bolu munun sanüdıgından çok daha genel bir işlevi oldugunu gosterıyor Bu bolum farklı turlerdekı sıra dışı devınımlerı saghyor Ozgun davranışların oluşmasrnda en buyuk sorun ıse guvenlık Duzendekı en basıt terslüder bıle tehlıkelı olabüıyor Ne var kı ınsanın benzerhkler kurma ve kafasmda ! bellı ornekler oluşturma yetenegı ona belh olçude korunma olanagı tanıyor Ote yandan zekâ ve büıncın en ust duzeyıru oluşturan yaratıcılık ıse ınsanın tasarılannın nıtelıgını artıran zıhınsel oyunlara yonelmesını gerekünyor Boylesı bır şeyı yapmak acaba ne turde bır zıhınsel duzeneğı gerektırıyor' daha buyuk oldugu kumaş artıklarından oluşmuş bır yorganı andırır Yeterlı etkın kopyalara sahıp olan şüre ortaya çıkar an cak otekı şüreler yok olmazlar ve büınçaltı duşunceler olarak gerı planda çoreklenıp beklerler Darwm cı sureçlerm büışsel pastanın yalnızca kreması oldugu, duşuncelerımızın buyuk bır bolumunun rutın oldugu ve bellı kurallara dayandıgı duşunebılır Gel gelelım, ınsanoglu genellüde alışılmışın dısındakı durumlan yaratıcı bır bıçımde ele alır Ornegın akşam yemegını hazırlarken once buzdolabında neler olduguna bır goz atar, bırkaç farkh seçenegı duşunerek bakkaldan başka neler alacagınıza karar verırsınız Tum bunları kafanızdan geçırmenız bırkaç sanıye alır Işte bu da bır olasüıkla, Danvm'cı bır surecın ışbaşında olmasıdır İncelikli zekâ Gerek soyoluş (fılogenı), gerekse bıreyoluş (ontojenı) açısından ınsan zekâsı oncelıkle devınsel sorunlara çozum goturur ve soyut sorunların çozumunu daha sonraya bırakır Yıyecek bulma ve korunma zorunlulugundan sıynlmış yapay ya da dunya dısı bır zekâ devınmek zorun da kalmayabıhr, dolayısıyla da ınsan zekâsındakı sonra ne olacak ozellıgınden yoksun kalabüır Turlerın uzun sure yaşamlannı sur durebümelerının nelerı gerektırdıgı ve ev rımın nasü bır yol ızledıgı tam olarak büınemedıgınden ustun zekânın ne denh bır sıklüda ortaya çıktığını kestırmek de ol dukça guçtur Ne var kı her bır bıreyın zekânın ogelerınden kaç tanesıne sahıp oldugu sorusuna bır yarat getırmek suretıyle o turun ozellüderı konusunda bır degerlendırme yapabılırız Şempanze ve bonobolarda (pıgme şempanze) bu ogelerden bırkaçı olmasa da, bu canlüar gunumuzun yapay zekâ programlarına kıyasla çok daha başarılıdırlar Boylesı kdrmaşık zıhınsel yapüara sahıp turlerın sayüarı neden daha fazla degü ? Burada, belkı de sırtımızdan bır kamburu atmamız gerekır Zekâ tehlıkelı olabüır Maymunun otesıne geçmış bır zekâ sureklı olarak her üa ucu da tehlüceh olan yenüıklerle tutuculuk arasında gıdıp gelmek zorundadır Ongoru bu koşuştur manın ınsana ozgu bıçımıdır ve yaşamın uzun sure surdurulmesı açısından gereklı olan zekıce yonetımın vazgeçümez bır ogesıdır Charles Darvvin ın Turlerın Kokera Uzerıne' adlı yapıtını yayınlamasından 15 yü sonra Amerıkalı ruhbılımcı William James, Darvvıncı bıçemde ışleyen zıhınsel sureçlerden soz edıyordu James e gore, gerçekte duşunceler bır bakıma beyınde bırbırlerıyle yarışıp gerıye yalnızca en ıyı ya da en uygun olanı bırakabılırler Darvvıncı evrım ıkı mılyon yd ıçınde nasü çok daha ıyı bır beynı oluşrurduysa beyın dekı benzer bır sureç de duşuncelerm ey leme geçırılmesınde ortaya çıkabüecek sorunlara zekıce çozumler getırebılır Araştırmalar gunluk bır zaman olçusu ıçmde meydand gelen Darvvıncı bır surecın bagışıklık sıstemını yonettığını ortaya koy du Bırkaç hdftaya uzanan bır dızı hucresel ureme yoluyla bagışıklık sıstemı bedenı kuşatan olumsuz etkılere karşı gıderek da ha uygun antıkor molekullen oluşturur Darwıncı bır sureçte turlerın evrımı ve bagışıklık konusunda büdıgımız temel ozelhklerden yola çıktıgımızda herhangı bır Darwm rnakınesının" altı farkh niteligi oldugunu goruruz Beyindeki doğal ayıklama Ballttlk kol hareketleri: New York Yankees beyzbol oyuncusunun serglledlğl bu harekette görüldüğü üzre kolun atış hareketl o kadar süratlldlr kl, beynin kas hareketlerini daha önceden planlaması gereklr. ta kalabılıp kopyalandıgma baglı olmalıdır Bır sonrakı dızgeler kuşagı mevcut kuşagın daha başarüı dızgelerınden oluşan degışkenler olacaktır cunde meydana gelen geçıcı farklılıklardan oluşurlar ve bırkaç dakıka ıçınde süınıp yok olurlar Kısa erımlı anılardan uzun erımlılere geçış tam olarak kavranmış olmasa da bu geçışın sınır hucrelerı arasındakı baglan tıların guçlu ve kalıcı kılınması sonucunda meydana geldıgı sanılmaktadır Ddrvvıncı bır anlak ornegı, devınıme geçırümış bır anının beyınde ış alanı' sag lamak ıçın otekılerle çekışebüecegıne dık kat çekıyor Duşunenm gerek ıçınde bulun dugu çevreyle ügılı algüamalan gerekse geçmış ortamlarla ügılı anüarı bu çekış menın temelını oluşturarak ortaya çıkacak dusunceye bıçım verebüır Etkın bır beyın şıfresı kendısını kopyalamak suretıyle bey nın bır bolumunden otekıne dogru devınır En basıt dızgenın surekb kopyalanması sonucunda tıpkj bır duvar kâgıcünda aynı motıfin sureklı yınelenmesı gıbı toplu bır alan oluşur Bu kuramsal goruşlerden ortaya çıkan gorunum kımı şıfrelerın kendılerını daha başarüı bır bıçımde kopyalamaları nedenıyle kımı parçaların otekılerden Uygulama Şımdı bu ılkelerın beymde gerçek leştırılecek zekı bır kestırıme nasü uygulanabüeceğıne bır goz atalım Duşunceleı duygu ve anıların bır bıleşımıdır Bunlar bır bakıma henuz gerçekleşmemış (belkı dsla gerçekleşmeyecek) devınımlerdır Duşunceleı beyınde her bırı bır nes ne eylem ya da soyutlamayı temsıl eden şıfrelere donuşurler Aralarında bır mılı metreük bır ara olan her bır şıfre, yaklaşık bırkaç yuz beymsel sınır hucresınden oluşur Ruhbılım uzmanı Donald O. Hebb e gore, bır anının bellekte yaratüması boy lesı bır etkınlık dızgesının yenıden oluştu rulmasından ıbarettır Uzun erımlı dnıldr uyandırılmak uzere sınyal bekleyen dondu rulmuş dızgeletdır Kısa erımlı anüar ıse sı nır hucrelerı arasındakı baglantüarın gu tlk oldrak bu duzenek bellı turde bır dızge ıçınde ıslevmı yerme getırmek zorundadır genetıkte bu dızgeyı DNA tabanları oluşturur İkincisi, bu dızgelerm bır bıçımde, kopyaları oluşturulmalıdı: Üçttncü olarak dızgeler lamı zaman ya degışmım ya yanlışlann kopyalanması ya da dızgeyı oluşturan parçalann yerlerı nın degıştırılmesı sonucunda farklılıklar gostermelıdır DördüncüBÜ, farklı dızgeler lasıth bıı alanı kapldmdk ıçınde aralarında yarışmalıdırlar Beşinci olarak farklı dızgelerın urernodekı gorelı başarısı çevrelerının etkısı altında olmalıdır bunun sonucu Darmn ın dogal ayıklanma adını verdıgı durumdur Son olarak da bır sonrakı dızgeler kuşağının yapısı hangı degışkenleıın ayak 621/14 Altı farkh özellik Harvard Unıvesıtesı büım adamlann dan Stephen Jay Gonld'un belırttıgı gıbı Zekâ adı verüen rastlanSerebral korteks beynin dif yüzeylnl kaplayan kabuk kısmıdır Zekâ İle yakından ilgllldlr Insanın serebral kortısal, ancak gorkemlı bır teksl yassı hale getlrildlğlnde 4 adet A4 kağıdını kapsar, fempanzeninki bir sayfayı, maymununki potta evrımle yeryuzunde kartıru, bir farenlnkl poıta pulu kadardır. yaşamın surdurulmesı ıçın gereklı gucu elde et Sol serabral kortekste ük Bunu bız ıstemedıybulunan özel ardifik bölge konufulan dlll sek de artık vazgeçdlnleme ve sözel yüz memız olası degü Belkı hareketleri üretme de buna hıç uygun degü Iflevlerinden sonımludur. Cölge İle dık, ama olan oldu ifaretlenen bölge bu iflevln ne kadar yer tuttuğunu gösteriyor. \ \ Rita Urgan Kaynak Scıentüic Amencdn