Katalog

Marmara fay haritaları üzerine kıyaslamalar Yakın zamana kadar sadece derinliklere bakılarak yapılan fay kestirimlerı, yerini sismik araştırmalara bıraktı. Bu yaztda, Marmara Denizi'nde 1997 öncesi kurulan fay modelleri ile 1988'den sonra ortaya çıkan, Aral Okay ve arkadaşlannın, TPAO'nun ve Le Pichon ile arkadaşlarının fay modelleri üzerine bir yorum sunuyoruz. Şekll 1. Marmant Denlzl'nln batlmetrisl (SmHh ve dlğerleri, 1995) ve GPS hareket vektörleri (Straub ve Kahle, 1995). Denlzaltı derinllk konturlan (sürekll Ince çlzgller) her Ikl yüz metrtde blr çlzlimlftlr. Ehez 40 GPS ıstasyoını ve haıeket vektörlen (20 nmvyear) •»•*" Kaıadah aktıf faylar 0 • 40 60kııı l Aral Okay (•) Ağustos 1999 Kocaeh ve 12 Kasım 1999 Duzce depremle rınden sonra tum gozler bundan sonra olabüecek ve Istanbul'u etküeyebüecek bır deprem ıçın Marmara Denızı'ne çevrüdı Yerbüımcüerın genel kanısı depremın onumuzdeh 30 yü ıçınde Marmara Denızı ıçınden geçen Kuzey Anadolu Fay Zonu uzennde olacagı Bu nedenle Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun Marmara Denızı altındakı geometrısı buyuk onem kazanıyor Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun Marmara Denızı ıçınden geçugı 1940'b yülardan berı büınmesıne ragmen, 198O'lı yülara kadar denız altındah fay geometrısı üe ügüı teV kullaıulabilecek veri, Marmara Denızı'nın kabaca büınen baümetnsınden ıbarettı (Şekü 1) Marmara Denızı ıçınde derırüıgı 1000 metreyı geçen uç buyuk çukurun ve bunlan ayıran kuzey665/18 17! dogu gıdışlı sırtlann varlıgı uzun suredır bılınıyordu Bu nedenle yakın zamana kadar Marmara Denızı'ndekı aknf faylann geometnsıtamamen(Pınar, 1943 Pfannensüel, 1944, Şengor ve dıgerlerı 1985) veya çok buyuk olçude (Barka ve KadınskyCade, 1988) baumetnye bakılarak çızıldı Buna karşın denı alünda kalan alanlarda fayları harıtalamanın en saglıkh yontemı sısmık yansıma Bu bakımdan bu yazıda sısmık yansıma verüenne dayanarak yapılan Marmara fay hantalan ırdelenecek Marmara Denızı nde sonuçlan bılım camıasına açıklanan ük sısmık verıler Piri Reis gemısı üe alındı Tek kanallı bu sısmık venlerı, 1997 senesınde MTA Sismik1'ın topladıgı çok kanallı sısmık verıler ızledı 17Agustos 1999 depremı sonrasında da MTA Sısmık 1 gemısı Izmıt Korfezı nden ve Dogu Marmara dan sısmık verıler topladı Fay çeşitleri, GPS verileri ve Marmara fay geometrisi Fay kayalann ıçınde oluşan ve dep remlerle tekrar tekrar hareket eden bır kırık Tabıatta, yanalatmlı, normal ve ters faylar olmak uzere uç ana fay üpı mevcut (Şekil 2). Normal faylar yerkabugunun genışledıgı ters faylar ıse daraldıgı bolgelerde oluşuyor Bazı durumlarda hem yanal atımı hem de normal veya ters aumı ıçeren oblıkatımlı faylar da meydana gelebılıyor Kuzey Anadolu Fayı yanal atonlı bır fay fakat bu buyuk fay zonu ıçınde normal veya ters atım bueşenı olan oblık faylar da bulunur Son on yılda yerbılımlermde yaşanan onemlı bır üerleme yeryuzundeb hareketlerın uydular vasıtası üe çok hassas bır şekılde hesaplanması oldu "Global Posıtıonıng System' veya kısaca OPS adı verüen bu sıstem üe üa nokta arasındakı yer degıştirme mıktarının müımetre hassasıyetınde olçulmesı mumkun Isvıçre ETH'den bır ekıbın yaptıgı Marmara Denızı çevresındekı GPS sonuçlan Şekll l'de gosterüıyor Bu sonuçlara gore Marmara Denizının guneyınde kalan bolge Trakya'ya gore her yü üa santaı batıya kayıyor (Straub ve Kahle 1995) OrnegınBursa her yü Istanbul'a gore 2 cm batıya gıdıyor (veya Istanbul Bursa'ya gore 2 cm doguya hareket edıyor) Buna karşın Istanbul üe Tekırdag arasında veya Bursa üe Erdek arasında bır hareket mevcut degü Burada hareket eden üa buyuk levha Kuzeydekı Avrasya levhası üe guneydekı Anadolu levhası Bu hareket Marmara Denızı ıçınden geçen faylar boyunca oluyor Şekil 3A'da gosterüdıgı gıbı eger Marmara dah faylar hareket yonune tam paralel ıse guneydekı ve kuzeydekı levhalar bırbırme teget olarak kayacaklar, ve fay tam yanal aumlı bır fay olacak