Katalog

Yüzyılm en önemli önçüierl IQ uygarlığı Cünümüzün ruhbilimsel testlere düşkün toplumu, Binet ve Terman'a teşekkür borçlular ya da bunun hesabmı onlardan sormalılarl.. racy" sozcugu henuz ortaya çıkmamasma karşın hak edenlerm ust duzeylerde yer alacakları bır toplum duşluyor, bunun zekâ testlen aracıİığıyla gerçekleşünlebüecegine manıyorlardı Gelgelehm, buna manmak ıçm becerıkhlıkle 10 testmde başan saglamanın aynı şey olduguna manmanız gerekıyor 10 kavrarru ortaya çıkmadan çok once ABD, yetenekh ve çahşkanlann yukseldıgı ve oduUendırüdıgı, sınıf ayınmı gozetmeyen bır ulke olmakla ovunuyordu Zekâ testlerınm ortaya çıkması soz konusu ulkenm toplumsal devıngenhgı uzennde çarpıcı bır etkı yaratmadı, bır etb yarattıysa da bu en azından toplumsalbılımsel verılerde bır degışıme neden olacak çapta degıldı 10 testlen geneük, dolayısıyla da kahümsal bır ozelhğı, ya da kulturel açıdan anababa ve toplumsal sınıflardan geçen bır ozelhgı olçuyorsa, o zaman her ıkı durumda da bunlann toplumsal duzenı her kuşakta alt ust etmelen olanaksızdır Oyle de olmuştur Ne var ka, bunun yerıne herhangı bır alanda ustun yetenege sahıp olan bır avuç ınsan ıçm bır tur "mını becenkhlerm yonetımı" yaratümış oldu 10 testmde en yuksek puan toplayan % 1 'lık dıhme gırıyorsanız bu ulkede sıze bmncı sınıf ış olanakları saglayacak bınncı sınıf egıtımı sunacak bır sıstem geçerh 10 puanları çok yuksek olanlar mutlaka ulke yo•nehmmde yer almasalar da, bunlar genellıkle ayrıcahkh bır konuma sahıp oluyorlar Yuzyıhmızm sonlarmda patlak veren 10 karşıtı eyleme yol açan tek şey otekı ınsanlann çoguna sağlanan olanaklann kısıtlanması ıçm 10 testlermden yararlanüması oldu Bu uygulamanm belkı de en yaygm oldugu ulkelerden bırı, yuzyüm ortalannda devlet okullarınm 11 yaşmdakı çocuklann zekâ testı venlerek sınıflandınlmasını ongoren katı bır sıstemı benımseyen tngiltere ıdı ABD Anayasa Mahkemesı 1971de ış edınmede çok ender durumlar dışında 10 testi uygulanmasını yasakladı Ne var kı, burada asıl uzermde durulması gereken nokta 10 testlen kullanımının ne denlı kısıtlandıgı degıl, gunumuzde ne den11 yaygın oldnğn. Bu tur testler çok sayıda uısarun kısa bır sure ıçınde ayıklamadan geçınlerek daha yetenekh olabıleceklen yerlerde ışe koyuhnalannı gerektıren okullar ve ordu ıçınde çok daha etküı Bunun dışmda, 10 testlen bu sınavda çok yuksek ve çok duşuk puan alanlann yaşamlannı orta derecede puan alanlara kıyasla çok daha fazla etküıyor Boyle olmasına karşm, ABD'de "yetenek", "becerı' ya da "uslamlama" gıbı adlar alunda sunulan zekâ testlermden hıç geçmeden enşkırüığe adım atan bınne rastlamak çok guç Sorumlulugun olağanustu bır bıçımde dagıtümıs oldugu, kımm nerede ne egıtımı gordugunden emm olamadıgımız bır eğıüm sıstemınm geçerh oldugu bır ulkede 10 testlen ulusal düzeyde sağlıkh kıyaslamalar yapmanın en kolay yoludur Arük bıreye ozgu yeteneklerm 10 testlenyle olçulenden çok daha genış kapsamlı bır bıçımde behrlenmesıne, degerlendırümesme ve odullendınlmesıne karar verüdı Ancak bu kuramsal açıdan boyle, uygulamada ıse, ucuz, tutarh ve ıyıce yerleşmış bır yontem olan 10 testlen gunumuzde de her an karşımıza çıkmayı surduruyor 10 testlerınm yerıne yenüennm getırümesı gınşımlen büe bızı bu testlerın ne denh ovguye deger olduklannı kabul etmeye zorluyor Insanlarm kafalannda olup bıtenleıı "zekâ" ve "bolumler" açısından algüarnaya o denh ahştık kı herhangı bır bıçımde bu yoldan gerı donuknesı artık olanaksız Rıta Urgan Kaynak Trme Deprem ve büyük kentler Filipinlerde yapılan toplantıda Türk katılımaların sunduğu Kocaeli depremi deneyimleri büyük ilgi gördü epremler ve Buyukkentler konulu uluslararası toplantınm üoncısı Füıpınlerm başkentı Manüada yapüdı 13 Arahk 1999 tar ıhlen arasmda duzenlenen toplanbya, dunyanm dort bır yanından gelmış 120'yı aşkm bikn adamı ve uzmanın yam sıra, Boğazıçı Unıversıtesınden Prof Dr Mnstafa Erdlk Prof Dr Ahmet If ıkara, ODTUden Prof Dr Polat Gtilkan, AKUT Başkanı Narah Mahroki, Istanbul Buyukşehır Beledıyesı danışmanı Prof Dr F u h Oktay Inşaat Muhendıslerı Odasmdan Ikıncı Başkan Moıaffer Tunçağ katüdı Tbplanüda, Kocaeh depremını konu alan ozel oturum buyuk ügı gordu ve bırçok kahhmcı tarafmdan en canh goruş ahşverışmm yapüdığı oturum olarak nıtelendırüdı Toplantıda deprem konusunda büım ve teknolojı alanındakı son gehşmeler deprem rıskme karşı hazırhk ve onlem almak ıçm yurutulen kuresel gırışımler yerel duzeyde rıskı azaltma onlemlerı afete hazırhk ve kurtarma çalşmalannda ozel ve kamu kuruluşlarmm yerı, afetlerde saghk kurumlannın toparlanma gucunun gelışürümesı gıbı ana konularda büdırüer sunuldu ve taıtışmalar yurutuldu Toplantınm ıkmrı gunu akşam yapılan ozel oturumda Kocaeh depremınm deneyimleri ele ahndı Bu oturumda Prof Dr Mustafa Erdık' 17 Ağustos Kocaeh Depıemırun Teknık Yonlerı", Prof Dr Fazh Oktay "Istanbul Beledıyesının Çahşmaları', Prof Dr Polat Gulkan "Turkıyede lnşaatlarda Kahte Kontrol Soıunu", Nasuh Mahnüa ıse"AKUT'unHedefleıı' başhklı büdırüennı sundular Kobe Unıversıtesınden Harou Hayaşı de, "Deneyımlerm Paylaşüması ve Uluslararası Işbuhgı" başhkh büdınsıyle Japonlann Kocaehnde kuracaklan "afet konutlan mahallesı" konusunda bügı verdı. Her büdırıden sonra yururulen çok canh goruş ahşvenşı, uluslararası deprem uzmanlannın Turkıye'ye olan ügısını gosterdı Kandüh Rasathanesı Muduru Prof Ahmet Işıkara'nın behrttıgı gıbı, Kocaeh depremi uzerıne bır toplantıda, faylann ne zaman hareket edecegı gıbı behrsız konular yerıne, afet oncesı hazırlığa yonehk somut konulann agulık kazanması, depremle ügüenenler ıçm onemh bır ders ıçerıyordu "Depremler ve Buyukkentler Gınşımı" (EMI) tarafmdan duzenlenen toplantıya destek veren ulaslararası kuruluşlardan bazüan şoyle UNESCO Dunya SağhkOrgutu Fılıpmler Ulusal Sıvıl Savunma Kurulıı Manüa Metropohtan Beledıyesı Phıvolcs FüıpınTurızm Bakanhğı RMT Metropolıs I nsan zekâsının degerlendırümesı ıçın hazırlanan ılk olçunlu test 1905 yüında Fransız ruhbüım uzmanı Alfred Binet taraundan yayımlandı Gelgelelım, denegın bu test sonucunda ortaya çıkan "zekâ yaşını" onun zamandızınsel (kronolojık) yaşına bolerek "zekâ bolumu" ya da "10" olarak büınen sayıya ulaşmayı ılk akü eden kışı ıse Amenkalı ruhbüım profesoru Levris Terman oldu Belkı hıçbır büımsel sozcuk ınsanlann kendılennı ve başkalannı değerlendırmelerınde bu denh benımsenıp etküı olamadı Dunyanın hıçbır ulkesı de IQ değennı ABD denh bağnna basıp, bunun olçulmesme yarayan testierı toplumun yenıden yapılanması amacıyla boylesıne yaygm bır bıçımde uygulamadı Her yıl mılyonlaıca Amerıkak 10 sunu olçtunıyor ve bu olçumlerde çoğunlukla Bınet'nın, çok farklı amaçlarla gehştırdıgı, ozgun teshn dogrudan turevı olan StanfordBinet testlne başvuruyor Alfred Binet testını ek yardıma gereksınımı olan devlet okul oğrencderının belırlenmesı amacıyla gekştırdı Soz konusu test bugun de buyuk olçude aynı amaca yonehk olarak uygulanıyor Ne var kı, IQ testlerınm çok daha kapsamlı ve tartışmah kullanım alanının koklerı, Bınet'den once ve onun çahşmalarından tumden bagımsız olarak 19 yuzyılın sonlannda ortaya atılan kısmen bılımsel, kısmen toplumbılımsel bır zekâ kuramına dayaruyor Charles Darwin'm kuzenı Francis Galton taıafmdan ılk kez ortaya atılan kuramda zekânın ınsana ozgu en degerlı ozellık oldugu, bu ozelhğe en çok sahıp olan kışüerın belırlenmesı ve onlarm yonetıcı konumlara getırümesınm topluma sayısız yararlar saglayacagı one surulmekteydı Terman 10 testlerınm toplumda bır ayıklamaya gıdılmesı amacıyla kullanılması gerektıgını savunuyor, boylece gençlerın okullarda elde etuklen degerlere gore bellı duzeylere yerleştırüebüeceklerıne, bunun da yetışkuıhk donemınde onların bellı sosyoekonomık konumlarda yer almalarına olanak tanıyacagına dıkkat çekıyor 10 test uygulama akımının başlangıcı, zekânın buyuk olçude kalıtımsal oldugunu, bu yuzden zekâ ozurlu kışüenn çocuk sahibı olmaktan kaçınmalan gerektıgını savunan ve Hıtler'ın buna "kara çalmasından" once Amerıka ıle Avrupa'da çok yaygm olan soyarıtımı (ojenık) akımıyla aynı doneme denk geldı Yargıç Oliver Wendell Holznes'un 1927 de bır anayasa mahkemesı karanyla onayladığı ve herkesın şımşeklerıru uzerıne çeken "ulkenın sterılızasyonu" gırişırrune gerekçe olarak bır 10 degerlendırmesı gosterüıyor ve "Bır ulkeye uç kuşak budala yeter" denıyordu Amenkalı 10 destekçüerı I. Dunya Savaşı sırasında orduyu as kere yenı alınan 1,7 müyon laşıye zekâ testı uygulanmasma razı ederek agırhklannı koydular Boylece zekâ testının dunyadakı ılk kıtlesel uygulaması gerçekleşurümış oldu Bugun uygulanan olçunlu testlenn buyuk bır bolumu donemden kaynaklanmaktadır Bunlar arasında şımdı hemen hemen her yerde karşımıza çıkan SAT, her yü mılyonlarca kışıye uygulanan VVechsler ve temelde ılkokul ogıencüennın ızlenmesme yarayan Terman'ın Ulusal Zekâ Testı yer almaktadır Tum bu testler ozunde zekânın sozcuHerle ılgıh sorular sorularak (eş ve karşıt anlamlı sozcukler karşüaşürmalar, okudugunu anldma) olçulmesı yontemme dayanmaktadır Ingüız toplumbılımcı Michael Young 1958 yüında kendısını 10 değerlerme gore duzenleyen bır toplumu behrtmek uzere "mentocracy=becerıklılerın yonetımı" deyımını oluşturdu Deyım tıpkı 10 gıbı düımıze gırmekle bırlıkte halk arasmda o denh benımsenmemıştıı Teıman velü testının ük savurmn.ılan osırada merıtoc D 665/10