Katalog

Bilim nedir? Prof. Dr. Timur Karaçay* . ,• S ozluklerde ve ansıklopedüerde büımın degışık tanımları vaıdıı Sanınm bu tanımların hıçbırısı büımı eksıksız olarak açıklayamaz Cumhurıyet'te ve Cumhurıyet Büım Tbknık'te büımın tanımı ya da açıklaması çok yapümışür Burüara bır yenısını eklemenm bır yaran olabüır mP Bu soruyu, biraz mınder dışına kaçarak yanıtlama olanagı vardır Aşkı bınlerce yazar arüarmıştır Gene de, her gun yenıden anlatümaktadır ve ınsanoglu var oldukça anlatümaya devam edüecektır Ama hıçbırısı aşkı eksıksız anlatamamıştır ve anlatamayacaktrr Belia büım de boylechr, onun eksücsız bır tanımı yapüamaz Ancak, bır temele dayanabümek ıçın, bır yerden başlamak ıyı olacakür TDK sozlugunde büım şoyle tanımlanıyor Bilim: "Evrenın ya da olaylann bırbolumunu konu olarak seçen, deneysel yontemlere ve gerçekhğe dayanarak yasalar çıkarmaya çahşan duzenlıbügı" "Genel geçerhk ve kesmhk nıtehklen gosteren yontemh ve dızgesel bügı" "Bellı bır konuyu bume ıs teğmden yola çıkan, belh bır ereğe yonelen bır bügı edınme ve yontemh araştırma surecı" Büım üe ugraşan bır kışının bu tanımları yeterlı bulmayacagını soylemeye gerek yoktur Bu nedenle büımın eksücsız bır tanımını yapmaya kalkışmak yerıne, onu açüdamaya çahşmak daha dogru olacaktır Insan doğaya egemen olmak ısteri Derler kı ınsanoglu vaıo luşundan berı dogayı bümek, doğaya egemen olmak ıstemıştır Bu nedenle, ınsan varoluşundan berı doğayla savaşmaktadu Son zamanlarda, bu goruşun tersı ortaya atümıştır !nsan doğayla banş ıçınde yaşama çabası ıçmdedır Bence bu üa goruş bırbırlerıne denktır Bazı polıukacüarın dedıgı gıbı, surekh banş ıçın, surekh savaşa hazır olmak gerehr Gok gurlemesı, şımşek çakması, Ay'ın ya da Guneş'ın tutulması, hastahklar afetler, vb doga olaylan bazan onun merakını çekmış, bazan onu korkutmuştur Ote yandan, bu olgu, ınsanı, doga korkusunu yenmeye ve merakını gıdermeye zorlamıştır Korkuyu yenebümenın ya da merakı gıdermenın tek yolunun, onu yaratan doga olayını bümek ve ona egemen olmak oldugunu, ınsan, onunde sonunda anlamıştır Pekı, ınsanoglunun do gayla gırıştıgı amansız savaşın tek nedenı bu mudur 9 Başka bır deyışle, büımı yaratan gudu, ınsanoglunun gereksınımlerı mıdır? ,Elbette korku ve merakm yanında başka nedenler de vardır insanın (toplumun) egemen olma ıstegı, begenüme ıstegı, daha rahat yaşama ıstegı, ustun olma ıstegı vb nedenler bügı uretımını saglayan başka etmenler arasında sayüabüır insanın korkusu, merakı ve ısteklen hıç bıtmeden surup gıdecekür Oyleyse, insanın doğayla savaşı (banşma çabası) ve dolayısıyla bügı uretımı de durmaksızın surecektır ga olaylannı en genel kapsamıyla algüıyoruz Yalnızca fizıksel olguları degü sosyolojık, psıkolojık, ekonomık, kulturel vb bügı alanlarının hepsı doga olaylarıdır Ozetle, ınsanla ve çevıesıyle ılgdı olan her olgu bır doga olayıdır Insanoglu, bu olguları bılmek ve kendı yaranna yonlendırmek ıçın varoluşundan berı tukenmez bır tutkuyla ve sabırla ugraşmaktadır Başka canlılann yapamadıgını vdrsaydıgımız bu ışı, ınsanoglu aklıyla yapmaktadır Neden deneysel çalışma yapılmalı? "Uzun yafamımda öğrendiğim bir jey var: gerçeklikle olçufturuldüğünde tüm billmimiz ilkel ve çocukça kalmaktadır, ama gene de sahip olduğumuz en değerll feydlr, bilim!" Albert Eınstem Bilimin gücü Bılım, yuzyülar suren büımsel bügı uretme surecınde kendı nıtelıgını, geleneklerını ve standartlarını koymuştur Bu sureçte, çağdaş büımın dort onemlı nıtelıgı oluşmuştur çeşıtlıhk, surekhhk, yenılık ve ayıklanma Şımdı bunları kısaca açüdamaya çalışalım Çeşitiilik: Büımsel çalışma hıç kımsenın tekelmde degüdır, hıç kımsenın ıznıne baglı degüdır Büım herkese açıktır Isteyen her kışı ya da kurum büımsel çalışma yapabüır Dıl, dın, ırk, ulke tanımaz Boyle oldugu ıçın, ügılendıgı konu S Bilim neyle uğraşır? Büımın asü ugıaşı alanı doga olaylarıdır Burada do lar çeşıtlıdır, bu konulara sınır konulamaz Hatta, bu konular sayüamaz, smıflandınlamaz Sünklilik: Büımsel bügı uretme surecı hıçbır zaman durmaz Kırallar, ımparatorlar ve hatta dınler yasaklamış olsalar büe bügı uretımı hıç durmamıştır bundan sonra da durmayacakrır Yenilik: Bır evrım surecı ıçınde her gun yenı büımsel bügüer, yenı büım alanları ortaya çıkmaktadır Dolayısıyla, büıme, herhangı bır anda teknıgın verdıgı en ıyı ımkârüarla gozlenebüen, denenebüen ya da var olan bügüere dayalı olarak usavurma kurallanyla geçerkgı kanıuanan yenı bügüer eklenır Ayıklaama: Büımsel bügının geçerlıgı ve kesırüıgı her an, ısteyen herkes tarafindan denetlenebüır Bu deneum surecınde, yanlıs oldugu anlaşüan bügüer kendüıgmden ayüdanır, yerıne yenısı konulur Bu noktada şu soru akla gelecektır Surekh yenilenme ve ayüdanma surecı ıçınde olan büımsel bügının dogrulugu, evrensellıgı savunulabüır mı ? Bu sorunun yanıtını verebümek ıçın, büımsel bügının nasü uretüdıgıne bakmamız gerekecektır Sanüdıgının aksıne, büımsel bügı uretme yolları çok sayıda degüdır, yalnızca üa yontem vardır Bu yontemler başka bır yazının konusu olacaktır * Başkent Unıv FenEdebıyat Fakultesı Baglıca, 06530 AnkaraTelf (0312) 234 10 10/1089 tkaracay@baskent edu tr orunun yanıtını duyar gibiyim, bir kısmıntz içtenlikle, bir kısmınız çekingen, biraz urkekçe ve utanarak: Yayın yapmanın en kolay yolu oldugu ıçin. Içtenliğiniz için teşekkurler. Kolaylıkla tahmin edebileceğiniz gibi doğru yanıtı veremediniz. Ustelik çok yanlış bir yoldasınız. lyisi mi yol yakınken geri donun. Nedeni gayet basit, Turkiye'de yaşıyorsunuz ve deney yapmaya kalktınız, ustelik yapacağımz şey bılimsel olacak. Kırk katır ya da kırk satır der gibi bir şey bu. Şaka bir yana yıne de yanlış yoldasınız diye duşunuyorum. Genel bir durum değerlendirmesi yapıldığında gerçekten de akademık yükseltmelerin önemli kıstaslarından olan yayın, yayın sayısı, yayının nıteliği ve yayınlandığı yer gıbı ozellikler açısından deneysel çalışmalar çok verımli gibi görunmektedir. Ustelik bır de yayınlar konusunda olumluolumsuz anlamdakı saplantı duzeyindeki ilgi duşünülurse deneysel çalışmalar ozellikle tıp bılimlerinde akademik kariyer beklentısi olanlar için ulaşılması kolay bir hedef olarak algılanabılir. Işin gerçeğı bu hedefin kolay ulaşılabılirliğinın doğru olduğudur. Son yılları içeren kısa bır literatur taraması sonucunda ilginç bir konu bulunur. Son derece sınırlı sayıda denek ile (her grupta 34) iyı kotu bır gun ıçınde işlem gerçekleştırilir ve veriler toplanır. Sonuçlar elbette hipotezimizi destekler nıtelıktedır ve ustelik deneyin gostermelik oldugu bılınse de, veriler duzeltilse, sayılar 4'le, 5'le çarpılsa da deney bır kere yapılmıştır artık ve kımse bu iş yanlış kardeşim diyemez. Biraz para harcanarak ve çok sınırlı bir çaba ile yabancı dilde yayınlanmaya aday eserinız elinizdedir. Nasıl olsa yayınlatılabılecek bir yurtdışı dergı bulunur, yeter ki biraz sabrınız olsun. Yayın çılgınlığını her yonuyle eleştiriyoruz. Peki, bizlerin bir deneysel çalışmadan beklentılerimiz neler olmalı, başka bir ifade ile neden deneysel çalışma yapılmalı? Deneysel çalışmaların bizlere yapacağı en buyuk katkı bilimsel çalışmanın yönteminin öğrenilmesidir. Bılım tarihçisi Ceorge Sarton'un sözleri bu açıdan çok onemlidir: Sıradan bir kimsenin yenı bulunan bir hormonu ya da evrene ilişkin en son kuramı bilmesi o kadar gerekli değildir. Onun ıçin ve hepimiz için asıl gerekli olan bilimin amaç ve yontemıni olası açıklıkla anlamaktır. Bu anlayışı sağlama, yalnız universitelerimize değil, her duzeydeki tum okullarımıza duşen bir görevdir. Deneysel çalışma bir sorumuzun veya sorunumuzun olması ile başlar. Soru veya sorunlar eğer eleştirel bir bakış açısına sahipseniz ortaya çıkarlar. Yani sorgulayan insanlar, mutlak doğrulara ınanmayanlar, bılimsel soru veya sorunlara muhatap olurlar. Eğer boyle bir soru veya sorununuz varsa ilk yapmanız gereken şey başkalarının bu konuda neler yaptığını veya duşundüğünu oğrenmeye çalışmaktır. Yapacağımz literatur taraması size çok şey kazandıracaktır. En azından çok yeni, çok dahiyane, çok zekice bulduğunuz konunuzun pek çok kişi tarafindan duşunulduğunu, hatta yanıtlandığını görerek büyuk bılım adamı olmak konusundaki beklentilennız torpulenecek ve bilime hangi düzeyde olursa olsun olumlu bir katkının dahi onemli oldugunu oğreneceksınız. Artık hipotezinizı oluşturdunuz, ancak bu aşamada yapabileceğınız onemlı bır 665/1S