Katalog

Deprem erken bilgi siste Marmara'nın depremselliğlni denetim altına almanın maliyeti yaklaşık 50 milyon dolar. Bu programla birlikte kurulacak sistem, fayların belki de ka\p atışı"nın dinleme ve erken bilgi edinme şansı da getirebiHr. Tuncay Taymaz* eprem tehlıkesı ve yıkımlan açısından ulkemızın buyuk bır bolumu deprem üe ıç ıçe yaşamak zorundadır Yıkıcı depremler gelecektede olacakür ve bugun depremlenn onceden behrlenmesı (tahmını) kesın olarak çozumlenememısür Oldukça etkın (aknf) bır bolgede yaşıyor olmdmıza ragmen, maalesef ulkemızde Ulusal Standart Deprem Istasyonlan Agı mevcut degıldır1 Deprem Sısmolojısı ve Muhendıshk Sısmolojısı konulannda ulusal bır staratejıye çok acıl ıhtıyaç vardır Henuz, ulkemızde sağlıkü bır Deprem Bılgı (Ven) Bankası mevcut degüdır1 Modern dnlamda Ulusal Standart Deprem Istasyonlan Agı ve Arasurma Mer kezlerının ulke çapında kuruluşu oncehklı olarak sağlanmahdır Genış bantlı (Broad Band) sısmometreler uçbüeşenlı sayısal kayıt yapabılecek duzenekler seçılmelıdır Mutlak zamanda sureklı kayıt yapabılecek ıvmeolçer (strong moüon) aletlerının kurulması ve ışletümesı sağlanmahdır aynca portatıf sısmograf ağlarından ve GPS teknolojısınden ya rarlanılmalıdır Ozellıkle buyuk kentlenmızı tehdıt eden faylar boyunca depremlen once den haber verebılecek duzeyde standart sısmograf (erken uyan) sıstemlerının oncelüdı olarak kurulması sağlanmalıdır Bu ve benzer konularda uluslarardsı ışbırhğıne gıdümehdır Turkıye Dogu Akdenız bolgesınde sısmık etkınhgın (deprem aktıvıtesının) yoğun olarak gozlendıgı (yaşandığı) Alp Hımalaya dağ kuşağının oluşturduğu ve yer bılımlerı açısından oldukça ılgınc bır bolgede yer almaktadır (Şengor, 1995 Taymdz, 1995db) Anadolu ve Avrasya levhalan arasında gozle nen bu levha hareketlerının buyuk bır kısmı Kuzey Anadolu Fayı boyunca bauya dogru üe tılmektedır Ulkemızde dunya (kuresel) olcegınde Kuzey Anadolu Fayı, Dogu Anadolu Fayı gıbı buyuk olçeklı aktıf faylar vardır Deprem teh lıkesı ve yıkımlan açısından ulkenın buyuk bır kısmı deprem üe ıç ıçe yaşamak zorundadır Fakat depremler üe bu kadar ıç ıçe yaşıyor olmamıza ragmen ulkemızde maalesef goru nen odur ta hıçbır hukumet donemınde Jeofı zık Muhendıshğıne ve Sısmolojı Araştırmala nna gereken ozen gosterümemıştır Bır başka deyışle Turkıye nın gereklı aletsel donanım ve teorık bügı açısından hala dışa bağırrüı ol ması akıllara sıgmayacak bır sorumsuzluk ornegıdır Deprem problemıne yaklaşım ancak ve ancak sısmolojı ve neotektonık konulannda uluslararası duzeyde soz sahıbı uzmanlüdan tescü edümış büımcüerımız üe hukumetlerımızın cıddı bu dıyalogu üe tartısüaıak ıncele 665/12 ERKEN Aktif fay zonlannda radon ve sürekli metan gazı ölçümleri \ Kuvvetli yer hareketı ölçümleri (200 istasyon) ( 200 GPS Istasyonu k BİLGİ SİS' f Kallte kontrolü D • > " necek toplumumuzun butun kesımım ügüendıren hayaü bır sorunumuzdur Bu baglamda vurgulamak ıstedığım, ulkemızde halen modern anlamda Ulusal Standart Deprem Goz lem Istasyonlan Agı'nın olmayışıdır Çok acılen ıhtıyaç vardır Aletsel teçhizat | Işletim yenileme masraflan Ulusal standart deprem istasvonları ağı ve arastırma merkezleri Deprem olayının ıkıncı boyutu ıse he nuz ulkemızde saglüdı bır Deprem Bügı (Verı) Bankası'nın olmayısıdır Takdır edersınız kı saglüdı Ulusal Standart Deprem Agı olmayan bır ulkede Deprem Bügı (Ven) Banka sı'ndan soz etmek hayalcüık olur Ornek vermek gerekırse bugun Çın japonya ve Amerüca gıbı ulkelerde çok cıddı ven bankalan bırüerce yü gerıye gıtmektedır Büındığı uzere depremler (ozellüde yüacı depremler) bolgenın tektonık yapısının ıncelenmesı ve je olojık evnmının detaylı anlaşüması hususunda çok değerlı verüer sunmaktadırlar Ozellüde yüacı depremlenn oluşum mekanızmalan artçı depremlenn dağıkmı, faylanma hareket lennın yeryuzunde oluşturdugu kınk zonlannın hantalanması, dokumunun yapüması ve turlennın belırlenmesı bolgenın depremselhğının anlaşümasında ve üerıye donuk yatınmlann tasarlanmasında oldukça onemlı bügüer ıçermektedırler Kısaca * Yuzlerce ıstasyonun (standart ekıp man üe donatümış şeküde) ulke çapında kuruluşu oncehklı olarak sağlanmahdır Jeolojık ve sısmolojık etkınhk açısından sağlam zemınler uzerıne kurulacak kahcı/surekh kayıt yapan sısmograf ve rvmeolçer gozlem yerlennın yer alacagı ulusal standart bır şebekeye gerek vardır Zaman yınrümeden, oncehkh olarak bu konu uzennde duruhnahdır * Genışbanth (BroadBand) sısmometreler uçbüeşenh sayısal (dıgıtal) kayıt yapa büecek duzenekler seçümehdır Teknolojı oldukça hızh gehşmekte olup aletler uzun sure kullanımda problemsız (') olarak kalabümektedır Fakat elektronık endustrısının destegı ne surekh olarak ıhuyacı vardır Sayısal aleüer herşeye ragmen tercüı edümehdır * Her deprem sonrasında arastırma ve egıtıme yonehk arazı çahsmdlan yapümahdır Arazı çahşmalan gezıcı sısmograflar ve ıvme olçer aletlerı aracüıgıyla artçı depremlenn dagüımının ve bolgesel sahnım yogunlugu nun ıncelenmesı açısından tıtızlüde yonlendırümehdır * Arastırma merkezlerının yakınında bırer referans ıstasyon kullanıma açümah ve ıstasyon operatorlennın egıtımı sağlanmahdır Slsmik enerjinin kınklarda sureklı Deniz tabanı morfolojisi, detaylı batimetri haritası Yeraltı suyu değişim gozlemlerı Deniz sismiğl venlennden sısmil soğurulmasının h< I * Uzay Jeodetik Yöntemler (Space Geodesy Methods) Kabuk deformasyonlannı olçmeye yonehk surekh GPS aglan kurulmalı ve SAR (Synthetc Aperture Radar) goz lemlen surekh yapümahdır * Yeraltı su seviyesi Radon gazı, yerkabugu ndakı egım ve yamubna degışımlerı ve yerkurenın manyetü< ve jeoelektnk alanla nndakı degışımler surekh olarak gozlenmehdır Ulusal Deprem Gozlem Istasyonlan Agı kurmak çok zor degüdır Burada asü sorun hukumetlenn ügısını çekmektır Bugun Erzıncan1992 1995Dınar 1998 Ceyhanve buyuk felaket 1999 GolcukDuzce depremlenndekı maddı belkıde % 0 l'ne çok ıyı bır Ulusal Standart Deprem Agı kurmak mumkundur Bır başka yaklaşımla Turkıye her deprem sonrasında onlarca trüyonluk hasara gogus gerebüecek kadar zengın degüdır Sorumlu ügüüenmızın dückatını bu konuya çekmek ıstıyonam ısık tutacak büımsel projelenn desteklenme gerekmektedır Araştrmalann yararh olab mesı ıçın deprem oncesıne yonehk ve de] rem oncesı onlem ve onerüer uretecek şek de otoıahdır Bır başka deyışle zemın etudlı nnden depremlen onceden kestımıeye ye leşım bolgesı ve konut tıpı seçımıne kad. her turlu cıddı arastırma desteklenmehdır * OzeUüde buyuk kentlenmızı tehc eden faylar boyunca depremlen onceden h ber verebüecek duzeyde standart sısmogı (erken uyan) sıstemlerının oncehkh olarc kurulması sağlanmahdır Bu ve benzer konı larda uluslararası ışbırhğıne gıdümehdır Neler yapılabilir? Son yüldrda eüalendıgımız bırçok dep remde ortaya çücan gerçege gore bızler herzaman deprem oncesı deprem anmda ve deprem sonrasında hazırlıksız yakalanmaktayız Bugun deprem büımı üe ugraşanlar (gerçek sısmologlar ve yerbüımcüenmız1) afet yorumlayıcısı durumundan çüap afet onleyıcı sı çabalar ıçıne gırmehdırler Bu kapsamda deprem zararlannın azaltüması ve depremın onceden kestuümesme yonelü< araştırmalara * tlk Yardım Hizmetlerl: Depreı gıbı olağanustu durumlarda ükyardım hı metlerını denetebüecek, gerekh msanı ya dımlar üe bırhkte büımsel çahşmaların yoı lendırümesınde yardımcı olabüecek ve st rumluluğu taşıyabüecek bır kurumun oluştı rulması ıçın bır tasan hazırlanmah (orneğL bu tasan Istanbul Bursa Izmır buyukluğund bır şehırde oluşabüecek deprem tehhkesın gore hazırlanmahdır) * Deprem Sismolojisi: Sısmoloj ozelhkle Deprem ve Muhendiihk Sısmolojı konulannda uzman kadrolann bulunacac arastırma bırımlerının başta unıversıteler o mak uzere kundması sağlanmahdır Bu ara tırma merkezleri çağın gerektırdığı moder aletsel donanıma sahıp olmaldn sağlanmal ayn butçelen bulunmahdır ve surekh gelışe Kısa dönemli önlemler