Katalog

TARTIŞMA MİMARİSİ Tmaz Titiz Ünlü hastalar 1 • * » Tartışmanm konusu, yönteml, taraflan, kurallan, bilgi desteği ve bunlarm hepsi demek olan "tartışma mimarisi" üzerine... Cesor glbl Flaubert (solda) ve Dostoyeviki'nin de sara hastası olmalan, bu hastohğın zekâyı ve yaratıalık kapasltesini etkilemedlğinl ortaya koyuyor. tan bdCfişıklık faktorunuıı sınırlandınlmdsı amdçldnıyoı Tıp dunydsı hastdlıkld ügüı bu derece olumsuz bır tablo çızerken sara ıçın son ge lıştırüen yontem uıtıut vaat edıyor Amenkan Cybercnıcs ın gelıştırdığı bu norosıbernetık protez (NCP) sıstemı çok şıddetlı krızleıde büo etküı olabılıyor NCF ılkke/ 1988yılındauyguldndi Oyüdanbp rı ?4 ulkedc 1000 den fazla hastaya bu ay gıt lakıldı Bu sıstemırı uygulandıgı hastdld ıın yarısmda krı/leıde hemen yuzde 20 lık on sokız ay ıçer ısınde do yuzde 50"nın uze rınde bır azdlma qoruldu Heı tur yan etkıden uzak olan bu sıs tem, beş dakıkada bır şıddeü 1 25 ıla 2 5 mılidirıpeı arasında degışen 30 hertz frekansında ve 50 ndtıosanıyo (1 nanosdiuye = 10 eksı 9 sanıye) s uren elektnksel uyarı sınyallen uretıyor Bu aygıt yakldşık 55 gram agıılıgında rranık bır jeneratoıden oluşuyor NCP aygıtı bırı jenerator ve pıl ıçın kernık kureğı hızasmda goğuste dıgerı ıse elekttodların vagus sınırıne yonelmesı ıçın boyunda olmdk uzere vucutta ıkı ığne delı gı dçılarak yerleştırüıyor Elektrodldtın vagus sınırı uzerıne yer leştırüme nederu beyın ıle ıç organlar ara sındakı dktıvıtenın en ıyı bu smır tarafindan kontrol edılebılmesınden kaynaklanıyor Bu sınır üetılerı aşagıdan yukdrıyd dogru dagıtan hflerden oluşuyor Bu hfler buyuk olçude merkezı sınır sıstemının orta sında yayılıyoı Vagus sırurının lıflerı drdcılujıyla sara lı bolgeler uzerınde etkı olu^tuıularak bey nın faalıyetlerıne muddhale edılebılıyor Vdgut> sınırının uyanlrnasına dayanan tedavı yontcmı hastalıgı onleyıcı bır nıtehk taşıyor Bu tedavıde beynuı elektrıksel dktıvıtesm de degışıklık yapüarak sara krı/.lerıne yol açan elektrık boşalmaldrı onlenıyor Saence et Vıe/Mayıs 99 Çevırı. Anahıd Hazaryan S ağlam bır torbanın ıçıne rasgele şekıllı taşparçalan konulsa vc ye tennce uzun bır zaman mesela 1 muyonyu çalkalansd sonundabutun taşlar duzgun bırer kure olurlar Nıtekım kavgayı durdurmak ısteyen sayısının onu scyretmck ısteyenlerden yuzlorce kat az olduğunu hep gozlemışzdır Tarhşma programlanna da bıraz boyle yak laşılmaktddu Bellı h tarüşmalan yonetenlcr, bu NCP başansım kanıtladı NCP iistemi on ytldan beri sara hat talanna uygulanıyor. 55 gram ağırhğında küçük blr pilden oluşan bu aygıt, kürek kemiği hizaunda göğuse yerieftirilerek iki elektrod araalığıyla vagut linirine bağlanıyor; bu pilden vagus sinirine düzenli olarak eiektriksel uyanlar gönderiliyor. denız kendrtanndato çakü taşlan bırbır Ipnne surte surtc bu kural uyannca ku releşmeyc doğru gıtmektedırler (manmayanlar bızzat deneyebılırler1) Benzer bır yontem çok daha hızlandınlmış olarak muhcndıslıkte de kullanılmakta bazı parçalar bu yolia duzgunleştırılmektedıı Doğada ve muhendıslıkte geçerh olan bu yontem nıçın sorun çozmekte kullandmasın > Belh sayıda msanı bır ara y<i getsrır uzun bır sure tartışünrsanız onlar da bır sorunu çozemezlcr mı ? Işte herhalde bu duşunceden ha rckct eden progıam tasanmcüarı TV ve radyolarda çeşıtlı adlar altında sey redıp dmledığımız tartışma programlan m yapmaktadırlar Yulardır demokrnsı konusundakj kulturumuzu oluşturanlar tartışmanm demokrasınm bır aracı olduğunu tartışma yoluyla doğrulann bulunup uzlaşmalann lağlanabüeccğını bızlere bellet tıp ezberlettıler Ama tartışmanm ne de mek olduğunu kavga üe tartışma ıddı alaşma ıle tartışma uzldşmaksızm tartış ma ve uzmanlık ısteyen konulardakı tar tışma tartışmanm yonetımı gıbı pufnok talan ne hıkmehe ıska gcçıldı Tartışmdiun konusunun yontemınm taraflannm kuraUannm bılgı desteğının ve bunlann hepsı demek olan tar tışma mımarısı 'nm ıse henuz duyulup bılmdığmı gosteren bır ışaret yok Gorultn odur kı miaıüdrın kavga ya karşı doğal bır meraklan vardır Bır programlann yapımoldiı boyk hn yazıyla tutumldrmı değışünp bu ışı bır mı marlık gıbı ele almazlar Ama en azm dan şunlan bılmelermde yarar vardır (1) Tartışma programlan halk mahkemelen değüdır (2) Genelleme en rahatlaücı yontem ama cn ağır msan haklan ıhlahdır (3) Tartışma konusunun doğru saptanması mımannm en onemh yanıdır (4) Fartışacaklann doğru seçımı ıçm vazgcçılmez ıt anahtar dmlemesmı bılmek ve bılgısız konuşmamak ür (5) Tartıştırma yoluyla doğrulann bulunması ancak o konuda soz soylcme ehlıyetı olanlann tartışması halmdc doğ nıdur Herhangı bır duşunscl değerı ol mayan yakmmalar hakaretler suçlamalar zanlar ve tahmınler rahatlatır ve dp bır ışe yaramaz (6) Yonetıcı olabıldığmce d/ mumkunsc hıç mudahale ptmez Bcyan etmek ıstcdığı duşuncelennı ancak pa nel sempozyum gıbı yoneücmm dc soz hakkmm bulunduğu forumlarda dıle getırebılır Hele hele tartışmacüan sustu rup onlan bırer lıguran bıçımmde kullanarak kendı yargılannı dıle geürmek ısteyenlvr tar tışma ortamma en buyuk za ran verenlerdır Duşuncclen ıfade onjurluğunun doğru bılgılenme hakkı ıle sımrh olduğu unutulmamah ratıng adma demokrasınm bu altm kuralı tahrıp edılmcmelıdır O kuıal hppımıze lazım olabıhr 658/9