Katalog

Belirti vermeyen safra taşları tedavi edilebilir mi? Safra taşlannı tedavisi için en iyi yol cerrahi olarak safra kesesinini çıkarılmasıdır. ' .' « Prof. Dr. Rıfat Yalın (*) Koruyucu ameliyat: Nasıl ve kimlere? Kuşkusuz bazı hasta gruplarında safra taşlan daha fazla oranda belırtı verebüır ve daha cıddı sonırüara yol açabüır Eger bu hasta gruplan saptanabüırse, bunlara daha onceden koruyucu (profilaktık) safra kesesı amelı yaü yapüabdır Uzun yülar şeker hastalannda safra taşlannm daha süc bulundugu ve bunlarda komplıkasyon ve olum oranınm daha yuksek olduguna manüırdı Bu bügüer ışıgmda dıyabetik hastalarda belırtı vermeyen taşlann tedavisi onerüırdı Gerçekten dıyabetık hastalarda akut kolesıstit (safra kesesı ütüıabı) tıbbı tedavıye daha guç yanıt venr, gangren ve kese perforasyonu daha süc gorulur Fakat son yülarda şeker hastası olan ve olmayanlar arasmda safra kesesı ve yollan cerrahısırun komplıkasyon ve olum ordnının pek farklı olmadıgı goruldu ve asemptomatüc olanlar da hastalann gozlenmesı onerüdı Sırotik hastdlarda da safra taşı gorulme olasüıgı artar Asemptomatık safra taşlan sırozlu hastalarda gozlen melı semptomlar ortaya çıkarsa Chüds A ve B (erken evre) grubunda erken cerrahi duşunulmelıdır Herhangı bır kann amelıyatı geçırenlerde, safra kesesinde taş bulundugu zaman aynı seansda kesenm de alınması uzun yülar kabul gormuştur Bugun ıçın elektıf kolon (kalın bagırsak) amelıyatı dışında, uygulanırhgı ta mamen cerrahın goruşune baglıdır Profüaktüc olarak (herhangı bır behrti vermeden) safra kesesınm çıkartilmasını gerektırecek üa durum vardır Konjeratal (dogumsal) hemolıtdc anemı nedenıyle splenektomı (dalak çıkarülması) yapüan kışüerde safra taşlan da kolesıstektomı üe ortadan kaldınlır Çok aşın şışman (morbıd obez) kışüerde buna yonehk cerrahi sırasmda da kolesıstektomı yapümalıdır Bunlann dışmda, profilaktık kolesıstektomı onerümemektedır Bununla beraber bazı araştırmacüar l 5 cm m ustunda sdfra tdşlarırun komplıkasyon oranlarınm arttıgını, genç yaşlarda ortaya çü<an taş larda hastanın onunde 20 yüdan fazla sure bulun dugunu, kalsıfiye safra keselerınde (porselen safra kesesı) Kanser gelışme rıskınm arttıgını üerı sur erek, herhangı bır belırtı vermeden bu keselenn çücartüması gerektıgıru üerı surmektedır Sonuç olarak; her ne kadar safra taşldrının dogal ^ seyrını araştırdn son yıllaıdakı çalışmalar uzun yü lar ıçerısınde belırtı vermeyen safra taşlannm sanıldıgından bıraz daha fazla oranda belırtı verdıgını gostermışcesme de bugunku bılgılerımız bırkaç ozel durum dışmda belırtı vermeyen safra taşlannm cerrahi olarak tedavi edılmeyıp gozlenmesı gerektıgı yonundedır Gelecekte laparoskopüc kolesıstek tomırun rısk ve olum oranını gosteren çok daha genış araştırmalar ve safra kesesı kanserı gelışmesını belırleyen daha fazla çabşmalaı bu konuya açıklık getıreceklerdır (*) Prof Dr MU Genel Cerrahi 1 R Yalın Safrı taşlannm tedavısınde ypnı seçenekler Curn hurıyet Bılım Tpknık Sayı 259 29 Şubal 1992 ? R Yalın Laparoskopık Kolesıstektomı Cumlıuııyet Bılım Ibk nık Sayı 296 21 Kasım 1992 3 Rege RV Asymptomatıc Gallstones Current burgıc nl Therapy (Ed by] L Cameron) Sucth Ed MosbyCo 1998 4 Gracıe WA Rüiısohoff Di Fhe ndlııral hıslory of süent galls tones the ınnocent gallstone ıs not a myth N Eng 1 Med 307 798 800 1982 5 AttıD A F Santıs AD Caprı R et al The natural hıstory of gılstonps The ORFPCO Fxpenence Hepdtology 21 6"56 659 l'JOb S afra taşlan sındırım kanalımn en sık gorulen hastalıklanndan bınsıdırBatı ulkelerınde ultrasonografi üe yapılan taramalarda kadınlann % 1115 mde ve erkeklerın % 3114'ınde safra keselerınde taş bulunur Yaşla bırhkte gorulme oranı artar ve 60 yaşın ustunde ka dınların % 50, erkeklenn % 15 ınde safra taşı bulunabüır Ozellıkle aıle oykusu olan şışman kadırüar şeker hastalıgı (dıabetes mellıtus) bulunanlar uzun sure damardan beslenen suratle kılo kaybedenler veya fazla sayıda gebelık geçırenlerde safra taşları daha sık gorulur Cumhu nyet Bıhm Teknık'ın daha oncekı sayüannda, safra taşları ran oluşu, belırtüerı ve tedavi seçeneklen konusunda ay nntüı bılgı vermıştık (1) Bugun ıçın belirti veren safra taşlannın tedavi yontemı cerrahi olarak (mumkunse laparoskopık) safra kesesının çıkartılmasıdır Amerıka Bırleşık Devletlerı nde her yü yaklaşık olarak 500 000 kışı belirti veren safra taşlan nedenıyle kolesıstektomı (safra kesesının alınması) amelıyatı geçırıyor Laparoskopık cerrahuıın safra kesesı hastalıklannda kulla nılmaya başlanmasıyla bırlıkte hastalar hızla ıyıleşıyor amelıyat sonrası agrı da çok azalıyor (2) Son yülardakı ya yınlar laparoskopık cerrahıden sonra yıllık kolesıstekto mı amelıyatı sayısında artma oldugunu gosterdı Cerrah lar ve hastalar tarafından safra kesesı taşları ıçın cerrahi tedavi daha çok ıstenır bır duıuma geldı Daha oncelerı uzerınde dunılmayan hafıf belırtıler (semptomlar) nede myle de laparoskopık kolesıstektomı yapümaya başlandı (3) Her ne kadar laparoskopık cerrahi üe agrı daha az ıyıleşme ve ışe donme çok çabuk ve estetık gomnurn çok mukemmel olursa da amelıydtın mdlıyetı daha fazla cer rahı rıskı de dçık kolesıstektomı üe ayrudır Hatta yeterın ce deneyırne sahıp olmayan cerrahlann elınde safra yolla rı organ yaralanması gıbı amelıyat rıskı bıraz daha fa?la oldbümektedır Bugun ıçın safra taşı bulunanlarda erken cerrahi tedavının uzun surelı komplü<asyonlan vpya olum oranını azaltıp azaltmadıgını laparoskopık kolesıstektomı yapü ma nedenlerının açık kolesıstektomıden farklı mı olması gerektıgım dp tam olarak bümıyoruz (asemptomatık) Bazı kışüerde safra taşları yakınmalara yol açtıgı halde, dığer bazı kışüerde hıç belirti vermemesının nedenı ıse büınmemektedır Bugun ıçın rerrahıde genel goruş herhangı bır kontrol, tardrna veya ulsfraso nografik tetkık sırasında bulunan ve hastanın farkında ol madıgı "behrü vermeyensessız" taşlar ıçın cerrahi tedavıye gerek olmadıgıdır Safra taşlarının dogal seyrı hakkında yapümış çok fazla çalışma yoktur 1982 yılında Gracie ve Ransohoff (4) Mıchıgan Unıversıtesı nden belırtı vermeyen safra taşı bulunan 123 ogretım uyesını 15 yüdan daha fazla gozledı ler Bunlann % 10 unda 5 yü ıçınde, % 15'ınde 10 yılda ve % 18 ınde 15 yüda safra taşına aıt belırtiler ortaya çıktı Asemptomatık hastalarda 20 yühk gozlem sonucunda, her yü ancak % 1 2'smde kolesıstektomı gerektırecek belırtılerın ortaya çıktıgı saptandı Bu hastalann karşüaşacaklan rısk safra kesesı amelıyatının rıskı üe karşüaştınldıgı za man belırtı vermeyen safra taşlannın ılerde oluşturacagı rıskın cerrdhınm yaratacagı rıskten daha duşuk veya aynı oldugu anlaşüdı ve cerrahi yerıne gozlenmesı onerüdı Gracie ve arkadaşlannın safra taşlannın uzun surelı ızlenmesıyle ügüı çalışmalannın en zayıf tarafı bu hastalıgın kadınlarda dort kat daha fazla gorulmesıne ragmen, sadece erkek hastalar uzerınde yapümış olmasıydı Yakın zamanda GREPCO (Group for Epıdemıology and Preven tıon of Cholelıthıasıs) tarafından İtalya'da (Roma) yapılan Çıkartılan safra kesesinde kolesterol safra taşlan geruş kapsamlı bır çalışmanın sonuçları yayımlandı (5) 1981 84 yüları arasında her ıkı cınsten 161 kışıde, tarama lar esnasındd (ultıasonografik olarak) safra kesesinde taş bulundu 10 kışı araşurmaya katılmayı kabul etmedı 151 safra taşı bulunanın, 33'unde belırtiler varken 118 ınde hıçbır belırtı yoktu (asemptomatık) % 75 81 safra kesesinde taş oldugunun farkında degıldı Bunların % 12 smde bır ve ıkıncı yılda, % 16 5 mde 4 yüda, % 22 5 ınde 8 yılda ve % 25 8 mde 10 yılda büypr kolık belırtılerı ortaya çıktı Dıger tardftan daha once belırtı veren 33 kışının % 51 5 ındp takıp suresı boyunca bır yakınmaları olmadı 10 yıkid komplıkasyon gelışme oranı asemptomatık hastalarda 0/n 3 ıken semptomatü< grupta % 6 5 olarak bulundu Sdfra taşına aıt belırtı vermeyen bır hasta 7 yüda safrd ke sesı karsmomu gelışmesıyle kaybedüdı Sdfid kesesı taş larınm dogal seyrıyle ügılı bu ıkıncı çalışmada 10 yüda safra taşlannm °. P5 8 ının (Gıacıe ye gore % 15) belırtı verdıÇfi anlaşıldı Safra taşlarının doğal seyri Safra tdşlaıının neden olduğu agrı genellüde ye mekten 15 60 daküca sonra başlar, karının sag ust kadranmda veya orta hatta yakındır Yaglı yemekler, kızartmalar veya baharatlı gıdalar daha çok agnya yol açar Berabe rmde bulantı kusma olabüır Yakınmaldr bırkaç dakıka üe bırkaç saatte geçer (1) Bu agn büyer kolık' olarak ta rurrüarur ve safra taşının karakterıstık belırtısıdır Ne yazık kı safra taşları her zaman spesıfık semptom (belirti) ver mezleı Bırçok hastada safra taşlan hafıf geçıcı karın agribi bulantı ıştahsızlık ve şışkınlığe neden olur Bu tıp ya kuımalar sındırım kanalımn ulser gastro orofajıal reflu ve spastık kolıt hastalığında da ortdya çü<dr ve ayırıcı tanısı zor olabüır Safra taşı bulunan pek çok msanda uzun yülar bo yunca herhangı bır belırtı oıtaya çıkmaz ve çıkmayacak tır Yakın zamanldrdd yapıldn çalışmalarda safra taşlannın uzurı yıllaı hıçbu belırtı vcrmeden kaldıgmı gostprmıstır 658/18