Katalog

Yetiştirmenin doğası... Yeni bir araştırma, genlerimizin kişiliğimizin her yönünü açıklamaya yeterli olmadığını ortaya koyuyor. yandakı yeı ını ıyıce pekıştudıgı duşunulebılır Gelgelehm, Plomin bu konu da hıç beklenmedık bır tutum sergüı yor VP "Bır zamanlar bu konuda en et kılı şeyırı çevre oldugu sanılıyor kışüı gın oluşmasırıda varsa yoksa tpk onemlı etkenuı yeüştuılış bıçımı oldugu üeıı suıuluyoıdu Deıken davıanışsal genetık bılımı ortaya çıktı ve bu kez de çevrc koşullaıının sozu büe edılrnez oldu Işın aslında çevre de son derece onemlı bır etmen sayüı yoı Soz gelırru şızofrenıyı PIP alalım Aynı genleıe salup olan tek yurnurla üazlerınde bu hastalıgın her ıkısınde de gorulmesı olasılıgı %50 Bır başka deyışle ıkızlerden bırının bu hastalıga yakalanması durumunda otekının de aynı hastalıga yakalanma şansı "o50 derrıektır Şı/ofren olsun ya da olma sın her ıkısı de aynı genlere sahıp oldugund goıe duıum çevresel koşullardan kaynaklanıyoı demektıı kı bu da son derece şaşırtıcı buluş" dıyoı Prof Plomın'ın 7?0 Amerıkan aüesı uzeıınde gerçeklpşhrdıgı yenı bır araştııma çevıe koşullarının onprnını bır kez ddhd gozleı onuııe serıyor Aıaştıımonın yapıl dıgı aılelerm hcı bı rı anne baba ve er gpnlık çagında ıkı çocuktarı oluşuyor Uzlaşman geleneksel ınancd gore aynı evde yetışen çocuk lar oıtak koşullaıı paylaştıklaıından anne ve babaları ay nı olan kardeşlerın benzer o/ellıkler tasuıidldiı beklerııyor Oysa kı bu kdideşlerın kışılıklorı aıa sında dagiar kadaı fark olabılıı Ancak Pmf Plomin VP ekıbı çpvrp konusunun sanıldığmddiı çolddhd kdimdşrk ul dugunun ayırdına vaıdı OnrehkİP anababalann gpnellıkle heı çocuğa faıklı (Idvrarıdıklanna ya da pn azından boyle bır ızlenım buaktıklaıına lanıl oluııdu Bu da aıledph heı çorugun az dd oUa faıklı bu çevıede yelı^lK'jı diılamıtıa gelıyordu Oınegın kımı çocuklaı <iiı.ıl).ıbdlarınırı kendıleııne çok daha teıs kaıdeşler ırıe ıse çok dahd hoşgor ulu davrandıkları yonundo bu duyguya kapılıyoılaıdı Işte bu dııygıı çocuklaıdan bııının neden topluıııa ayak uy dıııam.ıdıgı konusuna ypterıncp ışıl tutuvoıdu Ne vaı kı annp ya da baba IIP çocugu lııılıkie goıuntuleyen bıı vı deo kaydını ızledıgınızdp annp ya da bab.anın çocugun sdldııgan ddvidiu^ına bu lepkı gosterdıgmı açıkça gorp bılıyoısunuz Çocugun huysıHııkldrı karşısında anababa nasü sevecen ddvıanabüıı kP Genleı aıle ortamını et kılıyor Bu da, ınsanlarm sahıp olduklaıı genleıe goıe kerıdı çevre koşullannı kendılerının seçtıkleıı ya da bıçım verdıkleı ı olasılıgını gundemc getmyor Bu goı uşten yo la çıkan Plomm, faıklı etkıler yaratan dogal koşullarla ye tıştırüme koşullaıının sureklı çatışan karşıt ogeler olma yıp tek bır olgunun bır parçası oldugu gonışune vardı ve bu duıuma "yetiştirmenin dogası" admı verdı Profesor Plomin aynca heı kardeşuı evı dışmda yaşadı^Jı dpnpyımlerın de kışılıgın oluşmasmda orıemlı bu IOI oynaydbılecegıne maruyor ve Bu çevrecüer ıçuı bu lunmaz bır olanak Boylece onlara gençevre ılışkısını araştırmak ıçırı yenı bır olanak dogmuş oldu" dıyoı Bu noktada kımüerı, madem çevre koşulları, bu denlı onem taşıyor, o zaman çok da onemı olmayan genetık etkılerm araştırılması ıçın neden onca paıaldi ciokuluyor sorusunu gundeme getırebılııler Plomin davranışsal genetıguı bılımsel bu hedef ol manın yaru sua kılgısal bır hedef ozellıgı de taşıdıgına dıkkat çekıyor Ornegın, toplum alkol ya da uyuşturucu bagımlılıgı olasüıĞfinın yuksek oldugu bıreyler ıçın engelleyıcı bır sagaltım yontemı uygulayabılır Alkolızm ınsanın yaşamını mahveder Ancak bız alkolızırıırı tuzagınd duşenlerı bekler ve ardından hıç ışe yaramayan çozumlerle devreye gırerız Oysa bıreyın genetık dızgesının bı luunesı duıurnunda, bu bılgılerden yaraılanaıak çektıgı sıkıntüarı buyuk olçude azaltabılırız Gelecegımız engel leyıcı tıp çagı olacaktu Kımı hastalıklaım beluleıımusı aınauıyld dogıurı oncesı yapılacak olası deneylerle ılgılı kaygılaıın Plomırı'ı çok da huzursuz ettıgı soylenemez Amnıyosentaz testı oıtayd çıktıgı zaman ypr yerınden oynadı Heıkes dunyanın sonunun geldıgmı duşunuyordu Ama çok sayı da kadın testı yaptıı mayı yeğledı Oysa çocugu aldırma ya hazır olmasa bunu neden yaptusm kı 9 Anneleı kımı ozellıkler peşındeyseler bu çok aldatıcı olabılıı" Işverenler ve sıgorta şırketleıı tarafindan hastalık ııskı yuksek olanlara karşı uygulanabılecek ayıuncüık konusuna gelmce Plomin bunun torelere uygun bıı dav ıanışolmayacaguııbelutıyoı VP Flmınım kı boylesıhak sız durumlann engellenmesı ıçın yasaJ onlemler alına caktır" dıye eklıyoı Plomm engelleyıcı sagaltım yorı temlerı var oldugu suıece çok kısuıın çekmceleı me karşın genetık yazgılarını ogrenmek ıstcyecegme manı yor Bu drada genetık uzmanların tesat amacı guden saQ kdrıat uyeleıı oldukları gonışune de şıddetle kaışı çıkı yoı (Chıcago'nun yuksullaı mahallesırKİe yptışpn Plomin Işçı Partısı'nı desteklıyoı) ııklaı vesmıflaı arasındakı zekâ farklılıklarını uıcelemuktını ozellıkle kaçmıyoı Onu en çok huzuısuz eden şey ıse, Nazı" sozcuguylp davranışsal genetıgın aynı kefeye konııiıuı Sanı ıını kımı kıtlp ıletışım aıaçlaıı halkı kotu nıyetlı bılını adamldiına katşı koruyoı gıbı gorunmeye çalışıyoı Am^ı bahse gııeı ım kı sokaktakı adam bu denlı kaygı duymu yoı " Genetık uzmanlaıınm anab ıb,ıl<ııla ılcnlı kvınıttnvı haklı yonleıı de olan şaka yollu bıı oykuleı ı vaı Tek ço cuklaıı olan anababal.ıı çoruklaıının davıaruşlaııııuı orı İan nasü yetıştudıkleııyle sınıılı olduguna uuıııyoılaı ıkıncı çocuk olup da auıl uındakı daglaı kadaı ioıkı goı meye b.ışlayırıca genleıe de ınanrnaya başüyoilaı Plomin Bu bakıma davranışsal gonotık d ılı bıı onuı niHdrıı sayılıı Tutn bılım.sel (jelışrnPİPi bellı °.oıun İan da beıabeımde gi'tıımışlıı Bu yuzden torebüım cılere kafa yoıacaklaıı bıı ^.eyluı ouımıu^ olmamı/, lıarıka bır olay" dıyoı Rıta Urgan Tımes 27 Temmu/ 1998 R obert Plomin çatalını saldtdsına batınrkon bıı yandan kafasını sallıyoı, bır yan dan da şaşkınlıgını gızleyemıyoı ve ' Ina nılnid bır şey Gozumuzu neıeye çevııırsek çevı ıelırtı, genlerın ne denlı onemlı bır etkısı olduguna gıdeıek heı fırsatta tanık oluyoruz" dıyor Plomın'ın agzmdan bu luı so/cukler duymak son deıece gaııp bu olay, çuııku kendısı davranışların kokenı konusunda dunyanın en orıde geleıı adldiuı ddn bırısı Frofesor Plomm'ın adını duymamış olanlaı en azından araştırmasıyld ılgılı bır şeyler bılıyorlaı Dahd orıce Colorado Hnıversıtesı'nde gorevlı olan şınıdı ıse Loııdıa dakı Psıkıyatrı Enstıtusu Gelışımsel Rulıbılını Meıkezı bdşkarılıgını surduren Ploının'ın başa ıılı çalışmalaıı didsında zeka genmırı (ddhd dogıu bıı doyışlo zekâddkı çok mmık faıkJılıklaıa yol açan bıı genın) bulunması yeı alıyoı Geçtıgımız hdfta ıçmde Plomin ve ekıbı kuçuk çocuklaıda dıl yetenegmı behıleyerı bıı genı de belırledıklcı ını kamuya duyuıdulaı Bu buluşun aıdından Pıot Plomm'ın genleıın ve çevre koşullarının bueyın kışılıgıne nasü bır etkı yaptıgı nı ele dldrı dogayetıştırmp tartısmasında doga agulıkiı 595/4