Katalog

Tropikal bölgeler canlıların cenneti Tropikal bölgelerde, niçin 10 kat daha çok canlı türünün yaşadığı sorusuna yanıt arayan 3 kuramın nasıl çürütüldüğünün ilginç öyküsü... ol guneşlı, palmıyelerle ortulu uç suz bucaksız kumsallar Tropikal bolgelerın daha serın ıklımlerde yaşayan kam donrrıuş ınsanlar ıçın neden cennetten faıksız oldugu, en azından bu yorelerın buyuleyıcı gorunumu açıkça ortaya koyuyor Gelgelelım, yeryuzunun bu cermet kesımı, çok karmaşık bır gucun etkısı altındadır Tropikal kuşak yalnızca keyıflerı ne duşkun para babalarıru degıl tüm hıptıı Otekı ıkkm kuşaklaıına kıyasla on kat daha fazla canlı turunu ıçınde baıındı ran bu kuşak dırımsel (bıyolojık) açıdan yeryuzunun en renklı bolgesıdır Pekı, tropikal kuşagı boylesıne renklı kılan nedır9 Amatoı koleksıyoncular ve gozupek bıyologlar yepyenı bıtkı ve hayvan turlerı bulmak ıçın yuzyülarca gezegenımızı ko laçan pttıler Hepsı çıplak kutup bolgele rındpn ılımlı kuşaklara ve bıtek tropikal alanlara ciogru gıdüdıkçe bu rurlerın çeşıtlılık kazandıgını gordu Ne var kı, bır yerde ne kadar çok canlı tuıu oldugunu soylemek ayrı şey, bu canlılann yeryuzune dagılımlan konusunda kesm bır açıklama getırmek ıse çok daha farklı bır şeydı B turlermın çeşıtldıgı konusunda bır açıklama ekvatora yakırı bolgplerde, kutuplara kıyasla, çok daha geruş bu yaşama alam oldugu yonundedır Yırmı yılı aşkrn bu sure once Michael Roksenzvveig ve John Terborgh tarafından one surulen bu ku ram, geometrık açıdan açık bır anlam taşımaktadır Kutuplarda bır dprprehk bır pnlemuı ıçeıdıgı alan 40 bın kılometre kareden azdu Oysa ekvatoıda bu derecelık bu enlem kuşaguıuı kapladıgı alan bunun yuz katı kadardır Trofnkal bolgenm Guney Arnerıka, Mıka ve Asya anakaıalarından buyuk yıgınlar ıçer dıgını gormek ıçın yerkureye şoyle bır goz atmak yeterlıdır Bu toprakların buyuk bır bolumu dunyanın en bıtek alanlan sayılan yağmur ormanlarıyla ortuludur Rosenzweıg'e gore, bu kuramı destekleyen çok sayıda kanıt vardır En son çalışmasında kuzey yarıkure bıtkılerının bırkaç mılyon yıüık fosılkayıtlaıınımceİpypn Rosenzvveıg'a gore, kara bıtküerı nın yetışmelerme elveıışlı alan soz konusu sure ıçmde genışleyıp daralarak ınışlı çıkışlı brr sureç ızledı Yaşam alanının genışlıgıne koşut olarak, bıtkı tuıleıınde dp, bugun dunyanın faıklı bolgeleıınde tanık oldugumu? bıçım de, bır artış oldu canlılan kendisine çeken bır guce sa Çatışan savlar Bu konuda kayda deger sayıda kulam one suruldu Kmuleıı yprkurenın geometrık yapısınddiı yola çıkıyoı, kırru farklı bıtkı ve hayvan turlerının yeryuzundekı dagılımmı buzulların yok oluşuna bağhyordu Ancak farklı turlerle ılgılı verılere dayanan her kuram bu yonde bır açıkla mayı gıdeıek daha da guçleştınyordu Sonunda, doıt Ameııkalı bılım adamı yalnızca tek bu hayvan tuı unu ele alarak bu konuda ıleı ı surulen uç temel kuramın dogıulugunu sınamaya koyuldu Ku zey Amerıka kıyılarında yaşayan yaklaşık 4000 tarklı dpni7 salyangozu tuıunun ozel lıklpnnı ınreden ınrpyp araştıran ekıbın yıllar sıırpn çabaları sonunda ulaştıgı şaşutıcı soııuç, onde gelen heı uç kuıaının da yanlış oldugunu gosteıdı Donız salyangozlaıı ya da bılımsel adıyla ondnn solungaçlı kaıındanayaklı lar, sudn yaşayan en farklı ozpllıklere sahıp hayvan tuıleııntİPiı bırıdıı Bılım riunyasının onde gelen deıgıleıınde bu tuıle ılgılı S9S/18 bır yıgın verınm yanı sıra, muze rafları da bu canlı turunun orneklerıyle dolup taşmaktadır Duı um boyle olunca salyangozlaı dogadah egüımlerı araştumak ısteyenleı ıçın bıçürruş bu kaftan sayılır Ancak, Kuzey Arnerıka kıyılarmda yaşayan denız salyangozlarının yeryuzundekı dırımspl çeşıtlılıgın araştu"ilması açısından en uygun tuı olrnasıran bu başka nedenı daha vaıdıı Denız salyangozlarını soz konusu aıaştuma ıçın bu denlı elveıışlı kılan ozellık, Kalıfoı nıya Unıversıtesı'nden Kaustuv Roy ıle Beıkelpy Unıversıtesı'nden James Valentine, Dogal Bılımlpr AkademıM nden Gary Rosenberg ve Chıcago Unıveısıtesı nden David Jablonski ııın bır ekıp oluştuıarak Kuzey Ameııka yote .sındekı ondensolungaçlılann dagılımmı ıncelemelerı sonucunda ortaya çıktı Ro senberg, Atlantık kıyısı açıklarında yaşa yan canlı turlerı sayısının ekvatora yaklaştıkça arttıgını daha onceden ortaya koymuştu Pasıfık kıyüaı ıyla ılgılı verıler tar an dıgında da aynı duruma tarak olundu Denizlerde farklı mı? Karada durum boyleydı Gelgelelım, Roy ve ekıbı salyangozlarla ılgılı verıleruı deruzleıde çok daha faıklı olduguna ınanıyoıdu Bu denız salyangozu ıçuı yaşamaya elverışlı alan denınce, akla hemen anakara sahanlıgı gelıı Hemen hemen tum salyangoz turlerı anakararun denız su laı ınuı dıbırıde kalan ve derrnlıgı yaklaşık 200 metreye Vriran bu şeııdınde yaşarlar Ekıp, Rosenzvveıg'm kuıamımn ne denlı geçeılı oldugunu ıkı faıklı yonden araştudı Ilk olaıak, Pasıfık ve Atlantık kıyı ları boyunca uzanan anakaıa sahanlıgının alarunı Kuzey Buz Denızı nden Kaıayıp Denızı'ne dek beşer deıprelık şpııtlerp boleıek olçtuleı Heı şerıltekı .salyangoz tuıleruun sayısını belırledıkleıınde, yaşama elveı ışlı alan ıle tuı leı ın çe^ıtlılıgı arasında hıçbıt b.ığlantı olmadıgını gorduler Sayıları ve dagılımlan Şaşırtıcı olan bu ıkı okyanusun çok farklı ozpllıkler taşımalarına ve ortak tek bır canlı turune sahıp olmamalarına kar şrn, turlerın yalnızca dagılrmlarırun degü sayılanmn da hemen hemen aynı ol nidhiydı (Atlantık'te ^009, Pasıfık'le 1907) Bu benzeılık cogıafık, taıılısel ve bıyolojık etmenlerın tuı leı ın çeşıtlüıgını nasıl etkıledıgını aıaştnmak ısteyen bılım adamlarına ışık tutucu rutelıkte verıler sun du Tıopıkal bolgeleıde yaşayan canlı