Katalog

Varlığımızı deniz alglerine mi borçluyuz Yeryüzü iklimini sabit tutan unsur deniz algleri mi? Dünyayı bir süperorganizma olarak giren Caia kurumı üzerine avayı rnıkroplaı kontrol edıyor dersek sıze garıp gelebılır, ancak bıyologlar uzun zamandır okyanuslardakı planktonların bulutlar yaratabüdıgını bılıyorlar Fakat, planktonların var oluşlannın tek yan etkısı sadece bu degü Gelm bır de mıkroplann gerçekte elementlen de bırleştırdıgını ve yaşamla rıyla ıklımlerın kontrolu arasında bır baglantı oldugunu farz edelım Eger durum boyleyso bu canlüar, gezegende ıstedık lerı yere gıdebılmek ıçın bulutları, ruzgârı ve yağmuru kullanmıyorlar mı' Sosyal ve seksuel evrım uzerıne yaptıgı çalışmalarla tanınan Oxford Unıversıtesı'nderı Bill Hamilton genç bır atmosfer kımyacısı olan Tlm Lenton üe çalışıyor Hamilton hayret verıcı yenı bır fikır gelıştırdı Mıkropların bulut urettıgını üerı surdu Bu teorısını gerekçelendırırken aynı zamanda Gaia ran Dunya'nın tum bıyolojık vefizıksclsıstemlenyle sağlıkh kalabılmek ıçın bır süperorganizma gıbı davrandığı teonsı mekamzmasını da formul leştırdı Şımdı gelın bu ılgınç gelışmenın ya kın geçmışıne bır goz atalım H Gaıa sıstemınde genetık mekanızmanın harekete geçıp DMS uretılmesınden mıkropların da bıreysel yararları olması gerekıyor Pekı bu nasıl olabüıyor? Alg için iyi, Dünya için iyi Lovelock, DMS uretımının hem or ganızmanın hem de bır butun olarak ge zegenm yararına oldugunu belırtıyor Bu organızmalar olmasaydı Dunya çok daha sıcak bır yer olacaktı East Anglıa Unıversıtesı'nden çevrebüımcüer Peter Liss ve Andrew Watson, algspl DMS uretımının gezegeru 4nC soguttugunu soyluyorlar Bu soguma gezegen ıçın oldugu kadar alg ıçın de ıyı çunku eger okyanuslar ısırarsd daha sıcak olan ust tabaka alttakı soguktan ayrılacak ve yuzeyde bulunan algler de dermlerdekı besınlere uldşamaya cak Algler aynı zamanda oluşmasını sagladıklan nıtrojen yagmuılarından da faydalanırlar Bu tıp çıkanmlar Hamilton ıçın ıkna edıcı degıl Gaıa'ya olan ılgısı Lovelock üe yaptıgı tartışmalar sırasında gelışmış Hamilton 'Ozelhkle alglerm DMS uretımı üe ılgılenıyordum, çunku evnmsel açıklama hulmak çok zordu ' dıyor Lovelock ve ozellıkle Lenton un okyanuslardakı besın oranlarının kontrolu uzenne yaptıgı araştırma Hamilton u bıreyler uzerınde etküı olan doğal seçüımm buyuk çapta çevreyı etkıledıgıne ıkna ettı Eger Hamilton ve Lenton alglerin neden DMS urettüderını bulabılırleıse teorılerınde bıreyselden kuresellığe geçebılecekler DMS'nın dogrudan bıyolojık fonksı yonu çok belırgm degıl Bıyolojık yolda meydana gelen ara kımyasal dımetılsulfonıpropıonat'ın (DMSP) alg hucrelermı dı şarıdakı aşırı tuz könsantrasyonundan ko DMS uretbğını dçıklayamıyor," dıyor Alglenn havaya geçebılmek ıçın DMS urettıklerı fıkrını ılk olarak Hamilton urettı "hm Lenton DMSP'nın buyuk bır olasüıkla antıfırız etbsı gosterdığını soylcmıştı Fakat, neden tropık okyanustah bır hucrcnın antıfmze ıhtıyacı var? Buyuk bır ıhtımalle bu yolla havaya geçebıhrler Bulut olu şurken meydana çıkan enerjı alglere yardım edebılır Havaya çıkan alg çok duşuk sıcaklıklara maruz kalabıhr," dıyor CUneşl yonsıtır Alglerin önemli rolü Yaklaşık on yıl once jeofızıkçı James Lovelock başkanlıgmda bır grup büırn adamı. ıklımı sabıt tutan kuresel duzenleyıcı sıstemm algler oldugunu anla tan bır makale yayırrıladı Alglenn buyuk bır bolumu dımetılsulfıt (DMS) olarak ısımlendırüen bır gaz uretır Bu gaz denızın hemen ustundekı havada oksıjenle reaksıyona gırerek katı tanecıklere donuşur Bu sulfat aerosollan su buharının yogunlaşarak bulutları oluş turacagı yuzeyı temın oder Ve bulutlar da Soldan tağa Bill Hamilton, fames Lovelockve Tlm Lenton guneşten gelen radyasyonu gerı yansıta rak gezegeru soguk yanı şımdıkı ısısında tutar 1972 vüında Gaıa hıpotezını üerı suren Lovelock DMS'nın kuresel bır termostat gorevı ustlendıgını soyluyor Atmosfer ısınmaya başladıgırıda alglerin aktıvıtesı artar ve DMS uretııler Lovelock "Bıyologlara bu kadar açıkIdnid yetmıyor ve Gaıa'ya karşı çıkıyorlaı çunku organızmalann gezegenı duzenlcye cek şcfolde nasıl evrım geçırebüdığını an lamıyorlar" dıyor Dogal seçüım bıreysel boyutia ışler 588/18 rudugu duşunuluyor Fakat algde bulunan enzımler DMSP'yı hemen DMS ve akrılık asıte donuşturur Bır teorı, hucreler zarar gordugun de duşmanlara karşı korunmak ıçın tok sık akrılık asıt salgüandıgını soyluyor Bu senaryoya gore DMS sadece bır atık maddo Vırus veya planktonların saldırısı na uğrayan bır alg buyuk mıktarda DMS salgüar Mıkrobıyolog Gill Malin, Bu laboratuvar olçulermde geçerh fakat, doğal okyanus çevresı çok farklı ve hıpotez neden bozı alglerin surpklı duşuk sevıyudc Eger algler at Az bulutlu mosfen kuresel yayüım aracı olarak kullanıyorsa bu adaptasyon ona Gofa: Lovelock un kuresel termoıtadı evrımsel faydalar sag lamıştır Lenton "Ha akımıyla bırhkte yukarı çıkar Ikmcı olarat yatta kalmak ve uremekten sonra bır orgaıse, yukselen hava hareketlen daha fazlc nızmanm uçuncu oncehgı fdrklı yerlere yaruzgâr yaratarak su yuzeyındekı algleru' yılabılmektır" dıyor Aslında Hamüton ve havaya kaçmalannı hızlandırır bıyolog Robert May yırmı yüdır yayüımın onemını vurgulayan bır model tasarHavayla taşınmak lıyorlar Yanı bır bolgede başanlı bır koloHava yoluyla yayüma senaryosunv nı oluşturmanın faydalan uzerınde dunıdestekleyen kanıt var mı ? yorlar Hamilton "Mıcro alglenn bırçot Termal ve hava akımları gezegeru ozelhğı havaya geçebılmelerı hıpotezme dolaşabümek ıçm çok etküı bır yol Bu uygun En ıyı DMS uretıcüen mıcro algler yuzden havarun mıkropla dolu olması çok 220 mıkrometre ve havaya çok kolay şaşırtıcı olmamalı Yeryuzunun hemen geçebıhyorlar," dıyor uzerındekı havada metrekupte 10,000 Algologlar, fotosentez ve metabolık parçacık bulunuyor Atmosferde 50 km aktıvıte hızından bagımsız olarak degışen yukseklıge kadar canlı bakterı ve mantar DMS uretımının şaşırtıcı oldugunu soy sporları bulunabılıyor luyoılar Enüliana Buxleyi orneguı Hamüton, "Herkes mantar sporlantropüc alanda çok fazla DMS uretırken nın bakterı ve polenlenn hava yoluyla taılıman ıklımlerde bu mıktar azalıyor şmdığını bıhyor Fakat, bu taşınmanın hep Harnılton ve Lenton tıopıkal alanlarda pasıf olduğuna manıhyordu Bız, algın aktıf hava sakın oldugu ıçın havaya geçışın çok olarak havada tdşmacak şehlde evrım ge zor oldugunu soyluyorlar çırmış oldugunu duşunuyoruz" dıyor SuHavaya yayılan alglenn buyuk yun yuzeyınden havaya geçebılmek kuçogunlugunun kırmızı oknası başka bır çuk tekhucrelı bır alg ıçın buyuk bır probıpucu Hamüton kırmızı rengın hucreleı lem degü Buyuk bır ıhtımalle bakterüerle atmosferdeyken morotesı ışırüara karşı aynı mekanızmayı kullaruyorlar Suyun onlaıı korudugunu soyluyor yuzeyınde oluşan hava kabarcıkları patla Egeı alg gerçekten dunyayı doladıgmda rrukroorganızmalan havaya pusşabümek ıçuı ruzgâr ve bulutları kullanıkurten bır kuvvet oluşturuyor Hava kayorsa bu yetenege dıger organızmalar da barcıklaruıuı oluşmasuıı alglerm fotosensahıp olabılır rru9 Hamüton ve Lenton un tez aktıvıtesı de hızlandırmakta Fotosen teorısıne buzçekırdekleştırme yetenegıtez sonucu su yuzeyı ısınır ve hava kabar ne sahıp bakterı ve mantarlar da dahıl Bu cüdan oluşur organızmalar donma noktdsının altuıda Algler ıçın esas buyuk problem havucutlarınm çevresınde çeşıtlı kunyasallar vada yayümak ıçuı gereklı olan yukseklıyardımıyla buz krıstalleıı oluşturur Bu ge ulaşabümek Bu noktada DMS onem organızmalar buz halınde bulutlara geçer kazanıyor Su sulfat aerosollannda yogun ve yagrnuıla buukte canlı çekırdeklerı laşırken ısı şeklınde enei]i yayar Bu ener tekrar yere doner Buzçekırdekleştırme jı çevredekı havayı ısıtır ve ısınan hava yetenegme sahıp olan bakterı ve mantar yukselır Alttakı hava oluşan akımla yukalara çogunlukla havada lastlaruyor n çeküır ve bulutlan oluşturur Alg hucreSevıl Duvarcı lerı bu olaydan ıkı şekılde faydalanır Ilk Kaynak New Scıentıst 30 Mayıs olarak havaya çıkan hucreler dogan hava 1998