Katalog

Yetenek sınavları üzerine... Sanat bölümleri için yapılan yetenek sınavlannın olumsuz yönleri ve bazı öneriler... Olcay Kırışoglu* nıversıtelerın sanatla ügüı fakulte ve yuksekokullanna gırış sınavlan her zaman tarnşüan sorunlu bır konudur Sınavlar adaylann oldugu kadar ogretım elemanlannın da bır karabasanı durumuna gelmışür Sorunlar adaylann sanata üışkın bügı ve becenlennden, sınavlann bıçımıne, degerlendırme olçuüerınden jurı uyelennın tutum ve davranışlanna kadar çok boyutludur Son yülarda buna bır de ahlaksal sorunlar eklenmektedır U meye yonelık hazırlanan bu sınavlar bır ıkı uygulama sonunda kendı kendını yıneler duruma gelmektedır ' 1^sarım"a yonelık yaptınlan bellekten resım yıne bu sınavlarda kullanılan bır başkd olçme materyalıdır Bunlar yarunda desen ve tasarrm kanşımı kımı testler de bu sınavlarda kullanılıyor Aynca her unıversıte kendıne ozgu olçme materyallerı uyguluyor Yetenek sınavları uç başlıkta ele alınabılrr Başkd ulkelerde bu tur kurumlara başvuru çok yogun olmadıgından bızdekı gıbı bır sınav pek gorulmez Aynca Ba 1Sınav materyalleri: Desen, yanı canlı modelde ınsan resmı yetenek sınavı materyallerının başında gelır Bu sınav üe adayın gordugu Sanatı ogrenmede, ustalık, yetenek olarak tarumlanan guce, bügı ve becerılerın eklenmesıyle kazanüır Bu ogrenmede kımı kurallar geçerlıdır Bu kurallar, donuşturme, tanımlama ve duzenlemedır (VVülats 1983) Dönüstonne uç boyutlu bır nesnenın üa boyutlu duzleme yerleştırümesıyle ügılıdır Adaylardan, yetenek sınavlarında bu sorunu dogru çozmelerı bek lenır Tamznlama, desende resmı yapı lan modelın karakterını yakalama, bır bakıma benzetmedır Burada benzetme, fotografik benzetmeden çok modelın genel yapı ıçındekı karakterını yansıtmadır Degerlendırmeyı yapan kışı, duruşu, bakışı, ıfadesı üe bu "şu" modeldır dıyebümelıdır Dtizenleme yerleştırme parça, butun üışkısı modelın çevresındekı nesnelerle üışkısı, o nesnelere gore duruşu ve olçulen üe ügüıdır donuk ıpuçlan veren ozellüderdır Desen dışında uygulanan yenı sınav materyallerının geçerlılüderının ve guvenüırlıklerı nın saptanması bır sure ogrencı başarüarının ızlenmesıne baghdır 2 Değerlendirme Yetenek sınavlannın bır başka onemlı bo yutu degerlendırmedır Ogretım programlan ıçınde yapüan degerlendırmelerde, ogrencının duzeyı, daha oncekı bügılerı ogretım surecı ve bu sureç sonunda saptanan hedeflere ulaşma, dıkkate alınır Yıne bu degerlendırmelerde, amaç, yon tem, sureç etkın rol oynar Oysa yetenek sınavlannda jurı uyelennın boyle bır surecı uygulayarak ve gozlemleyerek degerlendırme olanaklan yoktur Bu nedenle yetenek smavlarmda adayın sanatsal yetenegı üe ügüı butun davranışlannın degerlendırümesı çok zordur Adayın yalnız uç ya da dort saatlık bır oturumda butun bügı ve deneyımını sanatsal goruş ve kavrayışım, üerıye donuk gelışme umudu veren ddvranışlarını tanımak zordur Bır urun oluşturmada araştırmacüann saptadüdan yon saptama, araştırma gorsel çozumleme sınıflama, kışılık kazandırma savoluşturma yenıden duzenleme ve degerlendırme gıbı davranışlar bu tur yetenek sınavlarında goz ardı edıl mektedır (Armstrong 1986) Ogretım elemanlannın degerlendırmelennde kımı zaman çok seyrek de olsa, 20 üe 100, 40 üe 80 arasında degışen puan ayrüıklan gorulmektedır (Kın şoglu 1995) Bu durum elbette değerlendırmelerın saglüdı yapümadıgı anlamına gelmez Bu puan ayrüüdannm nedera jurı uyelennın degerlendırmelerınde çalışmalann estetik ve anlatım boyutuna yaklaşımlannddkı ayrüüdardır Yetenek kazanma kursları Gençlerın yetenek sınavlarına başvurduklarında bu ustalıga bır olçude ulaş mış olmaları beklenır Ortaogretımde yeterlı sanat egıtımı alamayarüarla yeteneklerı sınırlı olanlar yukarıda degınüen kuralları uygulayamazlar ve bu kurallarla ılgılı sorunları çozemezler Bu nedenle de adaylar çızgıde ustalıgı yetenek sınavlarına hazırlayan kurslarda ogrenmeye çalışırlar Yetenek sınavına hazırlü< kurslan, adaylara, kısa sure ıçınde kımı kalıpsal becerüerı kazandırmayı amaçlar Bunun sonucu ogrencüerın çızgüerı ya kurs og retmenının bıçemme, (uslubuna) ya da adayın gırmek ıstedıgı kurumdakı ogretım elemanlannın varsayüan bıçemlerıne burundurulmek ıstenır Bu durum sınava gıren adaylann resımlerınde grup ben zerhklerı olarak açıkça gorulur (Resim 1, 2, 3) Oysa bu sınavlarda aranan, adayların gelıştırüebüır ıpuçları sunan ham desenlerıdır Desen yanında kımı sınavlar, bellek ımgelerının dogrulugunu ve zengmlıgını yansıtmada yardımcı olan kopyadala ba şarıyı, kımısı ıse tasarım gucunu olçmeyı amaçlar Daha once degınüdıgı gıbı ustalıgın degerlendırümesıne yonelık hazırlanmış her sınav materyalınde estetik ve anlatımsal ozellıkler de ararıır Çızgüerın kdtı (mekaruk), geomet rık, çozumleyıcı (analıuk) ya da kendüı gınden (spontane) g±>ı üadelerle belırlenebüen yapısı değerlendırıcüere üerıye ŞekH2 tı'da kımı ulkelerde lıse bıhrme duzeyınde ogrencüere uygulanan sanatla ügüı 'Ulu •al Değerlendirme Testleri", o ulkelerde yetenek sınavlarına gerek duyulma masının bır nederu olarak gorulebüır Ulkemızde orta ogretım duzeyınde sanat dersı yeterlı agırlıkta degüdır Temel egıtırnde sanat her sınıfta bır saat lısede ıse seçmelıdır Unıversıtelerın gırış sınav larında kulture ve sanata ılışkın bügı duzeyınde de olsa, sorular yer almaz Bu nedenle yetenek sınavları zorunlu olarak karşımıza çıkar Yıne bu nedenle zorunlu olarak gırış sınavlarının bıçım ve ıçerıgını adayların bu alandakı bügı ve deneyımlerı degıl, gorme ve çızme üe ortaya çıkan yansırma becerüerı belırler Adayın bu becerısını olçmede en çok kullanüan sınav materyalı "desen" olarak bılınen çızgı resmıdır Desen yanında zaman zaman uygulanan genel kttltür ve sanat bilgileri sınavı, adaym okudugunu dnkmd, alana üışkın temel tanım ve kavramları bılme, duşunme ve yazma gıbı davranışlannı olçmeyı amaçlar Bır ogretım surecı sonucu kazanılan bılgılerden çok hazırda ne bılınıyorsa onu olç588/16 Şekll 3 nu yansıtma becensı ya da çızgıde ustalıgı olçulmek ıstenır UstaLk, gorme, yer leştırme, ayrımsama (ozellıgı, aynntıyı fark etme), parçalar arasında üışkı kurma, kısalüm (rakursı) gıbı gorsel bügı ve becerüerı kapsar Desen sınavınm ustalık yanında değerlendırüen bır de estetik ve anlatun boyata vardır Bu üa büeşenden (ustalrk ve anlatım) bırı eksık oldugunda urun amaca ulaşamaz Desende estetüc boyutun ustalıga gore degerlendırümesı ve ol çulmesı ddha zordur Burada çızgının es tetüc ozellüderı, anlahmı ve bu ıfadeyı etküeyen duzenleme çızgının nıtelıgı ve çızgıye yansıyan kışüık gıbı ogeler aranır Yapüan bır ardstırmdda degerlen o dıncüerın %68,24'ü ustalıga /o31 76'sı estetik ve anlatımsal ozellıklere degerlendırmelerınde agırlık verdüdermı be lırtmışlerdır Bu uyeler estetik ve anlatım sal ogelerı, ' guçlu anlatım, hassas çızgıler, estetüc butunluk kışılık, ozgurüuk, çızgıde dınamızm çızgı kalıtesı" gıbı ozel lıklerle tanımldmışlardır (Kırışoglu, 1995) 3 Adaylar açısından Yetenek sınavlarına ogrencı OSS bırıncı dşama sonuçlarıyla başvurmaktadır Baş vurularda her unıversıte farklı puan bıldırmektedır Ornegın kımı unıversıteler OSS, EA (eşıt agırlık) 105, kımüerı ıse OSS EA 120 ya da daha yuksek puan ıste mektedır Sınavlann bundan başka bır on koşulu yoktur Yetenek sınavlannda adaylar açısından en önemli güçlük adayların kendı yeteneklerı konusundakı yanügüandır Başvuran adaylardan çogu, yetersız sanat egıtımlerı nedenıyle kendı kendüerını degerlendırmekten yoksundur Ve yı ne bu nedenle adaylar çogu zaman sınavı, başardıklanna ınanarak bıtırırler Kendı başanlarının ayırdında olmayan bu gençlerden kımılerı sınavı başka yollardan kazanmak ısterler Bu davranışlarıyla hem jurı uyelennı çok guç durumda bıra kırldr, hem başvuru sayısını gereksız ye re kdbartırlar ve hem de sınavm dogruluguna golge duşururler (Resim 4, 5). Ogretım elemanlan kadaı ddaylar