Katalog

Gidiş iyiye mi, kötüye mi? Kuraklık ve seller eski zamanlarda daha çoktu... Aylak Bilgi M. Emin Ceylan Y akldşık 3000 yıl once dunyanın en eskı bmokrasısı Çmde hava ve dogal afetler ıle ügılı gozlemlenn kaydedılmesıyle başladı Havd duıumlannınya nı sıra ınsanların lepkılenrun de kaydedddıgı raporlar gunumuz ıklım aıaştırmacıları ıçın çok degerlı bıı hazıne Gıcssen Umversıtesmden cografyacı Dirk Wollessen Çınlı meslektaşlarıyla beraber bu ındnılmaz arşıvı buyuk bu databankta topluyor Daha 1971 yılında Çmlı cografyacılar ıklım tanhçesıyle ügılı verılen eskı kaynaklardan ve ansıklopedılerden toplamakld goıevlendırılmışlerdı Yuzun uzermde bılırrı adann bu buyuk arşıvı mcelemeye başlamıştı Arşıvdekı en onemlı kaynaklar ozellık le 119 687 cıltten oluşarı yerel tutanaklar An cak bu eskı kayndkldrda yazanların anlamımn çozulmesı o kadar da kolay degıl Ornegın 800 yıl onceka bır tulanakta "llkba har ruzgân yeşım kapıdan geçmedı' kaydınm anlamı 'muson yağ murları Mogolıs tan ovası (yeşım kapı) sımrında durdu' ' Insanlar agaç kabukları yıyorlar buyuk bır açlık oldugunu 'goktenolukuşlar duşuyor" çok soguk bır kış oldugunu gosterıyor 16001u yıllardan sorııakı laporlar ıse daha kolay an laşılabılıyor Çmlılerın çahşmalarındd arşıvdekı bılgıler tıtızlıkle ıncelenerek fışlenmış, ancak bu şekılde ven toplarna ıstatıstıkı analızlerı hemen hemen ımkansızlaştırdıgı ıçın fışleı arşıvlerde toz lanmaya terk edılmış Bılgısayar teknolojısı sayesınde bu verıler şımdı bırer bırer degerlendırılıyor Bu arşıvler yülardır Batılı bılım adamlarma açıktı, dncak dıl ve yazı problemı nedenıyle kımse bu kayıtlan araştırmaya cesaret edememıştı Son çalışmalarla bılım adamla rının oluşturdugu databank ıle şımdı Çın'ın pek çok bolgesındekı son 500 yüın hava raporlanna kolayca erışılebılınıyor Aynca bılım adamlan, eskı zamanlara oranla bu yuzyılm oldukça sakm geçtıgını belırtıyorlar Gerçı bu yuzyıl Jangtse'de toplam 300 000 kışının olumune neden olan sekız buyuk sel felaketı yaşandı, ama geçen yuzyüın ılk yarı sında çok daha etküı seller yaşanmıştı Son 500 yüın en korkunç uç kuraklığı ıse 1590 ve 1730 yılları arasında gerçekleştı Iklım tarıhçden bu bılgıler ışıgında ınsan teknolojısının yarattıgı sera etkısının ku raklık ve sellerın oluşumunda herhangı bır artışa neden oldugunu gosterecek bır bul guya rastlamadıklarını belırtıyorlar Aıaştır macılarm onemle ustunde durduklan en buyuk etken guneş, dogal afetlerlo guneşın faalıyetlen arasında şaşırtıcı bır ılışkı tespıt edılmış Güneş'in etkisi fazla mı? Yuzeymın sıyah lekelerle kaplandıgı donemlerde Guneşın daha fazla enerjı yaydığı ve 11 yüda bır bu lekelerm arttıgı uzun zamandır bılınıyor Guneş lekelermm artma sı ve azalması ıle ıklım degışıkhklerı arasında bır bag oldugu ılk olarak geçen yuzyıhn sonunda Ingılız astıonom Edward Maunder tarafından ıddıa edılmıştı Eskı kayıtlar dan Avıupa'da kuçuk bır buzul çagı yaşanan ve sıcaklığm ortalama bır derece duştugu 1645 ve 1715 yıllan arasında guneş uzerınde Dunyanın düzeni fazla uzak olmayan zamandan beri herkesin kolayca katılacağı gibi Ingilizlerin elindedir. Turkiye'de halk arasında "her domuzluk ingiliz gavurunun başının altından çıkar" lafı boşuna değildir. Ikinci savaşta Amenkalılan kullanarak Almanları onlar dize getirmiştir. Israili onemli bir çıkar karşılığında, Ortadoğu'ya onlar sokmuştur. Tiırkiye'yi Musul petrollerinden onlar etmiştir. Sevr Anlaşması sırasında Osmanlılann en stratejik ve zengin bölgeleri olan Boğazlar ve Istanbul'a konmaya çalışmışlardır. Butun yeni ve yakınçağ boyunca uzak Çin'den Amerika'ya kadar herbolgede yarattıklan sömurgeleri ve kolonileriyle ulkelerine gemiler dolusu altın taşımayı becermişlerdir Butün dünyaya, bilimin, ekonominin, turizmin, diplomasinin oncelikli lisant olarak Ingilizceyi kabul ettirmişlerdir. Butün dünya uluslarından farklı olarak Ingilizler, nasıl olup da /$kandinav denizlerinin sıradan bir boyu iken, bütün Britanya'yı ve sonunda da Dunya'yı küçücuk boylanyla gizliden gizliye ele geçirdiler. Bunun terriel nedeni, Ingılizlerin bu hayattaki her türlü çelişkıyi, zayıflığı ve kuvveti çok iyi koklamalarından gelir. Bu yapı yaintzca İngiliz hukümetinin değil, tabıı kı aynı zamanda İngiliz insanının da kışiliğidır. Bu anlayışta temel hareket noktası, "minimum enerjiyle maksimum kazanç elde el" şeklindedir. Orneğin Ingilizlerin tanma elverişli sınırlı topraklannda o kadar incelikli hesaplarla almasık tarım yapılır ki, bir ürünun sokulup, ötekinin dikilmesi, iklime koşut olarak en fazla bir günluk hatalarla gerçekleştirilir. Tanmı olmayan bir ülkenin kendi kendıne yetmemesi ve sürekli olarok dışarıdan destek araması ve başka topraklann halklarını kullanarak geçinmeye çalışmasından daha doğal bir şey olamaz. Ingilizler ilk defa, kannlannı koyun besleyerek doyurdular. Koyunların yunleri sonunda onlan sanayi keşiflerine yöneltti ve ilk kez dokuma atelyelerini geliştirerek kendi çaresizliklerini yendiler. Sonra da dokuma atelyelerinde öğrendikleri doğanın bosluklanndan faydalanarak teknoloji geliştirme işinde iyice azıtıp bu sefer de, buharlı gemiler yaparak, ulkelerinin dışına taştılar. Bütun dünyayı somürgeleştirip, her yerin zenginliklerini Ingiltere'ye yığdılar. Ve sonunda farkında olmadan butun dunyada Ingilizce konuşan insanlar, uluslar, ülkeler ve bolgeler yarattılar. Ingilizler bugun sadece Ingilizce öğreten okullar, kurslar nedenıyle majestelerinin ulkesine milyarlarca poundluk kaynak akıtıyorlar. Tarihte hangi ülke tarım yaptıysa barısçı olmuştur. Hangi ulke tarım yapmadıysa, hep bazı hınzırlıklarm peşinde koşmuştur. Tipik bir Ingilizde, kesinlikle çok incelikli bir kurnazlık vardır. Müthiş hazırcevaptırlar. Hızlı konusurlar. Muhakkak boşluk arayıcıdırlar. Hakir gorücu, uzak tutucu, benmerkezci, dışlayıa, ketum, ısrarcı ve elegeçiricidirler. Arastıncı ve didik dıdık edicidirler, Butun hayat felsefeleri "Yaşamımı detaylara borçluyum" da gizlidir. Bir İngiliz billm adamı, genellikle toplantı salonlarındaki detaylı konferanslann peşinde değildir. Oradaki bilgiyi her yerden ele geçirebileceğini bilir. Buna karşılık, genellikle genç araştınaların beyinlerınde filizlenmis düşunce orijinallikleri taşıyan poster bildirilerin altında dolaşır ve gençlerden aşırılmış bilgilerin uzerine bina ederek sözümona kendilerinin geliştirecekleri fikirlerin aurası içinde oynaştrlar. Her ülkenin kendi koşullan içinde yarattıgı, İngiliz kumazlığına ozenen, ama onun yanına bile yaklaşamayan özel tipte kumazları vardır. Kurnazlığın iki çeşidi vardır: Birisi, aptal denilememekle birtikte normalin hafifçe altında zekâya sahip kişilerin yaptığı kaba kumazlık. Kırmızı ışıkta geçen araba sürüculeri, müşteri aldatan esnaflar, hastasına bilgiç görünen doktorlar gibı... Ikinci grup ise, zekâları normalin hafifçe uzerinde olup, toplum ve devlet yasalarına aşırı saygı gösterirgibi yapıp, insan haklannı ve duyarlılıklannı savunur görünerek, dayanacak güç arayan yetersiz insan guplannı kullanan İngiliz tipı kurnazlığın az gelişmiş versiyonlandır. Son zamanlarda bu tip kurnazlar, Turk toplumunu fena kazıklamaya başladı. Üstelik toplumun ınanılmaz derecelerdeki "enayiliği"ni farkeden butün kumazlar, akbabalar gibi uyuduklan deliklerden çıkıp insanımızın üzerine çullanmaya başladılar. Dikkat: Sürekli tebessüm eden, aşırı nezaket gosterisinde bulunan zaman zaman alaya nukteleri olan, hafif derecelerde de olsa rahatsız edici biçimde bilgi toplayıalığı bulunan, sizde ulaşılamazlık duygusu yaratan, durup dururken cinsel bir dürtu yaratan, size haketmediğiniz derecelerde övgüler düzen, ciddi bir konuyu gayrıciddileştiren, gaynciddi bir konuyu da ciddileştiren, başanlanndan dolayı olarak bahseden ya da etraftakilere bahsettiren her kişi az gelişmiş versiyondan atipik bir İngiliz kurnazı oiabılir. Uzak durunl.. İngiliz kurnazı hemen hemen hıç lekenın gorulmedıgını tespıt etmıştı Ancak daha oncekı donemler de guneş lekelerı gozlemlerınm sağlıklı ol maması ve karşılaştırmaya ımkan vermeme sı nedenıyle bılım dunyasmda bu sav kabul gormemıştı Şımdı elde edılen bılgıler bılım adamlarının gozunu tekrar guneşe çevırmesme neden oldu Ozellıkle 1710 yılmdarı ıtıbaren gorulen kuraklık ve seller guneşın le kelermdekı deöjışımlerle aynı donemlere rastgelıyor, guneş faalıyetlerının en az oldu gu her donemde Sarı nehır (Huang nehrı) çevresmde çok buyuk kuraklıklar ve açlık baş gosterrmş Son yülarda Asya'da sık sık gorulen kuraklıkların El Nıno sıcak su akıntılarıyla baglantılı oldugu bılınıyor Bu neden le araştırmacılara gore bır olasılıkla guneş El Nıno'ya ıvme kazandırdn onemlı bır fak tor Ama bırçok bılım adamı bu ıddıayı kabul etmıyor Ancdk, 25 yıldır Iklım atlası çalışmalannı surduren Çınlı araştırmacüar dunya ıklımınırı çok karmaşık oldugunu ve mumkun olan tum faktorlerden etkılendıgını vurguluyorlar Alev Kırım Kaynak DerSpıegel 12/1998