Katalog

Zümrütten akisler Güneş sistemleri A. M. C. Şengör Bir kitap, bir fosil, bir rüya Sevgili dostum Mehmet Sakınç'a Sevgili Mehmet, College de France'da bir aylık bir ders vermek uzere Paris'e gelişimin haftası dolmadan burada meşhur bir sahhafta Barthelemy FaujasSaintFond'un Histolre Naturelle de la Montagne de SaintPierre de Maestricht (Maastricht'de Aziz Petrus Dağının Doğa Tarihi) kitabını bulmayayım mı! Cuvier ile birlikte Jardin des Plantes'da (şimdiki Millî Doğa Tarihi Müzesi) jeoloji profesöru ve müzenin idarecisi olan Faujas'ın 1799 yılında yayınlanmış olan ve ilk defa detaylı bir şekilde bir Mozazor iskeletini tanıtan bu eseri zamanında ne kadar meşhur olmuştu. Gerçi zavallı Faujas karşılaştırmalı anatomiden pek anlamadığı için Mozazor kafatasını bir timsah kafatası zannederek fosili bir timsah fosili olarak tasvir etmişti. Kitapta, bildiğin gibi, daha pek çok denizel surüngenin ve omurgasız hayvanın fosilinin tasviri ve enfes gravürleri var. Kitabı satın almadığım takdirde beni asla affetmeyeceğini duşunerek yüklü fiyatını sahhafa takdim edip, kıymetli mal koltuğumun altında, daireme döndüm. Ancak kitabı okumaya başladıktan sonra, seni tasvir edilen ilginç fosiller ve bunları gözler önüne seren enfes gravürlerden daha çok mutlu edecek bir nokta ile karşılaştım. Mozazor fosili bulunduktan sonra (bulunuş tarihi tam bilinemiyor; 1770 ile 1774 arasmda bir tarih tahmin ediliyor), bunu bulan taşocağı işçileri fosili, fosillerle ilgilendiğini bildikleri Dr. Johann Leonhard Hoffmann'a (17101782) veriyorlar. Ama fosilin değerini duyan ve taşocağının üzerindeki arazinin sahibi olan papaz Codding Hoffmann'ı mahkemeye vererek fosili elinden alıyor. Zavallı Hoffmann kıymetli fosilinin kaybının da verdiği acıyla 1782 tarihinde ölup gidiyor. Bu arada Codding fosili evine yerleştiriyor. "Hak, geç olsa da yerini buldu" diye hikâyesine devam ediyor Faujas kıtabının 61. sahifesinde: Fransız ihtilâl ordularından meşhur Sambre ve Meuse ordusu, generaller Duhesme ve Marescol kumandasında 1794 senesinde Maastricht'in kapılarma dayanıyor. Daha sonra Mısır'da 14 Haziran 1800'de katledilecek olan Ceneral Kleber'in de destek vermesiyle Maastricht, 4 Kasım 1794 'de düşüyor. Ama kuşatma esnasında sorumlu generale o sırada Kuzey Ordulan Bilim Komiseri olan (rütbeye bak!) dostumuz Faujas, papaz Godding'in evini göstererek orada bulunan kıymetli fosili haber veriyor. Tarihin adını ne yazık ki kaydetmediği bu asil asker derhal Maastricht'i dövmekte olan topçu bataryalarına emir vererek gösterilen eve katiyyen nişan alınmamasını, bu evin korunması gerektiğini söyluyor. Inan, sevgili dostum, Fransız askerlerinin, ülkelerinin bir ölümkalım mücadelesi vermekte oldugu bir savaşta, bir fosile gösterdikleri bu saygı benim gözlerimi yaşarttı, hâtıralannı şukran ve saygı ile andım. Maastricht'in duşmesini izleyen dort gün içinde ihtilâl ordulan meşhur fosili harb ganimetlerinin arasına katarak 1795 'in Şubat ayında Paris 'e doğru yola çıkarmış bulunuyorlar. Fosil 23 Şubat'ta Paris'deki yeni evine yerleşiyor ve 23 Haziran'da aralarında Cuvier'nin de bulunduğu bir komisyon tarafından Maastricht'den gelen sandıklar açılıyor. Hikâyenin bundan sonrası herkesin bildiği: Fosil 1800'e kadar yanlış olarak bir timsah olarak tanıtılıyor. 1800'de Adrian Camper Cuvier'ye yazdığı ve yayınlanan bir mektupta bunun iguanaya yakın soyu tükenmiş bir kertenkele turu olduğunu ortaya atıyor. Cuvier 1808'de bunun monitorlcra ve iguanalara yakın soyu tükenmiş bir kertenkele olduğunu doğruluyor ve 1822'de Ingiliz jeologu Conybeare bu fosile Mozazor cins adını takıyor. 1829'da da ilk defa Iguanodon'u keşfetmiş olan Ingiliz jeologu Cideon Mantell hayvana Mosasaurus hoffmannii tür adını veriyor. Ancak bu mektubun amacı tabiî ki sana bildiğin bir terim tarihçesini anlatmak değildi. Burada yalnızca romantik bir düşün eseri olan Fransız ihtilâlinin kana buladığı Avrupa'da bir sürüngen fosilinin akılcı ve akıllı insanlardan gördüğü ilgi ve saygıyı vurgulamak istedim. Umarım, akıldan giderek uzaklaştığını endişe ile izlediğim toplumumuz içind,eki akılcı ve akıllı insanlar da insanlığın en eski kültur yuvalanndan biri olan Istanbul'da oluşturmaya çalıştığımız doğa tarihi müzesi için aynı ilgi ve saygıyı gösterirler, çocuklarımız içinde yaşadıklan doğayı severek, sayarak, öğrenerek büyürler ve bazan, hayatlan pahasına da olsa, onlara bir fosili bombalamayı reddettirecek insanlık şerefine yücelirler. Hasretle gözlerinden operim, aziz arkadaşım. 5 8 6 / s ancak Guııeş sıstemmde oldugu gıbı buynk gezegenlerin oldugu yerde Yer benzerı kuçuk gezegenlerm olması gerektıgı de duşunulebılır Gelışen yenı teknıklerlp 21 yuzyılda çok sayıda başka Guneş sıstemlerı ve gezegenlerin keşfedilee:egı aıılaşılmdktddır Kırrıbılıı beİkı de bugun bu gezegenler den bırındfi yerleşmiş olan ustun bıı uygarlıkla ıletışırn bıle kurulabılir Not Bu yazı yazarların "HVRENDE YAŞADIĞIMIZ YER GUNEŞ SİSTEMI" başlıklı kıtabından kısaltılarak alınmıştır (*)Prof Dr, (**) Ankara Unıv Astronomı ve Uzay Büimlerı Bolumu duyurular AKIŞKANLAR MEKANIGI S'/Atfustos IB9H tarıhlen Mdsındd Aıneııkan Mılh Araştırma Kurumu NSF ve TUBITAK tardlından destek lenen Ahşkanlaı Mekanığı'nde Turbulanslı Atşlarm gehşmeler Modellenmcsı konulu bıhmselbır toplantı duzenlenyayım dı Kendı konuldrmdd en onde gelen hşılcnn kdlılacağı toplantıda turhulansh akışlar konusunda en son tartışılacak VP bıldırıler Sprmqer Verlag tarafından Lecture Notes m Physıcs serısmde lanacdk üavetlı konuşmacılar Proi yVılham Reynolds (Stanford Unıversıty), I'rol Joel Feızıgeı (SUnloıd Unıversıty) Proi Parvız Moın (Stanlord Unıversıty); Pıol Anthony Patera (MIT), Prof MarcelLesıeur (Grenoble), Proi FransNıeuvvstadt (Delft Unıversıty), Prof Jnhn Kım (UCLA); Proi George Kdrnidddkıs (Btown Unıversıty) Prof Nadme Aubrey (NJIT), Proi Greguıy Eyınk (Unıversıty o! Arıznna) Prof Sııtanu Sarkar (UC San Dıego), Proi Charlcs Hırsch (Vrıje Unıversıteıt, Bnıksel), Proi Peter Voke (Suııvy. England), Dr Carlos llartel (V.TH). Dr Thomas Gerz (DLR, Almanyd) Bu tüpldiıtıya katılmak ısleyen VP daha lazla bılgı dlrnal' ısteyen didstuıihicıldrınnz urs@noun edıı trelekt ronıkposta adresmden topidiıiı duzenlıyccısı Doç Dr Hahık Ors'e ulaşabıhrlpr Boğd/ıçı Unıveısılvsı Md hne Muhendıshğı Bnlıımıı, TPI 263 154311848. Fax 287 24 56 REKABETİN GÜCÜ VE TEKNOLO]İ YÖNETİMİ Sabancı Unıversıtesı tarafından dutenlenen "Rekabetın Gucu ve Teknolojı Yonetımı' knnuhı YazSemme n, 5 10 Tbmınuz lanhlen arasmda Sılıvrı Klasıs Resort Hotel'de yapılacak Semmer, rekabetın gucu ve teknohji drdsmdakı bağlantıyı modellere dayah olarak ışlemek ve bu çerçevede tekuolojı yonebmmm rekabct gucu oluşturulmasmdakı rolıınu vurgulanidk diıidcıyla duzenlendı Yaz Semmerı, şırketlenn yonetıcı ve yonetıcı adaylaruid açık oLıcdk Konulaıın ethn bıçımde ışlenrnesını satfIdindk ıçın, kdtılınıcı sayısı 40 hşıyle sınırlandmldı Konular VP modellenn ışlenmesı, konuşmacılann stı nuşları vp katılımcılarm tartışınalan IIP ranlı bır ortdinüd mara Araştırma Merkezı Başkanı Ötner Kaymakçalan Dekaııı Muhittin geıçvklcbtnıhcek Sdbdiıcı Unıversıtesı Yonetım Bıhmlerı Fakultesı TUBİTAK Bdşkdiı Ydidıınabi Cemil Arıkan, Dovlet Planlama 'Ibşkıldlı Musteşdiı Orhan Güvenen, Maı Oral, Northcru Tolccum (Kanada) Teknolo/ı Translerı Dırektoru Yalçtn Suer Soban a Unıversıtesı Rektoru Tnsun Terzıocjlu ve Mdnıidrd Unıveıutesı Muhcndıshk Fakultpsı I~)pktmı Niikhet Yetif gıbı yurtıçı ve yurtdışı deneyımlerı olan araştırmacı ve yonetıcılenn konuşma ve etkın kdtıhmlduy la buyukılgı gormesı beklenen Yaz Semmerı'ne son kayıt torıhı 10 Hazıran 1998 Yaz Semmen'ne kayıt 1 625 dolaıhk ucrete, Klassıs Resort Hotelde konaklama dahıl, tum gıder olan kahhınalann odvyeceğı len karşılayacak