Katalog

ren ya da olduıen, amansız hır duşrnan olmaya devdrn edıyor Bır vırus bıı hucreye gıreı gumez, o vırusun sımsıkı sarümış bulunan genlerı açümaya başlar ve bunlar hucre sıvısı ıçınde rastqele suruklenır duruma qelır Bvı genler hucıeyo kendı (,'dlıştııma yonergeleımı sokarak hucre uretım du/,enegının vımsun bırçok kopyasını oluş luımasını emredKiler Vırusler buyuk olasüıkla, gezegenımız uzerındL yaşayan he.r canlı turunu kasıp kavuruyor Maymunlaı ılr yer mantarlanru, yunus balıkları ıle kopeklerı enfekto ederler Tutun bıtiasının yapraklarmda lekeleı yapar, \a lelerı karartır ve domateslcrı bodur bırahrlar VırusİPi bakterılere bıle saldınrlar Yıllarca vırusler bakımvn(iaıı okyanuslara bakmayı pek az kışı duşundu, oysa 1980'le rm sonlarında bıyologlar bır çay kaşıgı denız suyunun.bır mılyardan fazla vırus partıkulu ıçerebılecegını saptadılar San humına vırusu gıbı bazı vırusler, sıvrısınek ler tarafmdan taşmır Başka bazı vırusler ıse, havayoluyla taşmır, gripte oldugu gıbı, enfekte kışüerın soluguyla yayılu Hayvanlarda şap hastabgına neden olan vırus, büınen butun vıruslerın en bulaşıcı olanlanndan bırıdrr Pransa'nm Brıttany bolgesınde oldukça yakınlarda patlak veren bır salgın, Manş Denızı'nın uzerınden Ingütere'nın VVıght Adası'na sıçradı Vırus, ruzgârla 170 mıl oteye taşınmıştı Insan vıral hastalıklan arasında hıçbırı nezle kadar genış alana yayüamaz Nezleyı bu denlı yaygın kılan nedır' Dunyanm başta gelen otorıteleıden bırıne, Vırgınıa Unıversıtesı'nden vırolog Jack Gwaltney'e bu soruyu sordum "Bızım nezle dedıgımız belırtılere neden olan bır bırınden çok farklı en azından dort vırus grubu vardır," dıye açıkladı "Adenovırusler Karonavırusler Mıkrovırusler Rmovırusler Ayrıca, bunlarrn her bırının bırçok da varyetesı vardır Yalnızca rmovırusun yuzden^ fazla farkh tipı saptanmıştıı "Bagışıklık sıstemı, bazen, nezle olarak adlandırdıgımız son derece karmaşık savaştan sakınmak ıçın, kendısı ıçın tanıdık olmayan bır vırus suşunu saptamakta enıkonu acız kalır Soguk vırusler, bu tur bır çeşıtklıkte varlık gosterdıklerı ıçın bızlen tekrar tekrar hastalandırır Gvvaltney nezle yapan bır suşa baglıhk kazarur kazanmaz, nezlenın bır başka suşuna duyarlı hale gelırız, dıye açıklıyoı Bız lerı burnumuz akar ve aksıru durumda tutrnaya yetecek bol sayıda vırus suşu vardır Nezle yapan vıruslerın çok çeşıtlı oluşu, burıun yanı sıra nezleye karşı bır aşı bulma çabalarını da boşa çıkarmıştır Erışkınlerın çogu yılda ıkı uç kez nezleye yakalandı Nezle vıruslerı burun ve bogaz hucrplerımızı ıstüa eder, bu hucrelerın ıçınde çoujalır Bmlerce vıtus partıkulu ıçerebılen burun salgüarı, masalara ve kapı kollarına yapışır Koruyucu kıhfların ıçıne saklı durumda bulunan bu vırusler saatlerce canlı kalarak, bunlara surunecek bır le bulaşıyor" dıye anlatıyor Yakınlarda bır gonullu araş tırma grubuna vırus öldurucu ıyotla ellerını sılmelen talı matını vermış Araştırma sırasında bu gonulluleıden ıyot kullanmayan araştırma oznelerrnden oldukça azı nezleye ydkalanmıs Kendırnızı ıyotla dezerıfekte etmemız pratık degıldır Buna karsılık ellerımızı sabunlayıp suyla yıka mamız nezleden sakınmamıza yardımcı olahılır Diğer bir istilaa: Grip Nezle vırusu gıbı, grıp vırusu de çogunlukla tekrarlayan bır ıstılacıdır Daha cıddı ve bazen olumcul olan grıp vıruslerı bagışıklık sıstemını, antıgenlerınm bıçımını, T ve B bellek hucrelerinın çabucak tanıyamayacağı bır biçimde bıraz degıştırerek bagışıklık sısternıru atlatır Bu yolla zaman kazanan vırusler, grıp nobetıne ozgu olan agn, sızı ve yuksek ateşı tetıkler Grıp, vasat bır yılda bıle, ornegın 20 000 ABD va tandaşını olduruyor Yaşlılar ve bagışıklık sıstemlen baş ka hastalıklar yuzunden zayıf duşmuş kımseler ıçın grıp, ozellıkle tehlıkelı bır hastalıktır Bu gıbı kımselerın hastalıkla savasma yetenegı olmayabüır, sonunda hastalık bu kışüerın cıgerlerını yıkıma ugratır Donem donem çok daha öldurucu olan grıpler pat lak verır Bıraz degışmış yenı grıp suşlarının teısıne, bu öldurucu vırusler, genlerı ınsan bagışıklık sıstemının da ha once hıç karşüaşmamış oldugu ve dolayısıyla da ınsan bagışıklık sıstemının bunlara karşı hıçbır savunması bulunmadığı yepyenı bır duzende oldugu zaman ortaya çıkar Geçen beş yuzyıl ıçınde beş kez bu'pandemık (yanı yanı çok yaygın ve şıddetlı olan) grıp salgınları yer kure sını sılıp supurmuş, kısa bır donem ıçınde yuzbınlerce ınsanın yasamına mal olmuştur Dunyanrn onde gelen grıp uzmanlarından bırı, vırolog Rob VVester, "Ikıncı bır pandemık grıbm vaktı çoktan gelmış durumda," dıyor Her pandemık grıp suşu, yalnızca sekız genden oluşur Ikı vıral suş tek bır hucreyı ıstüa ettıklerınde bun ların genlerı bırbırıne karışır ve eşleşerek, 256 olası bıle şımden bırını oluşturabüıı VVebster, ordeklerın ve bazı ydgmurcunlann hastalanmadan büınen butun pandemık grıp genlennı taşıdüdarını keşfetmıştır Webster, 'yaban kuşlan gııbm genış ve hareketlı bır deposunu oluşturur," dıyor "Vırusler onların bağır saklannda kendı kopyalarını uretırler (yanı replrke olurlar) ve bunlar kuşlann dışkılarıyla dışarı atılır Yüın bazı zamanlarında bu kuşlarm goç yollan uzcrınde bulunan gollerde ve akarsularda kum gıbı grıp vırusu kaynaı "Suda yaşayan kuşlar tarafından taşınan vıruslpr, bııbırle rıyle kaynaşmca, bunun sonucu olarak ortaya yeru grıp suşlan çrkabüir. Her yenı vırus, evrimde bır deney aıüamına gelır Bu deneylerrn çogu başarısız kalır Mutantlar çogunlukla daha guçlu suşlarla rekabet edemeyecek kadar kusurlu ya da kırügan olurlar Buna karşüık, vıral evrım alanındakı denoyler çok çarpıcı bır bıçıtnde başanyla sonuçlanmış tır Herpes slmplex vırus tıp 1 'ı ele alalım bu vıms ağız ve dudak mukozasınm hucrelonnı enfekte ederek agnlı uçuklar ya da ateşlı kabarcıklar oluşturuı Bu uçuklarla temas, virüsun yayılmasına neden olur Bagışüdık sıstemı buna çabucak yanıt verır Buna karşdık herpes vırusu, ev rım sonucu sınıı hucrelerinın guvenlıklı bolgelerıne çekılme yetenegını kazanmıştır, buralarda bagışıklık sıs temı vırusu saptayamaz Sonunda vırus partıkullen, çogunlukla fızıksel ya da duygusal stresle ya da yuksek ateşle yenıden etkınhk kazanarak uremeye başlar sırur hucrelerinden dışarıyla boşalarak agız ve dudak mukozdsının hucrelerını bıı kez daha enfekte eder Halim Spatar Kaynak NGM Kapak fotoğrafı: Klmyasal iflem sonucu protein kılıfından difan çıkmif bir virilsun içl, yani virüsun uzun DNA zlnclri görüluyor. Virusun bu temel yapısı kopyalanarak hızla çoğahyor ve vücutta yayılıyor. elı, bunlara dokurıarak buruna ya da goze değecek bır parmagı bekler bunlar ıdeal gırış kapüarıdır "Gvvaltney, "Bızlere olasılıkla bu yolla bır suru nez NEDİR BU NEZLEDEN ÇEKTİGİMİZ! Nezleye karşı vucudumuzun başlıca T hucrelerinden oluşan hücre bır sa releri, istilaanın yüzeyine yapışarak savunması bütün obur viral hastalık vunma birliğinin devriye gezdiğini viriıs partikülünu etkisizleştiren antilarda olduğu gibı bagışıklık sistemi saptamış bulunuyorlar. Bu denli akla kor adını taşıyan molekuller uretir. hmizdir. Olağanustü karmasık olan bu durgunluk verici çeşitlilik, bagışıklık tilacı yok edilmesınden sonra geride, sistem, istilaa bir virüsun varlığını sistemini çok geniş bir olası istilaa yel tekrar istilaya kalkışması durumunda saptar saptamaz harekete geçer. Her pazesine karşı hazırlıklı duruma getı bu virusu çok daha hızlı bır biçimde virus suşunun dış yuzunde, antigen nr. Yardıma T hucreleri herhangi bir saptayacak olan, uzun omurlu olan adı verilen, o virüsun kendine özgu bir sorun saptadıklan zaman, B hucreleri ve bellek hucreleri adını taşıyan TveB biçimde düzenlenmiş moleküler yapı ve öldurucu T hucreleri olarak bilinen hucrelerınin oluşturduğu ordular kalır. lar bulunur. Kanda yardıma T hücre uzmanlaşmış etkenleri uyarırlar. 01 Bu bellek hucrelerinın varlığı, bırçok leri olarak bılınen akyuvarlar bu anti dürücü T hucreleri, vırusun istilasına vıral enfeksiyonlarının yalnızca bir genlerin yerini saptayarak vucudun uğramış bulunan hucreleri arayarak kez hastalık yapmasını açıklar. Bırınd savunma duzeneklerinı seferber kılar. bulur ve bu hucrelerın zarlarını kim enfeksiyonun başanyla uzaklaştırılBilim adamları kan dolaşımında, her yasal yoldan deler. Öldürücü T hucre masından sonra, soz konusu virüsun biri ozel bir antigeni tanımak ü'zere leri vucudun kendi hücrelerini gozden ondan sonra olabilecek ıstilaları hızla bastırılır. donatılmış onbinlerce farklı yardıma çıkararak virus istilasınt ketler. B huc 567/14