Katalog

GÖKBİLİM Titan'da Dünya'daki gibi hayat Güneş sisteminde atmosferi olan (Dünya dışında) tek uydu olan Titan'ın yeryüzünün ilkel koşullarını andırdığı belirtiliyor. Gökbilimciler Titan'ı tartışıyor. Çevın Yaprak Zıhnıoğlu uneş sıstemını keşfetmeye başladığımızdan bu yana başka b.r dunyanın arayışı ıçındeyız Ne var kı yapılan araştırmalar bızlerı şımdıden duş kırıklığına uğratıyor "Kanallarının" zekâlı varlıklar tarafından yapıldığı duşunulen Mars ın soğuk ve kraterlerle kaplı bır gezegenden başka bır şey olmadığı ortaya çıktı Ustundekı bulutların okyanusları ve canlı yaşamı gozlerden sakladığı one surulen Venus'un ıse butun bunların varolamayacağı kadar sıcak olduğu saptandı Bılımcıler Guneş sıstemı'nde zekâlı varlıkların yaşadığından umıtlerını kesmış olsalar da gezegenımıze benzeyen dunyalan aramaktan vazgeçmedıler Gokbılımcıler bu konuda en çok umıt vaad eden adayların gezegenler değıl de bunların uyduları olduğunu duşunuyorlar Satürn'un uydusu Titan ılk elde Yer'e en çok benzeyen uydu Guneş ten mılyonlarca kılometre uzaklıkta bulunan Tıtan ın sıcaklığı 179 C ve ıçınde organık bıleşıkler bulunan bır azot atmosferıyle kaplı Bılımcıler Titan'ın bugunku yapısı Yer ın ılk halıne çok benzedığı ıçın Yer'de 4 mılyar yıl once ortaya çıkan canlı yaşamı hazırlayan koşulları bu yolla anlayabıleceklerıne ına nıyorlar Tıtan yaklaşık 5I5O km çapıyla Guneş sıstemının de bugune değın saptanan 61 uydusu ıçınde ıkıncı en buyuk olanıdır Tıtan, buyuklukte 3476 km çapındakı Ay'ı oldukça gerıde bırakır Merkur'u (4878 km ) ve Pluto'yu (23OO km) geçerek Mars (6787 km ) gezegenı ıle yarışır Titan bızım Ay'ımıza gore oldukça hızlıdır da Saturn'den Ay ve Yer arasındakı uzaklığın uç katı olan I 221 850 km uzaklıkta olduğu halde Ay'ın yorungesındekı tam dolanımının yarısı suresınde bır tam dolanımını tamamlar Satürn'un Yer'den 95 kat buyuk oluşu bu gok cısminı yorungesınde daha hızlı yol almaya zorlar dış kenarlarını belirsizleştıren bır atmosferın varlığını duşunduruyordu Tıtan ın atmosferıyle ılgılı ılk kesın bulgu Amerıkalı gökbılımcı Gerard Kuiper'ın I944'te Tıtan dan yansıyan Guneş ışığının tayfını çozumledığınde elde edıldı Kuıper Guneş ten Yer e gelen ışıktakl dalga boylarının Tıtan ın yansıttığı ışıkta bulunmadığını gordu Yaptığı deneylerde metan gazının tam da tayfın kaybolan bolumlerıni absorbe ettığını saptadı ve Kuıper Tıtan ın metan gazı ıle çevrılı olduğu sonucuna vararak, atmosferi olan ılk uydunun ortaya çıkmasını sağladı Metan Guneş sıstemı dış halkalarında en yaygın olarak bulunan gazdır 1930 larda gokbılımcıler Jupıter ın Saturn un, Uranus un ve Neptun'un atmosferlerı ıçınde metan bulunduğunu saptamışlardı Ancak Tıtan ın atmosferi sozu geçen dev gezegenlerın kalın bır gaz tabakasından oluşan atmosferlerıne benzemıyordu Buradakı metan eğer gaz halde ıse Kuıper ın bulgularına gore Titan'ın atmosfer basıncı Mars'ınkı gıbı Yer'ın yuzde 1 oranında olmalıydı Kuıper'ın bulduğu metan atmosferi bır gezegenın değıl de bır uydunun çevresınde oluşu bakımından yenılık teşkıl edıyordu Gezegenler hacımce çok buyuk oldukları ıçın çekım kuvvetıyle atmosferlerınde gazları kolaylıkla tutabılırler Pekl ama Merkür glbl b4r gezegende Wle olmadığı halde Titan'ın, bu kücuk uydunun atmosferi nasıl oluşmustu? Bu sorunun yanıtını yıne Kuıper'ın kendısı verdı Bır gokcısmının gazları tutabılme özellığı yalnızca çekım gucune değil sıcaklığına da bağlıdır Soğuk bır kure olan Titan'ın Merkur gıbı sıcak bır kureden daha fazla gazı tutması olasıdır Sıcaklık azaldıkca atmosferdekı molekuller daha yavaş hareket eder ve gokcısmının bunları tutabılmesı kolaylaşır Böylece Titan'ın zayıf olan çekim gucunu yuksek olmayan ısısı dengelemış olur G 300 yıl önce keşfedildi Tıtan Satürn'un varolan 18 uydusu ıçınde en buyuğu olması nedenıyle, ılk keşfedılen uydusudur Hollandalı gökbılımcı Christiaan Huygens bu uyduyu 1665 yılında keşfettı Ancak 2O yuzyıla gelene kadar gokbılımcıler Guneş sıstemının bu en uzaktakı uyesı hakkında pek az şey ögrenebildiler THan'ın en llgl çekkH ozelligl büyüklügü ya da uzaklığı degll abnosierldir Tıtan yoğun bır atmosfere sahıp olan tek uydudur Ustelık atmosferi bızım atmosferimizle çarpıcı bir benzerlik gösterir Titan'ın atmosterine aıt ılk bilgıyı I9O8 de Ispanyol gökbılımcı Jose Comas Sola verdı Sola uydunun dış kenarlarıntn merkezıne göre daha koyu renkte görulduğunu bildlrdi Bu gözlem ışığı absorbe ederek kurenin Güneş ışığı ve bulutlar Metan karmaşık organık molekullerın oluşumunda ılk basamağı teşkıl eder Guneş ışığı metana çarpınca etan ve asetilen gıbı daha buyuk hıdrokarbon molekullerı meydana gelir Gökbilimciler 1970'lerde Titan'ın atmosferınde bu hıdrokarbonların bir bolumunu buldular Ve ardından Titan'da daha karmaşık organık bıleşıklerın olabıleceğı varsayımı geldı Tıtan sarı renktekı Satum'den farklı olarak turuncu renklı bır kuredir Guneş ışığının yarattığı karmaşık organık bıleşıklerın de aynı renkte olması bılımcılerı, Titan'ın rengıni bu bılesıklerden aldıgını duşunmeye itti Gökbilimciler ayrıca Titan'ın uzerınde bulutlar bulunduğu yolunda bazı kanıtlara da rastiadılar Cornell Unıversitesınden Joseph Veverka ve Arızona Unıversitesınden Benjamln Zellner bırbırlerınden bağımsız olarak Tıtan ın yansıttığı Guneş ışığının kutuplandığını (polarıze olduğunu) saptadılar Oysa normal koşullarda guneş ışığı kutuplanmaz Işık ancak bulutlu bır atmosferde yansıtma ve kırılmalarla farklı yonlerde kutuplanabılır Veverka ve Zellner'ın gozlemledığı kutuplanmış ışık Titan'da bulutlann vartıgına ışaret edıyordu Bu araştırmalar surerken 1970'lerde Titan'ın atmosfer yapısı uzerıne bırbırınden çok ayrı ıkı goruş ortaya atıldı llkı, Princeton Unıversıtesı nden Robert Danlelson ve John Caldwell ın tezı olan Tıtan ın Yer ın yuzde 2'sı oranında basıncı olan bır metan atmosferi ne sahıp olduğu idı Bundan tamamen farklı bır başka model Arızona Unıversitesınden Donald Hunten'den geldı Hunten Yer'ınkı gibı Titan'ın atmosterının yuzde 78 oranında azot gazından oluştuğunu öne surdu Ve bu bileşığın ıçınde metanın oranı çok kuçuktu Gerçı o gune değın hıç kımse bu uydunun atmosferınde azota rastlamamıştı, ama bunun nedenını Hunten azotun görunur ya da kızılaltı ışınımdan daha çok morotesı ışınımı soğurmasına ve bunu sonucunda Dunya'dan ayırt edılmesinın guç oluşuna bağladı Hunten'e göre bu azot atmosferınin basıncı Yer'ınkının 2 0 katı olmalıydı Bu iki farklı model Titan'ın yuzey stcaklığı konusunda da farklı onerılere yol açtı Eğer ınce bır tabakaysa Guneş'e olan uzaklığı nedenıyle çok soğuk olmalıydı Ama eğer kalın bir katmansa içindeki gazlar Guneş'ten gelen az mıktardakı ısıyı tçinde tutabileceğı ıçın daha ılık olabılırdı 1960lı ve 7 0 l ı yıllarda gökbilimciler kızılaltı ve telsız sıklık göztemleıiyle Titan'ın yüzey «caklığını ötçmeye çalıştılar Ancak varılan sonuçlar bırbırinı tutmadı 1970'lerın sonlarında gelıştırılmış araçlarla yapılan olçumler en guvenılır sonuçlara ulaştı ve bunlar daha sonrakı bulgularla doğrulandı Buna gore Titan'ın Guneş ten uzak olan bır cısmın olması gerektığı kadar soğuk olduğu ortaya çıktı Bu sonuç Titan'ı çevreleyen kalın bır atmosfer tabakasının bulunduğu varsayı mını çurutuyordu ve bundan boyle gökbılımcılerın hemen tumu arasında, Titan'ın ınce bır metan atmosferle kaplı olduğu duşuncesı ağırlık kazandı ItMOLÂ Büyük rastlantnın kazançları Ne var kı, uzay sondası Saturn'e ulaştığında bu uzlaşmanın butunuyle hatalı olduğu anlaşıldı Saturn'e ulaşan ılk uzay aracı Pioneer 11 ıdı I973'te fırlatılan Pıoneer 11,1974'te Jupıter'ı geçerek I979'da Saturn'e vardı Pioneer Satürn'un çevresınde yenı bır halka keşfettı ve onceden bılınmeyen bır uydusuyla neredeyse çarpışma tehlıkesı atlattı Ancak Tıtan'la ılgılı çektığı bırkaç fotoğraf hıçbır ayrıntı ıçermıyordu Bundan tam bır yıl sonra çok daha donanımlı olan uzay sondası Voyager 1, Saturn'e ulaştı I977'de fırlatılan Voyager 1 , 12 Kasım l98O'de Saturn un yakınından geçti Saturn'le ve halkalarıyla ılgılı çektıği ve Dunya'ya yolladığı fotoğraflar şaşkınlık yaratmasına rağmen, gokbılımcıler Voyager'ın Tıtan'a yaklaşmasını heyecanla bekledıler Uzay sondası uyduya çapından daha az bır mesafe olan 4OOO km kadar yaklaştı Bugun Tıtan hakkında bildiğımız her şeyı bu rastlantıya borçluyuz Daha sonra fırlatılan Voyager 2, Satürn'un yakınından geçtı ancak Titan'ın çok uzagında kaldığı ıçın yeni herhangi bır bulgu elde edemedi. Voyager 1ın Tt 2454}