Katalog

AMERİKA'DAN BAKIŞ • HAFTANIN GÜNDEMİ Başamlı şirket olmanın kosulları iki billm adamı değişik mal ve hlzmet üreten bir çok şirketi inceledikten sonra, bir şirketi başarılı yapan koşullarını saptadılar. Doğan Cüceloğlu, Los Angeles I ş hayatında bir şırketın başarısı genellıkle şu ıkı faktorle açıklanır 1) Teknolojık yetenek, 2) Uretılen mal ve hızmet başına duşen masrafın duşuk olması Amerıka'nın Japonya karşısında yenık duşmesını yukarıdakı ıkı faktorle açıklayan çok sayıda ış adamı ve bılim adamı vardır Rensselaer Polıteknık Enstıtusu yonetım bılımı (management scıence) profesoru olan Dr. Joseph Morone ve Dr. Susan Wals Sanderson, bırlıkte yaptıkları araştırmanın farklı sonuç verdığını ve yukarıda belırtılen ıkı faktorun, bir şırketın başarılı olmasını belırleyen en onemlı ıkı faktor olmadığını söylemektedlr Onların araştırmasının ortaya çıkardığı sonuç şudur Bir şırketın başarılı olmasını, şlrfcetln yönettcilerlnin tutumu belırlemektedır Şirket yonetıcısı uzun vadelı rısklerı cıddıye alır ve bu yonde temel yatırımlara gırerken, aynı zamanda, şu anda urettığı mal ve hizmetleri daha lyiye goturecek ufak değışlklıklere ızın verırse şirketin başarılı bir geleceğı olabılmektedır Şırketlerın sakınması gereken davranışlardan bırı, kendı urettığı mal ya da hızmet alanına marjınal olan bazı tıcarı alanlarda fırsat duşkunluğu yaparak yatırım kaynaklarını dağıtmaktır Yöneticinln özelliklerl Uzun vadelı goruşe sahıp yönetıcinın kendıne ozgu bazı ozellıklerı vardır Belırsızlığe hoşgorulu olup, bir derece rıske gırıcı atılımlarda bulunabılmek, ayrıca kolları sıvayarak ışın ıçıne bızzat gırıp yenı urunu butun yonlerıyle anlayabilmek Bu tur yönetici, yenı gelişmelerı başka şırketlerın urun ya da hızmetlerınden yakalamaya çalışmaz, kendı şirketinin yenı urun getıren bir kaynak olmasını sağlar Rensselaer Polıteknık Enstıtusu tarafından organıze edılen bir sempozyumda araştırma sonuçlarını sunan ikı bılım adamı, şırketlerın yonetımı ıle ılgılı teknıklere ya da işçı ışveren ılışkısıne bakma yerıne üst düzeydekl yönetlcilerln yönetlm felsefesine önem verllmesl gerekttginl vurguladılar Ikı araştırıcı varmış oldukları sonuçları destekleyıci örneklerde Amerikan ve Japon şırketlerını karşılaştırdılar General Elactrlc Company ve Motorola ıkı başarılı Amerikan şırketıdır ve halen Japon şırketlenyle başarılı bir yarışma ıçınde kalabılmektedır Dr Morone ve Dr Sanderson a gore, bu ıkı şırketın yonetıcılerı uzun vadelı gelışmeyı canlı tutacak yeni araştırmaları sureklı desteklemış ve bu konudd para harcamaktan çekınmedıler Bu uzun vadelı amacı takıp ederken kısa vadelı teknık gelışmeleri pazara yansıtmaktan çekınmemış ve şırketın butun bolumlerı arasında sureklı bılgı alışverışıne olanak sağlayarak, bir bolumde yapılan yenı gelışme ve buluşların, obur bolumlerce hemen öğrenılmesı ve uygulanmasını sağladılar Bu ozellıklerın yanı sıra bu ıkı şirket kendı temel konularının dışına çıkmadı ve butun geleceğe dönuk gelişmelerı faalıyette bulundukları alanlar ıçınde tuttular Boylece General Electrıc Company, elektırıklı aygıtlar konusunda yenı gelişmelerı telefon, tıp aletlerı, X ışın aletlerı gıbı urunlerıne yansıtabıldı ve bu konularda uretım yapan dığer şırketlerle sureklı boy ölçuşebildı Motorola taşınabılen telefon ve bıleğe takılan haber verıcılerle, son 40 yıldır yaptığı araştırmaların urunlerını almaya devam etmektedır Dığer yandan bu tur ılerıye dönük araştırmayı surdurmemış olan RCA Corporatlon, TV endustrısınin olgunlaştığını artık yenıleştırecek bırşey kalmadığını duşunmuş, aynı kalıtede mal uretebıldığı surece herşeyın yolunda gıdeceğinı zannetmıştır Bunun yanı sıra SONY ılerıye donuk araştırmaya onem vermış ve mınyatur TV gıbı yenı urunler ortaya çıkarmıştır Bugun RCA artık ortadan sılınmiştir, General Electric Company onu satın almıştır SONY araştırmaya her zaman onem vermış, bunun yanı sıra yenı gelişmelerı hemen değışım kalıte yapılarında pıyasaya aktarabıldı örneğın, belırlı bir kasetlı radyo turunu standartlze ederek malıyetı duşurup plyasaya hâkım olurken, yenı teknolojısını çok daha pahalı modellerıyle pıyasaya surmekten çekınmedı Boylece şırketın adı hem kalıteyle hem de ucuz mal ozellıklerıyle aynı anda çağırışım ıçıne gırebıldi Dr Sanderson'ın yaptığı araştırma, SONY şirketinin yeni buluşlara nasıl gıttiğıni açıklığa kavuşturdu Amerikan şırketlerı bıreylere anketler vererek onların ne ıstedığını oğrenmeye çalışırken, SONY uzmanlarını dunyanın değışık pazarlarına gönderır Bu uzmanlar bıreylerl gunluk yaşamları ıçinde gozlemleyerek, onların nasıl bir SONY urunune gereksınım duyabileceklerını, nasıl bir maldan faydalanabıleceklerını tahmın etmeye çalışırlar ve laboratuvarlarında bu mallar denenır Amerikan şırketlerının kar ölçülerı ıçınde SONY pek kârlı bir şirket değil, çunku Amerıkalı sadece yıllık kazanç oranına göre bir şırketın hısse senedını satın almaktadır Bu nedenle Amerikan şırketlerı, kısa vadelı kârlara yönelik faalıyetlerı bırıncı plana almakta, uzun vadelı gelışmelere oncelık vermemektedır Japonya da ise, kısa surelı kârlar pek onemsenmedığınden. uzun süre Içinde şlrfcetin sağlıklı bir gellşlm göstermesi bırıncı plana çıkmaktadır Gorulmektedır ki dunya tıcaretınin gittikçe yoğunlaştığı çağımızda, kısa ve uzun vadelı goruşlerı vurgulayan şirket yonetım tarzlarının, sadece bir bıhmsel tartışma konusu olmayıp, ulusların ekonomık sağlığının onemlı oğelerınden bırı olabıleceğı goruşu gıttıkçe ağırlık kazanmaktadır nsamn, canlıların bütun ozelliklerini ıçeren DNA çıfte sarmalı üzerindeki genleri keşfetmek, genetıkçiler, moleküler biyologlar için artık yolu yordamı, yöntemi belli bir sürece dönüştü. Hastalıklar veya özelliklerle ilgili belli işaretlerin peşinden koşarak, üzerinde çalıştığınız konuda yapılmış yüzlerce, bınlerce araştırmanın verilerinı çok tyi bir sekılde bir araya getırerek, aradığımz gene doğru bir yolculuğa çıkıyorsunuz. Tabii yolculuk kolay olmuyor. Uzun ve yorucu oluyor, sabır, işbirliğı, özveri ıstıyor. Laboratuvarda gecelıyorsunuz. Günluk çalışma temponuz iki mistine çıkıyor vb. Ama sonuçta mutlu oluyorsunuz, eğer önemli bir kalıtsal hastalığın genıni bulduysanız, dertlere deva olabılmenın de mutluluğunu taşıyorsunuz. Herşeyden önemlısı, bilıme katkının mutluluğunu..Kalılsal zeka geriliğine yolaçan kırılgan X geninın keşıfmacerası, böyle bir uğraşın tipık örneği olarak sayfalarımızda yer alıyor. Insanın kalıtsal varlığının sırlarım çozmek ve daha doğru teşhıs ve tedavı yöntemleri geliştirmek için verılen bunca uğraş, aslında bugiin tıcari bir kurumlaşma ile birlikte gidiyor. Gen bulmak, bir yönüyle ticari bir olaya donüştürülmek isteniyor. Amerika'da, özellikle beynin işlevlerine ilışkin keşfedılen 300 kadar gen için patenl başvurusunda bulunuldu. Alzheımer gıbı çok temel bazı beyın hastalıklarını lyıleştırecek bir ılaç tedavisini geliştirme ve bundan mılyarlar kazanma umudu, bir Alzheımer genini çok değerli kılıyor. Bılımm de yüzkarası olmaz mı? Insan geni için patent alma başvurusu da ışte bir tur yüzkarası. Milyarlarca yıllık evrimın bir sonucu olarak gelışen ve keşıfçının hıç bir katkısı olmayan gen için hak ıddia etmenin hıç bir yasal dayanağının olmadığı, yaygın bir düşünce. Gen, hiç bir ınsanın varettiği bir nesne değıl. Buna karşılık bu alanda ınsanın varettiği bir genetik varlık var Onkomaus, kanser faresı dıye bılınen, Harward Vniversitesi'nde yaratılan insan kanserigenleriyle donatılmış ve patenti alınmıs bir canlı. Şimdi Avrupapatent makamlan bu tur, kımyasal bıleşime eşdeğer olabilecek genleri değiştirilmiş canlılara patent hakkı tanınmasını kararlaştırdı. Bir çok kez vurguladığımız gıbı, bılım, keşıfmacerası ıçinde akla hayale gelmez sorunlar üretıp duruyor ve duracak da. *** Gelecek cumartesi buluşmak umuduyla güzel bir hafta dileriz.. OKURDAN Ankara kedlsl, keçisi ve tavşanı neden yumuşaktır? Bılım teknık ekınde Tan Oral'ın kediler hakkında yazdığı makeleyı okudum Kedısever bırı olduğumdan, verılen bılgılerden memnun oldum Yazının sonunda Ankara kedısı, tavşanı ve keçısının uzun, beyaz ve yumuşak olma nedenlerınl bılmek istediğinizi belırtmlşsinız 3040yıl önce Ulus gazetesınde Zıraat Fakultesı prolesorlerınden Samuel Aksoy adlı bırı Ankara 'nm" menfı elektrık cereyanlanndan" bahsedıyordu Hatta Ataturk'e Ankara şehrını daha guneye kurulmasmı tavsıye ettığini, zıra menfı elektrık dalgalarının kuru romatızma ve kalp hastalıkları yaptığını yazıyordu Işte bu makalesınde Prol aksoy, mentı elektrık cereyanlarının etkısıne mısal veya kanıt olarak Ankara kedısı, Ankara BİZE keçisi ve tavşanmın tüylerinin uzun ve yumuşak olmalarını gosterıyordu Nıtekım Ingılızler yıllar once tıftık keçısını uretmek ıçın, somurgelerının değışık ıklımınden yararlanmak ıstemışler fakat keçıler bir kaç kuşak sonra kısa ve sert tuylu olup çıkmışlar Sonunda Afrıka 'nm guneyindekı Kaptown cıvarında tıftıklerı uretmek olanağına kavuşmuşlardır Her halde orada da menfı elektrık cereyanları olmalı Saygılarımı sunarım Haluk Afra / lm*kll dlplomak Ankara Cumhuıiyat BlLİMTEKNtK • No 245 23Kasım 1991 •Cumhurıyet Matbaacılık ve GazetecılıkTAŞ •Kurucusu YunusNadl •Genel Yayın Yonetmenı Hasan Camal • Mucssose Muduru Emlne Ufakltgll • Yazı Işlerı Muduru Ofcay Gftnensln •Yayın Yönetmeni Orhan Buraalı •Gratık Yonetmenı TOIM Haadamlr 2463