Katalog

SAÖLIK PSİKOLOJİ Pastör muayenesi Geçerliliğini yitiren bir uygulama Halk sağlığı glbi can alıa bir konuda, az maliyetli ama etkin uygulamalar gerekli. Konuşurken niçin el kol sallarız ? Hareketler iradl ml? Yoksa konuşma sırasında kendiliğinden mi ortaya çıkıyor? Doç. Dr. ArifÇelebi Doç. Dr. Osman Hayran K G ıda ıle buluşan hastalıkların denetımı halk sağlığı açısından öncelığı olan bir konudur Gıdaların, uretımden tuketıcıye ulaşana kadar çeşıtlı aşamalarda çevreden ya da çalışan kışılerden kaynaklanan kontamınasyonu sonucu bunları tuketen kışılerde başta enfeksıyon hastalıkları olmak uzere çeşıtlı onlemlerın alınması konusunda yaptırımlar ve yasal duzenlemeler soz konusudur Ulkemızde 1930 yılına çıkarılan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 126, 127 ve 266 maddelerıne gore bu ışlerde çalışan kışıler üç ayda bir bulaşıcı hastalık yonunden portor (taşıyıcı) muayenesi olmak zorundadır Bu muayenelerın yapılıp yapılmadığı beledıyelerce denetlenmek durumundadır Bu muayenelerde neler yapılacağı Sağlık Bakanlığı nca çeşıtlı zamanlar yayınlanan genelgelerle duzenlenır Halen var olan uygulamalarda kışılere uç ayda bir genel sağlık muayenesi yapılmakta dışkı orneklerı alınarak bulaşıcı hastalık taşıyıcılığı yonunden tetkıklerı gerekmekte, ayrıca yılda bir kez çekılen akcığer grafılerı ıle tuberkulozlu olup olmadıkları araştırılmaktadır Taşıyıcılık yonunden dışkı tetkıkı illerde bulunan Halk Sağlığı Laboratuvarlarında yaptırılmak zorundadır Soru işaretlerl Altmış yıllık geçmışı olan bu uygulamanın ne derece sağlıklı yuruduğu konusunda pek çok soru ışaretı vardır Marmara Tıp Fakultesı Halk Sağlığı Anabılım Dalı tarafından bu uygulamaların gerçekleşme oranını saptamak ve malıyetyarar açısından analızını yapmak uzere Kocaeli ilınde bir kayıt araştırması yapıldı Bu araştırma sonuçlarına göre, Kocaeli ilınde çeşıtlı kayıtlardan derlenen gıda ıle uğraşan esnaf sayısı ortalama 19989'dur Bunların uç ayda bir dışkı tetkıkı yaptırması gereğı dıkkate alındığında yılda yapılması gereken dışkı tetkıkı sayısı 4x19989 = 79956 olacaktır Ayrıca 19956 adet akcığer grafısı çekılmesı gerekecektır Bu ışlemlerın tumunun Halk Sağlığı laboratuvarı ve Verem Savaş Dıspanserlerınde asgarı malıyet Ile yapıldığı varsayıldığında toplam yıllık malıyet 1991 fıyatlarıyla 2 4 mılyar TL olacaktır Bu maliyete kışılerın muayene ıçın kaybettıklerı zaman (ışgunu) kaybı sağlık kuruluşlarında çalışan kışllerın emek değerı ve sağlık kuruluşlarının amortısman payları dahıl deöıldır Ote yandan Halk Sağlığı Laboratuvarı'nda bir yıl boyunca 8 saatlık çalışma gu24510 nünün her saatinde en az 45 dışkı tetkiki yapılması durumunda tum esnafın tetkıklerı tamamlanabılecektır Bunun guçluğü hatta olanaksızlığı ortadadır Kocaeli Halk Sağlığı laboratuvarının son beş yıllık (19861990) kayıtları ıncelendığınde toplam 10755 dışkı tetkıkının bulunduğu, başka bir deyışle yılda ortalama 2151 tetkik yapıldığı saptanmıştır Bu tetkıklerın tumunun gıda ile uğraşanlar ıçın yapıldığı varsayıldığında bile yapılması gerekenın ancak %2 6'sının yapılabildığı ortaya çıkmaktadır Ustelık son beş yılda yapılan tetkıklerın hıçbırısınde patojen bakterıye rastlanmamış yani taşıyıcı bulunamamıştır Bu sonuçlara göre yuzölçumu yonunden Turkıye'nın en kuçuk, nufus yonunden ıse ortalama buyuklukte bir ili olan Kocaelı'nde bıle gıda ıle bulaşan hastalıkların denetımı gıbı halk sağlığı açısından son derece önemlı bir konuda yapılması gerekenın %2 6'sı yapılabılmekte, tum ışlemlerın yapılması durumunda parasal ve ınsangucu yonunden buyuk bir maliyetin ortaya çıkacağı gorulmekte, ustelık son beş yılda yapılanlar sonucunda hıçbır taşıyıcının yakalanamadığı dıkkatı çekmektedır Aslında herhangi bir sağlık sorunu olan gıda ısçisının zamanı geldiğlnde kendilığınden portor muayenesıne gıtmesinı beklemek pek gerçekçı olmadığı gıbı, portör muayenesınde sağlam bulunan kışının bırkaç gun sonra hasta olmayacağının da bir guvencesı yoktur Ustelık bu ışlerde çalışan kişller genelllkle geçıcı ışçı konumunda olup hızlı bir işçı degışim söz konusudur Bunlar denetımın etkınliğını azaltan onemlı etkenlerdır Malıyetyara, malıyetetkınlık yonunden pek bir anlam taşımayan bu burokratık uygulama artık ulkemızde de terk edilmelı ve hızmet ıçlnde sureklı eğıtımyerınde denetıme dayalı çağdaş uygulamalar geçılmelıdır Bunun ılk orneklerı Istanbul'da Uskudar ve Bakırköy Beledıyelerı tarafından başarı ıle gerçekleştlrlldı Kısa surelı eğıtım programından geçen gıda ışçılerine belge ve eğıtım kıtapçığı dağıtıldı, denetımlerde bunlara ılışkın konulara oncelık verılmış ve bir anlamda başarı sağlandı Ne var kı her uygulama gıbı bunun da arkası gelmedı Halk sağlığı gıbı can alıcı bir konuda çağ atlamak bir yana hıç değılse çağı yakalayabılmek ıçın tarıhı değerı olan uygulama ve yaptırımlar yerıne, malıyetı duşuk ama etkınlığı ve yararı buyuk uygulamalara geçılmesı gereklıdır onuşmaya eşlık eden el hareketlerl anlatılanlara daha canlılık, açıklık ve etkenlık katabılır Fakat aynı el hareketlerı kötu kullanıldığında konuşmanın etkısını azaltabılır veya konuşmacının zayıf yanları ele verebılır Yeterlı konuşma deneyımı olmayanlar, topluluk önunde yaptıkları konuşmalarda ellerının hareketlerınden rahatsız olurlar, onları engellemekte guçluk çekerler, ellerını doğal ve konuşmayla uyumlu bıçımde kullanmakta zorlanırlar Deneyımlı konuşmacılar el hareketlerını bılınçlı olarak engelleyebllırler veya amaçları doğrultusunda ustaca kullanabılırler Ayrıca değışık kulturlerde konuşmaya eşlık eden el hareketlerının etkısı ve anlamı muhtemelen farklıdır Genelllkle Amerıka ve Batı kulturunde, sıyası lıderlerın topluluk onundeki konuşmalarında, el, kol hareketlerı nden ve aşırı mımıklerden kaçındıklarını goruyoruz Konunun asıl onemlı boyutu şudur Konuşurken ortaya çıkan el hareketlerı ıradı değıldır Yanı konuşmamız daha guçlu olsun dıye bu hareketlerı yapmıyoruz Bu hereketler konuşma sırasın da kendiliğinden ortaya çıkarlar Bir dığer deyışle konuşmamız sırasında, konuşmamızı sağlayan beyın ve sınır yapılan, bir yandan da elımızde, kolumuzda ve yuzumuzde bir takım jest ve mımıklere yol açar Konuşmayla ılgılı beyın yapılarının konuşurken, neden bazı el kol ve mımık hareketlerıne de yol açtığı sorusunun cevabı tam olarak bılınmemektedir Insan turunde dilın gelışımı ıle ılgılı bazı varsayımlar bu konuya kısmen açıklık getırmektedır Jestler birdildir? Insan turunde dılın kaynağını açıklamaya yönelık ıkı varsayım ılerı surulmuştur Bunlardan bırı heyecan durumlarına eşlık eden veya doğadakı seslerı taklıt ederek çıkartılan ve oyun veya dans sırasında ortaya çıkan çeşıtlı gırtlak seslerının (vokalızazyonların) gelışerek dılı oluşturduğu şeklındedır Bir dığer teorıye gore dıl bazı jest ve hareketlerden başlayarak gelışmıştır Yanı ılkel jestler ve vucut hareketlerl glderek dıle dönuşmuştur Bu on goruşu destekleyen bir bulgu, ınsan dışı prımatların, basıt duzeyde de olsa, ıletışım ıçın jest ya da hareketlerl sem bol olarak kullanmasıdır Dılın, basıt jest ve hareketlerden gelıştıği göruşu lehıne daha onemlı kanıtlar, insan beynı ıle ılgilı bazı çalışmalara dayanmaktadır Beyınde sözel ıletişımı sağlayan yapılarla jestlere dayalı ıletişımı sağlayan yapıların aynı ya da komşu bolgelerde olduğunu telkın eden çalışmalar vardır Jestler dayalı ıletışımde bozukluğu olan hastaların onda dokuzunda beyındekı hasar, konuşma bozukluğu (afazı) gösteren hastalarda olduğu gıbı sol beyın yarısındadır Bir başka çalışmada, beyınde dılle ılgılı bolgelerdekı hasar sonucu konuşma bozukluğu (afazı) gösteren hastalarda el, kol ve yuzde bir pozısyondan (posturden) bir başka pozısyona geçme şeklındeki, jest dılı ıçın gerekli, becerı bozulmuştur Buna karşılık hastalar noktalama, vlda çevırme gibı basit tekrarlayıcı hareketlerı yapabılırler Muhtemeldır kı ılk jestler kalıtsal olarak bıreylere geçlyordu ve turun butun bıreylerınde ortaktı Daha sonra kulturel gelışımle paralel olarak değişmış ve farklı anlamlar kazanmıştır Eli uzatarak bir şey ısteme jestı şempanzelerde ve ınsanda aynıdır Ilkel ınsanlardakı jestlerle ıletışım nasıl olup da seslı ıletışıme dönuşmuştur? Kesın olarak bılmıyoruz Bazı varsayımlar ileri surulebılir Ilkel ınsanda elın çeşıtlı ışler ıçın kullanılma zorunluluğu |estler ıçın kullanılmasını kısıtlamış olabilır Ayrıca evrımleşen ınsanda ıletışim daha karmaşık hale geldıkçe jest ve mımıklerle yapılan ıletışım yetersız kalmış, vokalızazyona dayalı ıletışım gıderek bunların yerıne geçmıştır Insanda, sese dayalı ıletışıme yanı konuşmaya, bazı jest ve mımıkler otomatık olarak katılmaktadır özellıkle sözel ıletıme açıklık getırmek veya onu guçlendırmek ıstedığımızde jest ve mımıklerımızı daha belırlı ve abartılı olarak kullanıyoruz Aynı dılı kullanmayan ıkı ınsan jest dılıyle basıt duzeyde iletişım kurabılıyor uzet olarak ınsan turunde jestlere dayalı ıletışım seslı ıletışımın ilk basamağını oluşturmuştur Jestlere ve seslere dayalı her ıkı ıletışım de beyındekı aynı veya komşu bolgelerin çalışması ıle gerçekleştırılır Bu nedenle ınsan konuşurken bir yandan da bazı jestler ve mimıkler yapar