Katalog

NÖROBİYOLOJİ Alkol ve uyuşturucuya nasıl esir düşülüyor? Milyonlarca kişi alkol kullandığı halde neden herkes alkolikolmuyor? Beyin hücreleri bağımlı olmayı nasıl öğreniyor? Beyindeki ödüllendirme sistemi... Mutluluğu arttırıcı beyin maddesi... Çeviri: tsmail Murat ağımlılığın binbir suratı var: Bazıları eylem düzeyinde birer tutsaklık yaratıyor: Aşırı yeme ya da tam tersi besin almayı şiddetle reddetme, aşırı kumar düşkünlüğü bunlar arasında sayılabilir. Madde düzeyinde tutsaklık yaratan bağımlılık türleri arasında ise en çok bilinenleri alkol, eroln, kokain, uyarıcılar, esrar ve yatıştırıcı llaç bağımlılıkları. Bir insan hangi sebeplerle bağımlılık kazanır? insan beyninde hangi mekanizmalar kişiyi bağımlı hale getirir? Araştırmacılar bağımlılığın beyindeki "programlanma" ve "yazılım" (softvvare) yanlışlarından ileri geldiğini söylüyor. Beyin hücrelerinde (nöronlarda) karmaşık bir programlanma hatasının neden olduğu bağımlılık davranışı, gerek kişi gerekse toplum yönünden onarılması güç sonuçlar doğuruyor. Bu programlanma yanlışı nasıl oluşuyor? Bir toplumda milyonlarca kişi alkol kullandığı halde neden bunların tümü alkolik olmuyor? Bağımlılık gelişmesinde acaba kişilerın genetik bir eğilimi mi, yanı beynin organik yapısı ve "donanımında" (harvvare) bir hata mı söz konusu? Şayet bağımlı kişilerin beyninde bu durumu kolaylaştıran kalıtsal bir bozukluk varsa bağımlılık yapan madde, beyindeki çok katmanlı biyokımyasal süreç zincirinin yalnızca bir halkasını oluşturuyor demektir. Ancak kalıtsal faktörler bağımlılıkta rol oynuyorsa bağımlılık yapan madde bu durumda problemin sebebi olmaktan çıkıyor. Bağımlılığın beyindeki serüveni B cu.Sirir hücreleri düzeyindeki bu olguyu daha yakından tanımak için bağımlılıkta rol alan beyne özgü kimyasal maddelere göz atalım Beyindeki hücreler arasında kimyasal ileti sağlayan nörotransmlter adı verilen maddelerden olan oplold moleküllerl, beyinde belirli yapışma yer Beyin hücreleri bağımlılığı öğreniyor Bağımlı hastaları tedavi eden kliniklerde çalışan uzmanlar, söz konusu kişilerde çoğunlukla doğuştan gelen özelllkler ile yasamda sonradan edinilen deneylmlerln ortak etkısiyle bağımlılık davranışının ortaya çıktığını söylüyorlar. Bu gözlem nörokımyasal bulgularla da doğrulanmakta: Beynin kendi kendini biyokimyasal olarak düzenlemesi ile hastanın toplumsal çevresinin uyuşması sonucunda ortaya çıkan bağımlılık, beyin hücrelerinde bir "öğrenme" sürecinin sonu Kumar, eroin, alkol bağımlılığı: Doğuştan gelen noksanlıklarm ve elvehşli çevresel etkılenn ortak sonucu... lerine (opioid reseptörlerine) yapışarak rı ve hoşnutsuzluk duyularını etkileyebilir. Bu biyokimyasal mikrokozmosta belirli hücre sistemlerinde cereyan eden olaylar, kullanılan maddeye kişiyi bağımlı kılar, kişide algı değişimleri ve maddeye özgü bireysel yaşantılar yaratır. Bağımlılık davranışı, beyinde "septohippokampal ödüllendirme slstemi" adı verilen mekanizmayla yakın bir ilişki içinde. Septohippokampal ödül sistemi, evrimsel olarak araştırıcı merak ve davranışı n aktiflenmesiyle ilgili bir beyin bölgesi. Söz konusu sistem, insanda coşkulu davranış ve bağımlılık yapan maddeyi arama davranışını pekiştirip güçlendiren mekanizmayı çalıştırıyor. Bağımlılık yapıcı tüm maddeler doğrudan veya ddaylı olarak bu ödüllendirme sistemini etkiliyor. Sistem üzerinde pozitif etkili (yani "ödül taşıyıcı" maddenin coşku verici özellikleri) veya negatif etkili (maddenin korku ve stresten kaçınma sağlayan özellikleri) birbirini tamamlıyor. Bu mekanizma özel olarak dört beyin alanı tarafından denetleniyor: • Medial prefrontal korteks • Nucleus accumbens • Lateral hipotalamus • Ventral tegmentum Bu dört alan, beyinde olaylara "duygu Içerlklerinl veren" ve heyecan reaksiyonlarını başlatan llmblk sistemln parçaları. Bu ödüllendirme sisteminin sinir hücreleri, vücudaözgü (endogen) opioidlerin, özellikle betaendorfınlerin, nörotransmiterlerden dopamin, noradrenalin ve seroLütfen sayfayı çeviriniz 2017