Katalog

ÇEVRE SAĞLIÖI kayıtları gurültu kaynaklı aşırı davranışların ortaya çıkardığı sonuçlarla doludur (uzellikle gurultu yapanlara karşı) Kuşkusuz bu aşırı eylemler her zaman görulmez ve bazı insanlar kızgınlık ve öfkelerını ıçlerıne yoneltırler (kendını suçlama ve aşırı sessızlık) Bazıları sakınleştırıcı alır, kulaklık takar, doktorunu zıyaret eder, penceresını kapatır, uykuyu taksıtlere ayırır, dışarıda bıraz zaman geçırir voya şıkayetını bildıren yazılar yazar Dığer bır grup ınsan ıse kızgınlık ve öfkesını başkalarından çıkartır, 6aldırgan olmasa bıle tartışmacı ve karamsar olabılır Yapılan deneyler ınsanların gurultu etkılemesı sonucunda karşılıklı ılişkılerınde daha az hoşgörulü olduğunu ve dığerlerıne yardım ısteğının azaldıgını göstermıştir ABD ve Ingiltere'deki araşlırmalarda, havaalanları yakmındakı psıkıyatrık hastalann sayısının arttığı bulunmuştur Gurultu ılışkılı stres, var olan duygusal duzensızliğı ağırlaştırabılmektedır Kışısel olarak gürültuden etkılenmede rol oynayan faktörler şunlardır a) Klşının gurültuye duyarlılığı (sensıbılıty), b) Gurultünun hangı aktıvıte ıle gırışım yaptığı, c) Gurultu kaynağının ayırt edılır olması, d) Kışının daha öncekı gurultu ıle ılgılı deneyımlerı, •) Yaşı, f) Sosyoekonomık duzeyı, g) Kulturel duzeyı, h) Maruz kaldıgı dığer stresler (hastalık ve yaşlılık gıbı) I) Gurultünun akustık özelllklerı (anılık, surekhlık, spektral özellığı, şıddetı, basıncı, başlama ve bıtış surelerı gıbi) Araştırmalar, yol trafığı gurultusunun, uçak ve demıryolu güruKusune göre daha fazla rahatsız edıcı olduğunu gösterrnıştır Nlçln etkileniyoruz? Izmır de gurultuyu protesto gösterısmden tü olayı sırasında dersin kesilmesi, öğrencının ılgısını odaklaştırıp uzaklaştırmakta ve çocukların konsantrasyonunu etkılemekte Araştırmalar demıryolu ve havaalanı yakınlarındakı okullarda öğrencılerın okuma, anlama ve öğrenme sevıyelerının duştuğunu kanıtladı Bına cephesınde 57 dBA'dan ıtıbaren öğretmenlerde bır yorgunluk ve öğrencılerın dersı anlamalarında bır azalma göruldu (13) Toplumsal etkilenme Kışısel özellıklere göre değışım gösteren gurultu etkılemesı, toplumsal duzeyde de ıncelenıyor Bu araştırmalar ıncetenen bır çevre ıçın gürultü kırlılığının önemını ve boyutlarını ortaya koyuyor ve gelıştırılecek gurultu ölçut ve standartları ıçın temel oluşturuyor Çeşıtll gurultu koşullarına maruz yerleşım alanlarında gurultuden etkilenme arastırmaları 1950'lerde uçak gurultusu konusunda başlamış olup günumüzde her gurultu turu ıçın yaygın olarak surdurulmekte Bu çalışmalarda seçılen örnek bölgelerde gurultu ölçumlerı yapıldıktan sonra, etkilenme durumunu ortaya koymak uzere özel olarak hazırlanmış anket formları uygulanmakta ve bulunan sonuçlar ıstatıstıksel olarak değerlendinlmekte Genellıkle anketlerde ayrıntıya ınılerek kışılenn uyku, çalışma, TVradyo dınleme, karşılıklı konuşma gıbı eylernlerı sırasında pencerelerin açık ve kapalı olması durumlarında gürültuden rahatsız olup ol madıkları ve çeşitlı çevre sorunları arasında gürultü sorununun yerı de sorulmakta Bu tur bır araştırmada örneğın Fransada 2000 kışıden %48'ı evlerınde rahatsızlık veren çevre sorunları arasında 1 sırada trallk gürultüsünü gösterdıler Istanbul'da 1984'te yapılan bır çalışmada gurultu sorunu 4. aırada gösterıldı Gurultu etkılemesının toplumun sosyoekonomık ve kulturel duzeyı ıle ılgılı olduğu ve insanların çok problemlı olması durumun da fazla rahatsız olmadıkları gıbı bır duşunce Ilerı surulmekteyse de tersı de geçerlıdır Çok problemlı kışıler fazla streslı olduklarından sınırlı ve öfkelı anlarında gurultuden daha fazla etkılenmektedırler Bu durum, uçak gurultusunden rahatsız olanların %100'u bulduğu Sefaköy ömeğınde kanıtlanmıştır Çeşıtlı ulkelerde 25 yıl ara ıle tekrarlanan araştırmalar gurultu duzeyının değışmedığı durumlarda bıle olumsuz etkılenen kışı sayısının arttığını gösterdı örneğın Hollanda'da yol trafığı gurultusunden rahatsız olanlar %49'dan 60'a, uçak gurultusunden rahatsız olanlar ıse %29'dan %40'a çıktı Araştırmacılar, toplumun gürultü ve gurultu kaynaklarına karşı tepkılerını, gurultu kaynaklarının yaygınhğı ve gurultünun turune ve du zeyıno gore şu şekılde gruplandırıyor 1) Hlçbir şey yapmama, 2) Kendı aralarında konuşmalar, 3) Gurultu yapıcılara karşı çıkışlar, 4) Yerel yönetımlere spontane başvurular, 5) Yayın organlarında yazılar, 6) Yasal yola başvurular 7) Protesto gösterılerı ve daha kuvvetlı tepkıler Sonuç Gunlük yaşamın her anında çevremızı saran gurultu ortamı. çeşıtlı yönlerden sağlığımızı olumsuz etkılıyor Son yıllarda yapılan araştırmaların bulguları, gurultu etkılerının daha önce bılınenlere göre daha cıddı boyutlarda olduğunu ortaya koydu Gunumuzde gıderek yaygınlaşan, çeşıtlenen ve duzeylen artan gurultulere karşı insanların toleransı da gıderek azalıyor Bu durum, gurultu kontrolü adı altında önlem alma çaiışmalarını yoğunlaştırmakta Ssulzligl sağlamak blr inaanlık görcvid'fDMtn İMAOE Bank Performans etkileri insanların evlerınde, ışlerınde ve her türlü aktıvıtelerı sırasında maruz kaldıkları gurültunun performanslarını ne yönde etkıledığı de araştırıldı En önemlı performans etkılerı a) Okuma ve öğrenmenın etkılenmesı, b) iletişımın bozulması c) Iş verimlnin azalmasıdır Dlkkat gerektlricl, hafıza ve kellme ıle ılgıli çalışma ögrenimler gürültü Ile olumsuz etkılenirler özellikle arka plan muzık sesı sözlö ise kelıme hafızasını (immediate verbal memory) kesınlıkle bozucudur Bu konu okullarda çocukların dıl gelişımı, okuma kabılıyetı ve genel olarak zıhınsel gelışmelerı açısından çok önemlıdır Okul çağında çocuğun öğrenme sağlığı ve duşünsel aktıvlteleri Ile çakışmayacak bır çevre gerekır Gurül Konuşmaya etkisi Gurultulu yerlerde konuşma ıle ıletışım engelleniyor Alçak frekanslı gurultuler, karmaşık nıtelıklı konuşma sesının yuksek frekans bıleşenlerını maskeleyerek anlaşılabılırlık ındexını (artıculatıon ındex) ve dolayısıyla anlaşılabılırlığı (ıntellıgıbılıty) duşunurler Bu durumda bazı harfler karışabılır, bazı cumlelerın sonu duşer, heceler ve konuşmanın anlamlı kellmelen bozulur Konuşmanın anlaşılamaması, ögrenmenın yanı sıra ınsan ıletışımınl de bozabılır öyle kı insanların gurultulu yerlerde az konustukları, ancak çok önemlı konuları ve gerektığı kadar konuştuk ları, hatta kendı kendılerıne konustukları da görulmektedır Sınyal/gurultu oranının duşuk olduğu yerlerde telefonla iletişımın de guç leştığı bır gerçektır Dınleme ve anlama guçlüğu gunluk yaşamda insanların radyo, TV ve müzik dınlemelerı sırasında da ortaya çıkabılır ve örneğın muzığın gerçek nıtelığını algılayarak zevk alınması gurultu nedenıyle olanaksızlaşabılır Sonuç olarak bu nedenlerle insanların sosyal yaşamı etkılenmekte dir iş performansındak! bozulma, gurultünun özellikle tetıkte olmayı ve dikkatı gerektıren Işlerde, dikkatı dağıtması ışın doğruluğunu etkilemesı, gözlemlerde hatalan arttırması ve anı gurultulerde ırkılmelere ve ış kazalarına neden olabılmesı gıbı özetlenebılır Bu etkıler özellikle gurultu duzeyı yuksekse ve nereden ortaya çıktığı anlaşılamıyorsa daha çok görulmektedır Bu koşullarda, algılama zama nı uzar ve dikkatı toplamak ıçın daha buyuk bır gayret göstermek gerek kı, bu da ışı uza tır ve ınsanı yorar Yuksek gürültu, işçılerın bazı ıkaz ışaretlerını duyamamaları ve dolayısıyla yaklaşan tehlıkeyı anlamamaları sonucunda ış kazalarına neden olabılır Bazıları ışyeriennde gurultuye adaptasyon olduğunu belırtmekte Ancak laboratuvarda gurultulu (95 dBA ve 9s1d surelı) ve gurultusuz ortamlarda deneklere ış verilerek yapılan gözlemler, aradakı nıtelık farkını gösterdi. Gürültü nedir? snek bir ortamda perıyodık tıtreşımler yapan bir kaynağın ortamın molekullerınl tıtreştırerek denge basıncında değişimler oluşturması ve kaynaktan uzaklığa ve zamana göre bır dalgalanma biçımı gösteren bu değışımlerın ınsanda ışıtme duygusunu uyarması, ses olayıdır Fızıksel olarak bır kaynağın ses enerjısı (gücu ve şıddetl) ve ortamdakı ses basıncı, Watt, Watt/m2 ve Newton/m2 (Pascal) bırımlerınde ölçulmektedir Ayrıca, seslerın ınsanlar tarafından ışitılme özelliklerı göz önune alınarak ses gucu, şıddetı ve basıncı, logarıtmık bır bırım olan desibel (dB) birımınde de ıfade edılmekte ve "duzey" adını almaktadır örnek L,, 20 log (p/pj dB (l p Ses basınç duzeyi; p ses basıncı N/m3, p 0 ışıtılebılen mınımum ses basıncı, 2Xia' j N/m2) Gunluk yaşamda çevremızde bulunan seslerın duzeylerıne ılışkin örnekler Şekıl 1de verılmıştır 20 mlkropascal (O dB) ışıtme eşığıne ve 100 pascal (135 dB) acı eşığıne karşılıktır insan kulağının seslere karşı duyarlılık özellığıni belırten ses algılaması, sesın frekansına (tonal özellığme) ve basıncına bağlı olarak ortaya konulmuş Phon veya Sohe bi NORMAL TTS PTS E i Şekıl 2 Gurultu nedenıyle ıç kulakta ışıtme " bozulması TTS Geçıcı eşık kayması Kıl kökçuğu kısalmış PTS Sureklı eşık kayması Kıl kökçuğu kopmuş Kaynak Lıberman M C Noıse 88, Part 1, Sweden, 1990 rımi ile ölçulen ses yükseklığı kavramı ile değerlendirilır Şekil 2, eş ses yüksekliğı eğrllerı denılen, basıncı vb frekansı farklı olsa da kulakta aynı etklyi uyandıran ses gruplarını göstermektedır Işıtme bölgesınde konuşma ve muzık sesierlnin yer aldığı alan da şekılde görulebılır Kulağın en duyarlı olduğu ses frekansı 4000 Hz'dır Gurultulerın kulağın yukseklık algılama özellığıni de hesaba katarak değerlendırılebılmesı ıçın bu ogrllerden yararlanılır ve ağırlıklı bırımleı kullanılır, dBA, dBB gıbı Ses yükseklığı ve şıddetı arasındakı ılişkıye örnek verılırse, bır sesın şlddetındekı 10 dB'lık artış yukseklığının 2 kat fazla olması anlamındadır Ikı sesın bırbırmden ayırt edılebılmesı ıçın de en az 3 dB farklı olmalan gerekmektedır insanları olumsuz etkıleyen gurultuler 3 yönden ıncelenebılır a) Zamana bağlı değışımler (durgun, sureklı, aralıklı, anı ve darbelı gurultuler), b) spektral değışımler (darbant, genışbant, safton sesler) ve c) Uzam sal değışlmler (ortama bağlı ses yutulması, yansıması, saçılması, kırılması gıbı) Guıultu analizlerıne bır örnek Şekıl 3'te verilmıştır Gurultu kaynağının ses yayımı (emıssıon) ve gurultulerın çevrede yayılımı (Immıssıon) ayrı inceleme konularıdır (Şekil 4) 20115