Katalog

BİLİMDÜNYASINDANHABERLER Otolarayeni seyir düzeni C ambrıdge Unıversıtesı'nden bır fızık okutmanı, şu anda var olan sıstemlerden çok daha ucuza mal olabılecek yenı bır taşıt seyır duzenı gelıştırdı Cursor sistemi olarak adlandırılan bu buluş, seyyar bır telefonun merkezı TV ve radyo verıcılerınden aldığı sınyallerle taşıtların seyır duzenını belırlemeyi amaçlıyor Bu sıstem, unıversıtenın laboratuvarında portatıf bır radyo teleskopunu deneyen Peter DuffertSmıth tarafından ^elıştırıldı Smıth, şu anda varolan radyo ve TV verıcı ağlarının herhangı bır kara ya da denız taşıt ve hatta yayalar uzerıne yerleştırılebıleceğını gözlemledı Merkez TV ya da radyo verıcısıne ulaşan guzergâhla ılgılı bılgıler daha sonra hareket halındekı araca tekrar gerı gönderıhyor Boylece coğrafı araştırmalar basıtleşıyor ve daha sağlıklı bır nıtelık kazanıyor Cambrıdge Unıversıtesı'ne bağlı Lynxvale Keşıf Kuruluşu ve Araştırma Merkezı ışbırlığı yaparak bu sıstemı pazarlayacaklar Genel göreliliği sınayacak toplar tanford'dakı laboratuvar, buyuk bır ozenle, erıtılmış kuvartzdan yrpılmış toplar uretıyor Yarıçapları bırbuçuk ınç (bır ınç= 2 54 cm) olan toplar tam anlamıyla yuvarlak ve yuzeylerı de mukemmel denebılecek kadar puruzsuz Toplar 1996 yılında gezegenımızın 400 mıl yukarısında gerçekleştırılmesı duşunulen ve Eınstein'ın genel görelilik teorlsinin sınanacağı bır deneyde kullanılacak elektrıksel ıtme kuvvetlerı sayesınde bulundukları yörde durmaları sağlanacak olan toplar, helyum gazı puskurtulerek döndurulecekler Toplardan dordu bakır ve nıobıumla kaplanıp elektrıkle yuklenecek Boylece araştırmacılar, yeryuzunun dorduncu boyutta yaptığı eğmenın topların donuşunu etkıleyıp etkılemedığını gözleyecekler Einstein'ın teorısıne göre ağır nesneler dorduncu boyutun yapısını eğıp, bızım yerçekımınden oturu gerçekleştığını duşunduğumuz hareketlerı doğurur Dunyanın çevresınde yorungede bulunan bır uydu, dorduncu boyutta, bır kabın ıç çevresınde dönmekte olan yataklı bır bılyeye benzer Teorı, kendı çevresınde dönmekte olan bır gezegenın dorduncu boyutu eğdığını öngorur Ancak bu, uyduların yorungelerını değıl, uzerlerınde bulunan jiroskopları etkıler Uyduların donuş eksenlerı dorduncu boyutun gezegenın kendı çevresınde gerçekleştırdığı donuş sırasında çekıldığı yöne doğru kaymaktadır Çevirı: Anahid Hazaryan S Güneş ışığında yemek pişirmek eryuzunde 2 mılyar ınsan pişirmek mek ıçın sadece ve sadece odun kullanmak durumunda Ve 3 mılyar ton senelık odun uretımının yarısı yakıt olarak kullanılıyor Gelışmekte olan ulkeler sahıp oldukları toplam enerjının yuzde ellısını yemek pişirmek ıçın kullanırken, gelışmekte olan ulkelerde bu oran yuzde beşın bıle altına duşebılıyor Bu oldukça tatsız duruma çozum bulma amacıyla, bır yandan alternatıf enerjı teknolojılerı gelıştırılmeye çalışırken, dığer yandan da doğal kaynakların korunmasına ozen gösterılıyor Yemek pışırme ıçın guneş ışığından yararlanmak, gelışmekte olan ulkelerın çoğunun ekvatoral bolgede yer aldıkları duşunulurse, soruna doğal bır çözum ortava çıkıyor Ne var kı bu konuda şımdıye dek yapılan çalışmaların ıstenılen sonuca ulaşabıldığı söylenemez Son uç yıldır Guatemala, El Salvador, Honduras, Nıkaragua ve Kostarıka'da ya şayan bazı toplumlar arasında, basıt bır kutu görunumundekı guneş fırınını yaygınlaştırmak amacıyla surdurulen çalışmalarda, projenın ner safhası halkın katılımı ıle gerçekleştırılmış ve oldukça başarılı olmuştur Örneğın Kostarıka, guneş fırınlarınır\tanıtımı, kadın hakları konusunda bır prpg ramda bırlıkte çalışmış olan 9 kadının'ışbırlığıyle gerçekleştırıldı Fırının tanıtımı açık havada ve herkesın ortasında yapıldı ve yemek 'guneşte plşerken', bır yandan da fırının özellıklerı tartışıldı Bu çalışmalarda yuksek randımanlı odun ocakiarının kuyuların, guneş ener Y Hareket halındekı taşıta yerleştınlen radyo alıcısı merkez verıcılerden gelebılecek kuvvetlı sınyallerı alabılmek ıçın devamlı radyo ve televızyon verıcı bantlarını tarıyor Aynı zamanda merkez verıcıde bulunan bır alıcı da aynı bantları gözden geçırıyor Her ıkı alıcı aynı merkezı bulduysa, ayrı ayrı sınyalı aldıkları zaman arasındakı gecıkmeyı ölçuyor Her gecıkme, merkez verıcıyle hareket eden taşıt arasındakı uzaklığı gösterıyor Değışık ölçulerı değerlendıren merkez, verıcı taşıtın yerını belırlıyor Sınyallerın frekansı yuksek olursa belırleme ışlemı daha kesınlık kazanıyor, çunku sınyalın dalga uzunluğu kısadır Boylece Cursor, VHF radyo ve UHF TV sınyallerını her yerde alabılıyor Hareket halındekı alıcının, karşılaştırma yapılması amacıyla verılerı merkez verıcıye gondermesı ıçın taşıtla merkez arasındakı bır radyo bağlantısı gerekıyor Bunun ıçın seyyar telefon gıbı basıt bır bağlantı yeterlıdır Boylece rm rkez verıcı, hareket halındekı araca seyır duzenıyle ılgılı bılgıler ıletebılır Dijital verılerın gruplandırılması halınde aynı ıletışım hattı bırkaç araç tarafından kullanılabılır Bu sıstemı gerçekleştıren Smıth aynı zamanda gruplandırılmış verılerın, ışıtılemez bır sınyal şeklınde radyo ve TV verıcılerının yayınlarında yer almasını önerıyor I I 2012 jısıyle çalışan buzdolaplarının ve ortak kullanıma uygun genış fırınların da tanıtımı yapıldı, çok amaçlı bahçelerın oluşturulnası, ağaçlandırma çalışmalarının hızlandırılması, ortak bır balıkçı teknesı alınması, hıntkamışı ve kaucuk ağacı gıbı ekım alanlarının yaygınlaştırılması gıbı konulara da genış yer verıldı Daha oncekı guneş fırını tasarımlarında kullanılan toplama aynaları ve teleskobık odaklar, bu fırınlarda çok daha yuksek (250 °C) ısılara ulaşılmasını mumkun kılıyordu Fakat bu fırınların kullanımı sırasında bırçok aksaklıklar ortaya çıkmıştı, orneğın bazılarının, guneş ışığının sureklı olarak pışmekte olan yemeğın uzerıne duşmesı ıçın her an ayarlanması gerekıyordu Bunlar genellıkle ruzgârda kullanıma uygun değıldı ve yerel olarak yapımlarına da ımkân yoktu Guneş fırınlarının kullanımı, kapalı yerde odun ateşınde yemek pışıren kadın ve çocuklarda çok sık rastlanan derı, goz ve solunum hastalıklarının da son bulması demektır Ayrıca kullanılan fırın sayısı ne olursa olsun, çevre korunması açısından da çok onemlıdır Soz konusu bölgeler çoğunlukla korunmaya en çok gerek duyan ekosıstemlerdır ve dolayısıyla yakıt odununun buralardan sağlanması dengeyı kolaylıkla bozabılecektır Bunun dışında, yerıne gubre kullanan ulkeler, guneş fırınlarına ağırlık vererek bu gubrelerı toprakları ıçın saklayabılırler Afrıka ve Asya'da her yıl yakılan 400 mılyon ton gubre senede 1000 mılyon ınsanı doyuracak 20 mılyon ton tohumun buyumesı ıçın yeterlı olacaktır (Nature, No: 6300) Boşlukta jıroskoplar gıbı dönecek olan Van Hoodydonk kurelerının yılda yalnızca ve yalnızca bır derecenın on ıkı mılyonda bırı ölçysunde sapması beklenmektedır Işte bu nedenle toplar mukemmel bır yu varlaklığa sahıp olmalıdır Kuçuk bır hata bıle ıstedığımız tek etkı olan yerçekımınınkını gölgeleyebılır Topları hazırlayan teknısyen Van Hoodydonk, henuz ışlenmemış kuvartz kurelerını ozel bır ışlemden geçırerek guzel ve mukemmel yuvarlak toplar halıne getırıyor Toplar teker teker dört yuzlu bır alete yerleştırılıyor Deneyın gerı kalan kısmı ıse neredeyse sanatsal bır ıncelık taşır Dönmekte olan elektrık yuklu toplar manyetık bır alan yaratırlar Sonuçta, eğılen eksenın manyetık alanda gerçekleştırdığı değışıklıkler dunyanın manyetık alanındakı sapmaların on trılyonda bırıne bıle duyarlı super ıletken bır dedektor tarafından saptanabılecektır (O.U Discover, a/90)