Katalog

FİELDS MADALYALARI H AFTAN IN G Ü N D E M İ Matematiğin, ftzik ve diğer bilim dallarıyla tllşkisinin öneml yeniden güncelleşti. Yard. Doç. Dr. Betül Tanbay Matematikte bir ödül yılının ardından U luslararası Matematik Kongresı, ılk olarak 1897'de isvıçre'nın Zürıch kentınde toplanmış 1936 yılına kadar çeşıtlı tarıhlerde duzenlenen kongreye, Ikıncı Dunya Savaşı yılları ve hemen sonrasında zorunlu bır ara verilmış ve 1950 yılından başlayarak kongre, olımpıyat oyunları gıbı her dört yılda bir toplanır olmuş XXI kongre ıse, gerıde bıraktığımız 1990 yılında Japonya'nın Kyoto kentınde yapıldı Bu toplantıda, 1936 yılından bu yana her kongrede olduğıı gıbı, matematik biliminin uluslararası alanda en büyuk ödülu olan ve her dört yılda bır dağıtılan Flelds madalyaları da sahıplerıne verıldi Fransız matematıkçi Alaln Connes'un katkılan ıle gelışmişti Dr. Jones, bu alan ıle örgü ve düğüm teorisi arasında beklenmedık ılışkıler olduğunu fark ederek 'Jones pollnomu' dıye anılan denklemı sayesınde, ıkı duğumün gerçekten farklı mı, yoksa, sureklı bir deformasyon yaparak ust uste konabılecek şekılde ızotopik mi olduklarını, nıspeten kolayca belırlenebılır duruma getırdı Dr Jones'un bu buluşu, molekuler biyoloji dalındakı uygulamalara önemlı bır yenilık sunuyor Canlıların genetık katı kodlarından oluşan DNA molekülu, karışık duğum şekıllerı alıyor. Jones polınomu kullanılarak bu duğumler sınıflandırılıyor ve bu sayede DNA molekülunun uğradığı değışım dızılerı belırlenıyor Dr. VVItten ise Jones polinomuna bambaska bir uygulama alanı bularak bu denkleml kuantum alan teorlslnde kullandı Dr VVİtten'in teorısı, enerjı, moment, kutle, yük gibı dıskre bırımlere bölünen fızıksel nıtelıkler ıle, görecelık ve yerçekimı teorılerinden gelen süreklı derecelendırilmış değerlerı uzlaştırmayı amaçlıyor Dr. VVıtten, evreni oluşturan temel partıküllerin sekillerinln çok küçük sıcımler olduğunu iddia ediyor ve bu sicimlerı tasvir eden matematiğin, fızıktekı yerçekımı ve diğer bilınen doğal güçlerın tlışkısı gıbi büyük bılmecelerın anahtarı olacağına inanıyor. Her ne kadar yakın gelecekte sicim teorlsinin pratik bir teste tabı tutulması zor görünuyorsa da bu matematıksel yöntem, fizıkçılerın yalnız yerçekimı değıl, maddenın orıjinı konusunu aydınlatmalarına da yardımcı olabilır Bu nedenle, VVıtten'ın teorisine "her şeyln teorisi" dıyenler de var. Einsteın da ömrünün bır kısmı boyunca, böyle bir bütünlük sağlamaya çalışmıştı. Dr. Drinfeld'ln rr.atematlksel çalışmalan da fizikle ilişkıli Son arastırmalarını teorık fızığin kuantum grupları konusunda yapan Dr Drınfeld, Fıelds odülünu, cebırsei geometrı, sayılar teorısı ve otomorfık formlar teorısıne önemlı katkılarından dolayı da aldı. Dr. Morl ise ıkıden büyük boyutlu yüzeysel cebırler teorısınde gelıştırdığı sınıflandırmalar ıçın ödüllendırıldı Kyoto kongresınde ortaya çıkan matematıksel araştırma bılançosunda, matematiğin, hem dığer bılım dallarıyla ılışkısı açısından hem de kendı ıçınde, dınamık ve canlı bır bılım dalı olduğunu göruyoruz.D Rıvayete göre Nobel bilim ödüllerinin babası Alfred Nobel'in matematikçılerle kişısel sorunları olması, isveç Bılım Akademısı'nın bu dalda bır Nobel ödülu vermesını engellemış Nobel bılım ödülleriyle eşdeğer sayılan, ancak bu öduller gıbı her yıl değıl, dört yılda bır ve yalnız matematik alanında dağıtılan Fıelds madalyalarının isım babası ıse Kanadalı matematikçi John Charies Fıelds 1936 yılında Oslo'da yapılan Uluslararası Matematik Kongresi'nde, Lars Ahlfors ve Jesse Douglas, Fields madalyasının ilk sahiplerl olmuşlar. Fıelds madalyası, matematik alanında erişılen ustun başarıları ödüllendirmek ve genç ve ustun yeteneklı bılım adamlarını teşvik etmek amacıyla, 40 yasının altındaki matematıkçılere verılıyor Bu yönüyle ödül, Nobel ödullennden butünuyle farklı Fıelds madalyası sahıplennın seçımınde, bılımsel değerler ağırlıklı, Nobel mekanızmasındaki polıtık unsurlara rastlanıyor. Geçen yıl, dört matematikçiye Fields madalyası verildı Bunlar, Kaliforniya Üniversıtesı Berkeley'den Vaughan Jonaa, Princeton Advanced Study Enstitüsü'nden Edward Wltten, Kharkov Düşük Sıcaklık Fiziğı ve Mühendıslıği Enstitüsü'nden Shlgefuml Morl. ürkiye'de ilk kez, dünyada da sayılı kez yapılan, merkezi sinir sıstemme doku naklinin video çekimlerini izliyoruz. Mikroskop altında 10 kez büyutülmtiş ameliyat çekimlerinde, usta parmakların aletlerle beyındeki hedef bölgeye doğru ilerleyişıni seyrediyoruz. Nakli gerçekleştiren Prof. Dr. Ender Korfalı, beynin görunen organları, bölumlerı üzerınde bilgi veriyor. Neşter bir zarı kesıyor. "tşte bu bölgeye gireceğiz, fetüs beyninden aldığımız dokuyu buraya yerleştireceğız" diyor Korfalı. Ameliyat I cm karelık bır alanda seyrediyor. Kesilen zar altında kanama başlıyor. Kan durdurulmaya çalışılıyor. Pamuklar mikroskop altında gidip geliyor. Beynin açık çevre bölgelerinde organların titrediklerini, venlerin açılıp kapandıklarını, bir yaşamın cerrahın parmakları altında çırpındığını görüyorsunuz. Kendıniz için, belki de hiçbir şeyin farkmda olmayan hasta için alnınızda terler birikiyor. Gözleriniz'ı kaçırmak istiyorsunuz, ama mümkün değil, merak sizı açık beyin üzerinde çiviliyor. Dokunun yerleşlınleceğı bölge iyice ortaya çıkıyor. Bır sure sonra fetus beyın dokusu mikroskop altına geliyor. Gencecık bır beyinden alınan ve yaşlı beyinde dopamin maddesi uretmesi umulan hücreler fındık büyüklüğünde bir doku parçası. Yaşlı beyinde tutunacak, buyuyecek, sinır hücrelenyle bağlantı kuracak, merkezi sinır sistemıne kendini kabul ettirecek ve Parkînson adıyla bilinen hastaltğı ortadan kaldıracak maddeleri salgılayacak. Hasta yaşama gerı dönecek... tşte bütün umutların bağlandığı fetüs dokusu yerıne konuyor. Derken ikinci bir doku parçası daha geliyor. O da aynı 'yuvaya' konuyor. Sonra doku parçalanmn üstü bir gümüş kliple tutturuluyor. Korfalı, "Biz dünyadaki diğer nakillerde olmayanı yaptık ve iki buyuk doku parçası koyduk" diyor ve ameliyat(an hemen sonra hastanın durumundakı duzelmeyi buna bağlıyor. Evet, ülkemizde beyine ilk 'gençlik aşısı' yapılmış ve dünyadaki benzer ameliyatlara kıyasla daha parlak sonuçlar elde edilmişti. Ancak henuz bılinmeyen bir sürü olay vardı. önemlı olan, Parkınsonlu hastalar için yeni bir umut kapısmın açılmış olmasıydı. Korfalı, bunama diye bilinen diğer yaşlılık hastaltklarının da doku naklı yöntemiyle tedavisinin duşunülebıleceğıni söyluyordu. Deneysel nitelikteki bu girışimin başarılı olmasını dilemek kalıyor bize. Bu açıdan Korfalı 'nın bu sayımızdakı yazıstm, altını çizerek duyuruyoruz. Deneysel nitelikteki bu girişimin başarılı olmasını dilemek kalıyor bize... Gelecek cumartesiye kadar mutlu bir hafta dileklerimizle... T. O K U R D A N BİZE Sağlık hlzmetlerl BilimTeknik dergisinin sörekli okuyucusuyum. özellıkle tıp saytasına süreklı bakıyorum. Ytni gelışmeleri görmek benı çok sevindiriyor ve ufkumu açıyor. Fakat bu sayfada böyök sorunlar olan ve bugön çıkmazlar içinde olan bazı konulara yabancı kalmatı ve yadsınması benım bu yazıyı yazmamın temel nedeni, özellikle S.H. (Sağlık hizmefleri) oraütlenmesi, S.H. verılmesi, S.H. denetımı ve standari belırleme, sağlık ekonomısı, hastane yönefimi konulannda gerek çevın gerekse bu konuda bınkıme sahip kifilenn yazılan ve çevırilennı yayımlamanızı rica ediyorum. Bu 1990 ödüllerl 1990 yılı ödüllerı, matematik biliminin, başta fızık olmak uzere dığer bilim dalları ile bılınen yakın ılışkisının önemını yeniden güncelleştırdi Dr Jones'un çalışmalan, sonsuz boyutlu uzaylar uzerındekı operatör cebırlerı dıye adlandınlan ve sonsuz boyutlu bır evrende güçlerın ve guçler arasındakı etkıleşımın nasıl temsıl edıleceğının araştırıldıgı bır alanda başladı Bu alan, 1982 yılında Fıelds madalyasını kazanmış olan konudaki yayınlannız; sağlık hizmetinin temel sorunlannı gözler önüne sermez mil Bu konulara önem verılmemesı, bu sorunlann temelını yaratmıyor mul Sadece bır yasa değıştırmekle, bu konuların sıhırlı bır değnekle çözülmesım beklemek kadar utopyacılık olmaz mıl Bahrl Ç«llk/M«r>in Sağlık idarscisl Cumhuriyet BillmTcknlk • Sahıbı Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecilik Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadi • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Muduru Emlne Usaklıgll • Yazı işlerı Muduru Okay Göncnsln • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen Tules. Hasdemlr • 2013