Katalog

CEVRE SAÖLIĞI Gürültü: Çok temel bir sağlık sonınu Baştaraf 11. Sayfada İşitsel etkiler Aşırı di'zeylı gurultulerle, belırlı sure maruz kalma sonucunda ortaya çıkan ışıtme ha sprları, uzun yıllar gurultulerın ınsanlar uzerındekı en önemlı bıyolojık etkısı olerak bılınmekteydı llerı yaşlarda görulen doğal ışıtme kayıplarından (presbycusıs) farklı olan ışıtme hasarları. gurultu nedenıyle orta ve ıç kulakta (kokleada) ışıtme sınırlerının bağlı olduğu ışıtme hucrelerınde çeşıtlı bozulmala n belırtır ve geçıcı (TTS) veya sureklı (PTS) ışıtme eşığı kaymaları ve akustık trauma (AAT) olarak 3 gruba ayrılır (Şekll 2). Bunlardan ılk ıkısı önce 2000 Hz'nın uzerınde, daha sonra 500, 1000 ve 2000 Hz'de ışıtme eşığının zamanla yukselmesı ıle sonuncusu ıse anı bır gurultuden veya patlama sesınden (orneğın atış alanlarında) sonra ansızın ortaya çıkmaktadır Son araştırmalar gosterdı kı gurultu duzsyı, orneğın 99 dB'den 119 dB'ye çıktığında ışıtme kaybı, once gurultunun her desıbelı ıçin 1 5 dB artmakta, 114 dB'nın uzerınde ıse daha hızlı bır artışla her dB ıçın 5 dB olmakta dır ve 119 dB kokleanın bozulması ıçın krıtık duzey olarak beltrtılmektedır Anı seslerde ıse kabul edılen en yuksek duzey 140 dB'dır Işıtme kayıplarını oluşturan gurultulere, özellıkle endustrı gurultulerıne llişkın hasar riski krıterlerı (demaga rısk crıterıea) ve be lırlı duzeydekı gurultulere maruz kalma surelerl belırlenmıştır Lımıtler ulkelere gore değışmekle bırlıkte, genel olarak 1 saatlık bır ış gununde 8085 dB arasındadır Gurultu duzeyı arttıkça ızın verıien çalışma suresı azalır Son yıllarda gunluk toplam gürültu dozu kavramı getırılerek ınsanların evde, ışte yolda gece ve gunduz maruz kaldıkları tum gurultu duzeylerı bırlıkte duşunulmektedır Anı ve yuksek seslere karşı ınsan vucudunun otomatık ve bılınçsız olarak tepkı gostermesı, fızyolojık yonden ıncelenmıştır Sureklı fizyolojik parametreleı ı (frekans kardıyak) ve elektroansefalogramları kaydedılen kışılerde yapılan bılımsel değerlendırmeler, gurultu kaynaklı fizyolojik etkılenmelerı açıkça gostermıstır (1) Gurultu ıle kardlovaskuler hastalıklar arasında ılışkıler konusunda surdurulen çalışmalar, özellıkle gerek ınsan gerekse hayvanlar uzerındekı deneyler gurultunun, yuksek kan basıncına (hıpertansıyon), hızlı kalp atışına, kolestrol artışına, adrenalın yukselmesıne, solunumun hızlanmasına, adale gerılmesıne ve ırkılmelere neden olabıldığını kanıtlamıştır Bu etkiler uyku sırasında daha belırgındır Hamllelik sırasında gurultunun etkılerı de araştırılmış ve duşuk ağıriıklı bebek doğumları ıle gurultu ılışkısı bulundu Japonya; da gurultulu ışyerlerınde çalışan kadın ışçı ler arasında yuksek oranda pramatüre (erken) doguma rastlandı. Dogmamış bebekler gurultuden korunmamışlardır ve annenin tepklal onlara da geçmektedir. Insanların gurultuye alışkanlıkları düşuncesi, aslında gerçek dışıdır. Alıştığımızı düsünsek de içimızdeki biyolojik değlşlkllkler gene de ortaya çıkıyor, Bu tepkllemulatlf (yığısımlı) etkilerl onemlldlr. Otomatlk tepkller ust uste bindiğinde stres, ulser, astım, tanslyon, başağrıları ve kolltlerin ortaya çıktıgı belırtılmıştır Orneğın, bır araştırmada ulser, gurultulu yerlerde dığer yerlere göre 5 kat fazla çıktı Sonuç ola rak gurultunun ınsanların enfeksıyonlara karşı dlrenclnl azaltan bır rısk faktöru olduğu belırlendı Ancak ınsanların çoğu gürültünun bu etkllerlni bilmiyor. Gurultu, stresın bır çok çevresel nedenlerınden bırısıdır ve fı Fizyolojik etkiler alıcının fizyolojik ve psikolollk profılı ışıtsel ~] (TEPKİ fizyolojik] psıkolojık] (guıultu) 'M [0RTAMI ILET ALICI çevrenın fızıksel ve yçil T Şekıl 1 Gurultu etkılenmesı özetlıklen zıksel ve zıhınsel hastalık kaynağı olarak uzman olmayanların dışındakıler tarafından kolay kolay tanımlanamaz Gürültü ve uyku rin görulebllmesl Içln gurultunun çok yuksek olması da gerekmez Gurultunun kü 20114 Şekıl 1 1 Desıbel olçegmde çeşıtlı gurultu omeklen ve algılama etkılerı üekıl 4 Tratık gurultusunun kaynak taralın dan yayımı (emıssıon) ve çevrede yayılımı (ımmıssıon/ Insanların fızıksel ve ruhsal sağlığı Içln uykunun bozulmaması önemlıdır ve kronık uyku rahatsızlıkları çeşıtlı hastalıkların kaynağı olabıhyor Gurultu nedenıyle uykunun kalıte ve kantıte yönunden bozulması 60'lı yıllarda araştırılmaya başlandı Bu araştırmalarda, uyku öncesındekı, uyku sırasında ve uyku sonrasındakı gurultu etkılerı ayrı ayrı ıncelenıyor Uyku öncesı etkılerden en onemlısı, uykuya dalma suresının uzunluğudur Bu konuda orneğın Fransa'dakı araştırmada, gurultu nedenıyle uyuyamama ıle uyku ılacı kullanımı arasında doğrudan bır ılışkı bulundu (6) Uyku sırasında ıse değışık fizyolojik etkılenmeler ıncelendı Orneğın EEG'dekı değışımler, çeşıtk uyku kademelerındekı bozukluklar (REM uykusunun bozulması gıbı), vucut hareketlerının artışı, vegetatıf reaksıyonların değışımı gıbı Uyku sırasındakı kar dıovaskuler endıkasyonlar, 5 yıllık etkılenmelerde bıle gurultuye karşı bır alışkanlık durumunun ortaya çıkmadığını belırtmektedır Vallet, laboratuvardakı deneysel çalışmalarında uyku sırasında kalp atışındakı değışmelerın 32 dBA gıbı kuçuk bır gurultu duzeyınde başlayabıldığını ve gurultu 30 dBA'dan 65 dBA'ya çıktığında maksımum ve mınumum atış sayılarının dakıkada 10 atışa kadar artabıldığını gosterdı (1) (Şekıl 3) Gurultu nedenlı anl uyanmalar, uyku sırasındakı dığer bır etkılenme bıçımidır insanlar, anı ve erken uyanmalardan, uykunun gecıkmesıne göre daha fazla şıkayet ederier ve gurultunun. gecenın başlangıcına göre sabaha karşı daha çok rahatsız ettığı bılinlyor Uyku sonrası gurultu etkılerı ıse uyanma sırasındakı ruhsal durum (mood) değışımı, dınlenememış olma duygusu, yorgunluk, başağrıları ve genel olarak ınsan performansının duşmesı şeklınde görulebılır Özellıkle yaşlılar, hastalar ve çocuklar, uykuyu engelleyıcı gurultuye karşı daha duyariıdır ve bır kez uyandıktan sonra tekrar uyumaları daha guç olmaktadır Uyku, özellıkle, aynı anda vıbrasyon (mekanık tıtreşım) oluşturan gurultu olaylarından orneğın ağır taşıtların veya trenlerın geçışınden daha fazla etkılenır Uyku uzerınde ışıtılebılır seslerın çok yuksek ve alçak frekanslı olmasının ve gurultu olayı sayısımn etkılerı de araştırılıyor Bına Şekıl 3 Gurultunun 3 boyutlu analızı (basınç frekans zaman) ların dışında 60 dBA duzeyındekı gurultunun gecede 10 kez olması uyku kalıtesini etkıleyen bır eşık olarak belırlendı Gurultu araştırmaları, yatak odalarında pencerelerın kapalı olması durumunda ge celerı 3035 dBA'nın aşılmaması gerektığınl vurguluyor Bu değer, bına dışında 6065 dBAya karşılık gelmektedır kı bırçok ulkenın mevzuatında ve bızım gurultu kontrol yönetmelığinde konut bölgelerı ıçın kabul edılmış gurultu sınırıdır Psikolojik etkilenme Bılımsel araştırmalarda gurultuye maruz kalmış kışılerın hemen tumunde çeşıtlı psikolojık rahatsızlıklar bulundu Gurultulu yerlerde yaşamanın en belırgın karşılığı, "annoyance" olarak tanımlanan rahatsızlık, sıkıntı ve gerillm duygusudur Gurultunun artması ıle artan bır duygu olan "annoyance"ın derecelerini en lyı belırlemek ıçın sabıt bır ölçek gereklıdir Genel olarak 05, 07 veya 010 arasında derecelı (hıç rahatsız etmıyor'dan çok rahatsız edıyor'a kadar) ölçekler veya dığer semantık dıferansiyel teknıkler kullanılıyor Yapılan çalışmalarla, rahatsızlığın derecelerının gurultu duzeylerı ıle ılışkısını gösteren lıstelerın tamamlanması olanaklı oldu Gurultunun psıkolojık etkılemesı, nörofızyolojık etkılenmelere göre daha fazla açığa çıkarıldı Gurultu yeterı kadar yuksekse ve kaynağı belırsizse veya neden olduğu gerılım yeterı kadar fazla ıse rahatsızlık daha aşırı duygusal tepkılere ve davranışlara dönuşebılır Aniden parlama, ofkeye hâklm olamama ve kendlni kaybetme gıbı Gazeteler ve polıs Gürültücüye öfke...