Katalog

ARKEOLOJİ Kalay çıkartılıyor muydu? Dr. Aslıhan Yener, kazılarında bu sorunun yanıtını arıyor. Cem Hamuloğlu Apollon Kültü lle unlü Lykla'nın liman kenti Patara'da MS 2. yüzyıla tarlhlonen tiyatro. Anadolu uygarlıkları için ipucu emirin daha tanınmadığı ytllarda, bakırla kalayın alaşımından elde edilen "tunç" öylesine değerliydi ki binleroe yıl sonra o dönemin "Tunç Çagı" olarak adlandırılmasına yolaçtı. Günlük yaşamdan, savaş araçlarıyla dinsel objelere dek her alanda dayanıklılığı ve kolay ışlenebilirliği yüzünden geniş kullanım alanı bulan tunç, insanlığın gelişmesinde önemli bir işlev üstlendi. f.O. 3. ve 2. bin yıllarda kalay Anadolu'da cok değerliydi. Çünkü bakırla karıştırılarak tunç yapımında kullanılıyordu. Ama günümüzde bilim adamlarını oldukça yoran bir soruya yanıtı verilemiyordu. Anadolu'da bir döneme adını vermesine karşın, kalayın varlığı kanıtlanamıyordu. Daha doğrusu bugüne dek kalayın Anadolu'da olmadıgı sanılıyordu. Asur Tlcaret Kolonileri Çağı" olarak anı mizde daha önce bilinmeyen, Balkan kültürlerlyle ilişklll bir kültür olduğuna dikkat çekti. • Antik Termessos kentinde araştırmalar, Prof. Or. Haluk Abbasoglu ve Bülent ipllkçloğlu tarafından yürütüldü. Termessos en parlak devrin Roma İmparatorluk Çağı'nda yaşamıştı. 19. yy'dan itibaren de Avrupalı gezgin ve araştırmacıların ilgisini çekmişti. Son dönem araştırmalarında Termessos'ta 30 kadar yazıt ele geçtiği bildirildi. Mezar yazıtlarında ilk sırada Stephanos adlı bir köpeğin sahibesi Rhodope tarafından defnine ilişkin metin, ender bir buluntu olarak değerlendiriliyor. Araştırmacılar, yazıtların kentin tarihsel, sosyoekonomik ve kültürel yapısındaki boşlukları doldurabilecek bilgiler vereceğini belirtti. • Adana ili sınırfarı içinde kalan Doğu Klllkya'da, 7 antik kentte, 79 adet Roma imparatorluk ve Geç Antik devirden kalma antik yazıtın bulunduğu bildirildi. Araştırma Peter Slevvert, Hans Taeuber Termessos, Antalya'nın 30km. kuzeybatısında yer alan, en parlak devrini Hellenistik ve Roma çağında yaşayan bir kent. Yukanda antik Termessos'un yerleşim planı görülüyor. ve Mustafa H. Sayar tarafından yürütüldü. Yazıtlardan 32'si antik Anazarbos (Adana ili Kozan ilçesi Dilekkaya) kentinde ele geçti. • ŞanlıurfaHarran ovası yüzey araştırmaları Nurettin Yardımcı başkanlığında gerçekleşti. N. Yardımcı bugüne dek 92 höyük saptadıklarını belirtti. GAP projesi sonucu sular altında kalan yerlere oranla şanslı bir bölge olarak niteleniyor Harran. Son araştırmalar Güney Mezopotamya kültürlerlnln Malatya bölgesine dek uzandığını ortaya koyuyor. Böylece Harran'ın da araştırılması gerekli Önemli bir bölge olduğuna dıkkat çekiliyor. • Arkeometri bildirileri içinde, Prof. Or. Nlmet özgüç, Acemhöyük Sankaya Sarayı 1982 dönemi kazılarınc'a bulunan bir Hint Fili (Elephus maxima) dişinin arkeobiyolojik inceleme sonucu IÖ. 20001750 yılları arasına tarihlendirildiğini bildirdi. Bunun iö. 2000 yıllarında Anadolu'da Acemhöyük'te "flldlsl Isletmeclllğlnin" başladığına işaret ettiği açıklandı. • KaradenlzMarmara denlzleri arasındakl son bağlantının üst pleistosende değil, holosen dönemde gerçekleştiği saptandı. A. M. özer, H. Y. Göksu, O. Çstln ve E. Meriç tarafından yürütülen araştırmada, istanbul Boğazı'nın güneyinde, SarayburnuÜsküdar ve HallçYukan Galata arasındakı çökeltilerden elde edilen mollusk kavkıları ESR (Elektron Spin Rezonans) yönetimiyle incelendi ve yukardaki sonuca ulaşıldı. Ankilozan Spondilit, Oğuz Polat'ın bildirdiğine göre, sırt omurlarının çeşitli nedenlerle eklem ve bağların kemikleşmesiyle hareketsiz kalması sonucu gelişen bir hastalık. O. Polat: "Amacımız Antik Çağ toplumlarınm sağlık düzeyini ve eski dönem hastalıklarını saptamak. Bu çalışmada llıpınar, Aslantepe ve Gordion kazılarından edinilen 8 ankilozan spondilit olgusunu tüm yönleriyle ve paleopatolojik açıdan değerlendirdik" dedi. 1989 dönemi kazı çalışmalarının sonuçları, 12. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sonuçları Sempozyumu'nda sunuldu, tartışıldı. Şimdi arkeotoglar yeni bir kazı mevsimini, sınırlı olanakları içerisinde karşılamaya hazırlanıyor. D * Cumhuriyet, 6.6.1990 D i.ö. 2 bin yılı başlarında "Anadolu'da lan 200 yıllık dönem boyunca, zengin madenlere sahip Anadolu ile Mezopotamya arasında, maden ticareti olduğu ve kalayın ithal edildiği çivi yazılı belgelerle biliniyor. Ama İ.O. 5 bin yıl içeren katlarda Mersin'de bulunan Anadolu'nun en eski kalaylı bronzunun nasıl elde edildiğini kimse açıklayamıyor. işte bu yüzden Anadolu'da daha eski çağlarda kalayın olduğu ve yaygın kullanım yüzünden tükendiği sanılıyor. Anadolu'da kalayın varlığına dair ilk haber Bursa'dan geldi. MTA'dan Dr. Ahmet Çağatay, mineralojik incelemeler sonucu kalayın bu bölgedeki varlığını gösterdi. Ama bölgede yeni kalay araştırmaları yapılmadığı için bu buluş yalnızca literatürde kaldı. Dr. Aslıhan Yener ise MTA'nın katkılarıyla yaklaşık 10 yıldır Orta Toroslar'da sürdürdüğü çalışmalarıyla bu bölgede kalayın varlığını ispatladı. Orta Toroslar'da kalayın izine rastlanması ve bunun eser miktarda olması bilim çevrelerinde belirli bir kuşkuyla karşılandı. Ama bu mevsim NlğdeÇamardı'da başlayacak kazı çalışmalarıyla, kuşkuya yer bırakmayacak biçimde kalayın varlığının kanıtlanması bekleniyor. Dr. Aslıhan Yener, NiğdeÇamardı'ndaki Göltepe antik maden galerisinde ve dere yatağında kalayın izini yakaladıklarını hatırlatarak, "Amacımız daha fazlasını elde ederek Alacahöyük Kült Heykelclliği (Mö 21002000) tüm dünyaya Anadolu'da bir zamanlar kalay çıkartıldığını kanıtlamak" diyor. NiğdeÇamardı'ndaki Göltepe antik maden galerisi çevresinde Niğde Müzesi ile birlikte yapılacak olan kazıya, ABDingiltere ve Fransa'dan uzmanlar katılıyor. Kazının amaanı Dr. Yener şöyle özetliyor: "2.5 ay kadar kazmayı düşünüyoruz. Bölgede höyukler var. Amecımız kalay ve çesitll metallerln na«; Işlendlğlnl, hangl teknolojl lle üretlldiğinl, bölge dışına nasıl sevk edildiğini öğrenmek." Kalayın o dönemdeki yüksek teknolojinin en önemli elemanı olduğunu hatırlatan Or. Yener, yaptıkları çalışmalarda, 1 tonda 6 kilo kalay elde ettiklerini belirterek, kafasındaki soruları şöyle sıralıyor: "Acaba bölgedeki kalay yeterli mlydl? ihracının ekonomik sonuçlan ne oldu? Blttlğl zaman İthal mi edildi? Bu deglşlmln ekonomik ve polltlk sarsıntısı nasıl oldu? Bölgenln ekonomik altyapısı nasıldı? Madende tüm yıl boyunca mı çalıştılar yoksa tarım da yaptılar mı? Bölgeler arası slsteme nasıl baglanıyoriardı? Mezopotamya, Kıbns, Suriye ve Ege lle bökjenln lllskisi var mıydı?" Bu soruların yanıtı dünya kültür tarihine önemli katkılar sağlayacak. A ,ıa öncelikle bölgede belki de yıllar sürecek yorucu bir çalışma gerekiyor. U 17