Katalog

ZOOLOJİ Anadolu parsı ars, panter ya da leopar adlarıyla da bilinen Anadoluparsı (panthera pardus tulliana), soyu tükenmekte olan bir ırk durumundadır. 1974'ten beri izine rastlanmamış olmasına karşın, yine de Güneybatı Anadolu'dan Trans Kafkasya'ya değin uzanan bölgeler üzerinde, sınırlı sayıda da olsa yaşadığı kabul edilmektedir. Tükenen bir hayvanımız: En son 1974te görülen (ve öldürülen!) Anadolu parsı, Romalılar zamamnda özel siparişle avlanır ve Roma'ya gönderilirdi. Esat Korkmaz yılım alanının birçok kesiminde, soyu tükenmiş durt mdadır. Parsın bir alt türü olan Anadoluparsı ise Küçük Asya'ya özgü bir yırtıcı olması nedeniyle özel bir önem taşır. Bu hayvanın İÖ. 51 'den beri Anadolu topraklarında yaşadığı bilinmektedir. Kayıtlardan, verilen siparişler üzerlne canlı olarak avlanan Anadoluparslarının, Roma'ya gönderildiği ve hayvanlarla yapılan iskencelerde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Yakın geçmişe değin, Anadoluparsı'nın en çok bulunduğu yerler, Ege ve Batı Akdenlz'de denize dik inen ya da kıyıya yaklaşan dağlardı. Özellikle Sallhli, Manisa, İzmlr, tire, Aydın, Söke, Denizli, Milas, Bodrum, Muğla, Burdur ve Antalya yörelerinde yaygın olarak yaşamaktaydı. Bu bölgeler dıştnda Malatya, Şanlıurfa, Erzincan, Erzurum, Siirt ve Hakkâri çevresindeki dağlarda Anadoluparsı'nın yaşadığı saptanmıştı. Ormanca zengin Kuzey Anadolu dağlarında ise bu hayvanın varlığına ilişkin gü P Pars (panthera pardus), etçiller (carnivora) takımının, kedigiller (felidae) familyasından yırtıct bir memeü türüdür. Afrika, Arabistan yarımadası, Anadolu, İran, Orta Asya, Hindistan, Güneydoğu Asya, Çin ve Mançurya'nın, ormanlık ve çalılıklarında yaşar. Genellikle geceleri avlanan, yırtıcı, yalnız yaşayan bir hayvandır. İyi bir tırmanıcı olan parsın, kimi kez, güneşlendiği de olur. Avından arta kalan parçayı, ağaç tepelerine taşıyarak saklar. Küçük kemiricilerden antiloplara değin gücünün yettiği her hayvana, hatta insana bile saldırır. Günümüzde, dünya üzerindeki ya Yurdumuzda en son olarak görülen Anadoluparsı, 18 Ocak 1974'te Beypazan Beğözü mevkıinde öldürüldü. venilir bilgi yoktur. Böyle olmakla birlikte, Anadoluparsı üyelerine, yaygın yaşam alanı kabul edilen bölgeler dışında da rastlanması, bu hayvanın, Anadolu'nun büyük bir kesiminde yaşadığını göstermektedir. 1967 yılında, Bolu Abant'ın kuzeybatısındakı ormanlık bölgede, yöre avcılan tarafından bir Anadoluparsı yuruldu. 1970'lerin başında ise İ.Ü. Eczacılık Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Turhan Baytop, Anadoluparsı'nın yalnızca Güneybatı Anadolu'da değil, Kars ve Ağrı çevresinde de yaşadığını saptadı. Anadoluparsı'nın bulunuş yerı hakkındakı en yeni bilgi 18 Ocak 1974'te alınmıştır. Bu tarihte, Beypazan'nın Bağözü yöresinde bir kadına saldıran Anadoluparsı, düzenlenen sürek avı sonucu öldürüldü. sı, bütün hayvanların düşmanı durumundadır. 1950'li yıllarda, izmir ve Kuşadası çevresinde, Hakkâri'nin Şitak bölgesi ormanlarında, Bitlis'in Sarpa dağları ile TürkiyeSuriye sınır bölgelerirîde, yaygın biçimde Anadoluparsı avı yapılmaktaydı. Pars avında iki yöntem kullanılırdı; bekleme ve kapan. Kapan avı Kapan avında, ağız kısmında sivriltilmiş ve uçları içeriye doğru kıvrılmış yaylı teller bulunan kafesler kullanılırdı. Kafesin içerisine özellikle çok sevdiği köpek konurdu: Pars, telleri zorlayarak başını kafese sokar ve bu sırada, sivri tellerin uçları kulak diplerine, çenesının gerisine ve ensesine batardı. Hayvan ya çırp na çırpına ölür ya da avcı tarafından silahla vurulurdu. Bekleme avı ise geçit yerlerinde ya da su içmeye indiği alanlarda yapılırdı. Avcılar, bu kesımlerdeki seçilrniş noktalarda pusuya yatar ve gelen hayvanı öldürürlerdi. Genelde, Anadoluparsı'nın avı, bu hayvana karşı güdülen düşmanlıktan kaynaklanıyordu. Özellikle kültür hayvanlarına zarar verdiği için görüldüğü yerde öldürüldü. Çok yumuşak ve parlak olan postu, manto ve palto yapımında kullanıldığı gibi yerlere serilerek ya da duvarlara asılarak süs gereci olarak değerlendirilirdi. Yaban hayatını oluşturan hayvanlar yelpazesinde özel bir yeri bulunan ve ülkemize özgü olan Anadoluparsı'nın, yaşam alanlarının ve sayılarının saptanarak korumaya alınması, (tabii kaldıysa) doğal dengenin sürmesine katkıda bulunacaktır. H Çevik ve zeki Anadoluparsı'nın boyu 200, yüksekliği 6070 cm kadardır. Başı büyük ve yuvarlak, çenesı ileriye doğru fırlak, boynu kısadır. Sağlam, ancak tıknaz bir vücuda sahip olan Anadoluparsının, çene ve diş oluşumu çok güçlüdür. Postunun asıl rengi soluk kırmızımtrak olup sırtı daha koyu renktedir. Gerdanı ve göğsünün ön tarafları ile bacaklarının iç bölümü sarıdır; ancak bu kesimlerde yer alan siyah benekler biçimındeki lekeler, rengin daha koyu görünmesine yol açar. Dişiler, 9099 gün kadar süren bir gebelik sonunda, 35 tane gözleri kapalı yavru doğurur. Yavruların gözleri birkaç gün içinde açılır. Çevik, atılgan ve zeki bir hayvandır. Koşması hızlı olmadığından, arada bir sıçrayarak bu zaafını ortadan kaldırır. Avına genellikle geceleri çıkar ve ağaç üzerinden atılarak saldırır. Çok vahşi ve kanı seven bir yırtıcı olan Anadolupar 24