Katalog

Bİ L İ M V E S A NA T T A R İ H İ Sanatçıya ilham kaynağı olan zehir: Absent Özellikle Fransız sanatçıların tutkun oldukları alkollü içki absent, Içenleri yavaş yavaş öldürüyordu. r Temmuz 1890'da Fransa' da kendini vuran Vincent van Gogh iki gün sonra, sabahın erken saatlerinde öldü. Yaşamının son iki ayı boyunca onunla ilgilenen Dr. Paul F. Gachet, sanatçının mezarına thuja ağacı dikti. Bu jestin nedeni van Gogh'un thuja ağacını sevmesi ve yapıtlarında kullanmasıydı. Thuja ağacı, absent adıyla bilinen alkollü içkinin zehirli ana maddesi thujon'un elde edildiği kaynaktır. Van Gogh'un absent bağımlısı olduğu, psikozunu thujonun hızlandırdığı artık kanıtlanmış durumda. 19. yy sonlarında, özellikle Fransa'da absent çok popülerdi. 1840'larda Cezayir'de savaşan Fransız askerleri şaraplarına pelin ekstresi katma alışkarHığı edinmişlerdi. Fransa'ya döndüklerinde içinde pelin dahil pekçok bitki özü yağı içeren absent içmeyi yeğlediler. Sadece askerler değil, sanatçılar arasında da yaygınlaşan absentin yeni bakış açılarına, farklı deneyimlere ve özgül duygulara kapı açtığı söyleniyordu. Absentizm adıyla bilinen hastalık ilk kez 1850'lerde saptandı. Hastalar sürekli bir dalgınlık halinde, korkunç halüsinasyonlarla, entelektüel zafiyet içinde yaşıyorlardı. Bu içkinin zararı sadece alkole değil, içerdiği çeşitli bitkisel özlere bağlı. Ancak absentin satışından büyük çıkarları olanlar nedeniyle bu zararlı içki 20. yy'a kadar yasaklanamadı. • Pelinin kullanımına ilişkin en eski kayıt MÖ 1550 yılına ait yazıtlardır. Bu yazıtlarda pelinin MÖ 3550 yılında da bilindiğinden söz edilmektedir. Mısırlılar için bu bitkinin tıbbi olduğu kadar dini anlamı da vardı. • Dioscorides'in MS 65'de tamamladığı ve 150 yıl boyunca eczacılıkta tek otorite kabul edilen De Materia Medica'da pelin ayrıntılarıyla tanımlanmış. • Her iki kitapta da bu ekstrenin kullanım alanları liste halinde verilmiş. Pliny, abeenttt adıyla bilinen bir şaraptan da sö? ediyor. 1. yy'dan 15. yy'a değln pelin ve adaçayı gibi bitkiler, bütün yiyecek ve içeceklerde yarariarından çok tatlan için kullanılmış. • 16. yy'da buhar damıtımının gelişmesiyle aynı bitkilerden çok daha güçlü özler elde edilebildi. • 17. yy'da solucan otu, yumurta ve kremayla yapılan bir yemekte kullanılmaya başlandı. • 17. ve 18. yy'da Artemisia maritima bir tür bira yapımında kullanıldı. Bu içkiden VVİndsor'un Mutlu Eşleri kitabında söz edilmekte. • 1800'lerde Fransa'da HenriLouis Pernod ilk absent fabrikasını açtı. Bilinen en acı otun sedefotu olduğu söylenir. Bu sıralamada pelin de ikincidir. Acılığının nedeni "asentin" adı verilen bir bileşiktlr. (C30H40O6). Bu acılığı gidermek için içkiye şeker konulurdu. Şeker eklemek özel bir tekniği gerektirirdi Kadehin üstüne yerleştirilen delikli özel absent kaşığındaki şekere soğuk su dökülür. Böylece içkinin parlak yeşil rengi de mat sarıya dönüşür. Absent içiminin estetiğinde kuşkusuz odaya yayılan güzel kokusunun da payı vardır. Manet1859, Absent içenler tablosu Edgar Degas 1876, L'absinthe, ToulouseLautrec Van Gogh'u bir kadeh absentle görüntüleyen pastel yapıtı, 1887. Honore Daumler Lıtograflarının başlıkları: "Bira... asla... ancak absent hayat verir..." "Absent... birınci kadeh... altıncı kadeh..." JeanFrancols Raffaelll Sanatta "absent" Kadehin üzerindeki delikli özel absent kaşığındakl şekere su dökülür. İçkinin parlak yeşil rengi, mat sarıya dönerken tadındaki acılık da kaybolur. 1881, "Absent içenler". Pablo Plcasso1901, Absent içen; 1903, Şair BoynuzuAbsent; Manet'nin yakın arkadaşı, şair Charies Baudetalre absenti kötü alışkanlıklar listesine almıştı: "Sarhoş ol, her zaman/şarapla, şıirle/ ya da istersen erdemle." Parlak sanat yaşamı 20 yaşında sona eren Arthur Rlmbaud bu kısa zamanının çoğunu absent kadehlerinin başında geçirmişti. Gerçeküstücü oyun yazarı Alfred Jarry, akılcı düşüncenin halüsinasyonların çok gerisinde kaldığını ıddia ediyor ve bu amaçla absente sarılıyordu. Absentin standart malzemeleri pelin yağı ve alkoldü. içkinin tadı ve rengi ise çeşitli bitki özlerinin karışımıyla elde edılirdi. Örneğin, anason, rezene, zufaotu, melisa, melek otu, ardıç, küçük hindistancevizi ağacı, yavşan otu vs. Absent, bu bitki özlerinin sert alkolde bekletilip damıtılmasıyla elde edilirdi. Bu içkinin zehirli olduğu saptanıp yasaklanana kadar ulun yıllar geçti. • 1708'de yayımlanan Johan Llndestolophe'un 'Zehlrler Üstüne' isimli ma 16. yy. 'da buhar damıtımıyla bitkilerden daha güçlu "öz"ler elde edildi. kalesinde, absentin sürekli kullanımının 'sinir sisteminde büyük hasara' yol açtığı ilk kez belirtiliyordu. • 1864 te Louls Marce hayvanlar üstündeki deneylerde bu zararları gözlemleyebildi. Marce'nin öğrencısi Valentin Magnan absentin görsel ve işitsel halüsinasyonlara neden olduğunu kanıtladı. Tıpta Artemisia türünden bitkilerden elde edilen kimyasal maddeler böcek kovar, sıtma, epilepsi gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılıyor. (Sclentlflc Amerıcan 6/89)