Katalog

SORUN YANITLAYALIM DÜSÜN BUL Transandan Zaman ve hız sayılar nedir? Şenel Celep ve Cenglz Merd'in soruları şöyle: 1) Transandan sayılar hakkında bilgl edlnmek istlyoruz. Orneğin, " e " transandan sayısına "2,7" değerl nasıl verllmlştlr, bu değer kim tarafından bulunmuştur? 2) Ayrıca Newton'un evrensel çekim kanunundaki "G" evrensel çeklm sabltl (6,67x10 8 ) nasıl bulunmuştur? Bu konular hakkında bilgi verirseniz memnun oluruz. Soruları Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nden R.Ömür Akyüz yanıtlıyor: " 1 . Transandan sayılar tanım olarak, hiçbir rasyonel sayılı cebirsel denklemin kökü 'olmayan irrasyonel sayılardır (irrasyonel = iki tam sayının oranı olarak yazılamayan). e sayısını, 15501617 yılları arasında yaşamış olan İngiliz matematikçi John Napıer, icat ettiği logaritma kavramıyla birlikte bulmuştur. Bu sayının en yaygın tanımı (1 + 1/n)n ifadesinin (n) sayısı sonsuza giderkenki limitidir. Bu limit bir toplam olarak. 1 + Va +V2.3+ V2.3.4 + ^.3.4.5+ (sonsuza) şeklinde de yazılabilir ve 22 ondahğa kadar değeri, 2,7182818284 59045 23536 02... Modern tanımlarından biri de, 1/x fonksiyonunun altında kalan alanı (1, e) aralığında 1 birim yapan sayı olmasına dayanır. Ancak herhangi bir sayının, e, "", e vb. dahil, transandan olup olmadığını saptayabilmek çok zordur. 2) Nevvton'un evrensel kütle çekimi yasasındaki "G" sabit kullanılan birim sistemine göre değer alır. uluslarası ölçüler kurulunun "standard" olarak benımsediği "Sl" sisteminde bu sabitin değeri 6,672 x 10" N m 2 / kg2 dir. Bunu ilk kez ölçen Henry Cavendlsh adlı İngiliz fizikçidir. 1798 yılında "Dünyanın Ortalama Yoğunluğunun Hesaplanması" konulu makalesıne esas olan ölçmede, bugün "Cavendlsh Terapisl" diye adlandırdığımız bir düzenek kulUunılmıştır. Bu düzenek, burulma sabiti (yani, uygulanan belli bir kuvvet momenti ile ne kadar burulup döndüğü) bilinen ince bir tele ortasından asılı sağlam ve hafif bir çubuğun iki ucuna takılı birer kurşun küreden oluşmuştur. Bu küreler, dışarıda karşılarına konulan büyükçe kurşun küreler tarafından çekildiğinde, tel burularak döner ve tele yapışık aynadan yansıyan ışığın sapmasından, dönme açısı ölçülür (bu şekilde çok küçük dönmeler bile iyi ölçülebilir.) Bu ölçü yardımıyla tele uygulanan moment; çubuğun boyuna bölünerek de bağlı ve açıktaki kurşun küreler arasındaki kuvvet bulunmuş olur. Küre merkezlerini uzaklığı ve kürelerın kutleleri bilindiğinden çekim yasasının yardımıyla "G" hesaplanır. Kırıkkale'den Caner Doğan'ın sorusu şöyle: Işık hızında giden bir aracın ıçindeki bir insan için bırkaç saniye geçerken, dünyadaki insanlar içın yılların geçtiği hakkında kesin olmayan bilgiler var. Bu doğru mu? Zamanın geçişiyle, aracın hızı arasında ne ılgi var? Okuyucumuzun sorusunu Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nden Prof. Dr. ömür Akyüz yanıtladı: Işık hızı ile kıyaslanabilir hızlarda giden araçlarda belli iki olay arasında aynı aralık için dünyada ölçülen zamana göre çok daha kısadır.Bunu şöyle açıklayabiliriz: T (Dünya) V C Aracın dünyaya göre hızı Işık hızı 300 bin km/sn. 126. sayıda "Clark Kuşağf'na ilişkin sorucevapta bir yasa verılmektedir. Yanıtta semboller açıklanırken. "R = Yeryüzünün yarıçapı" yazılmış, oysa "R = Uydunun Dünyanın merkezlne uzaklığı" olması gerekır. Özur dileyerek düzeltirız. Ayrıca, r (Pi) dizilmemiş yerine "eksi" gibi görjjnen " " çıkmış. Bu da 4x 2 Düzeltme Armağanlı bulmaca Bılmeceyı doğru olarak çözen 20 okurumuza "Ortacağda Fizik Billmlerl" kıtabını armağan ediyoruz Aşağıdakı bölme ışlemmde, her harf bir sayıyı temsıl etmektedir işlemı sayUarla yazabilir mısıniz? ttpmm mk mk hpp hpk gmdt Harfli işlem olacaktır. amm aax x •Behiç Ak" Çözümler ve kazananlar Maçın sonucunu bulun? AB: 3^) AC.44 BC 35 Bilim ve Yazın Arasında kitabını kazanan okurlar Oğuz AldemlrAnkara, Turgay CanUşak, Ergün Yalçınlzmır, Erdem OfliSakarya, Murat KılıçAnkara, Uğur Murat LeloğluAnkara, Önder OkyayAnkara, Ali Rüştü KaramanAfyon, Barış BozkurtBalıkesir, Murat Harmancılarlstanbul, Volkan Çllinglroğlu Saruhanlı, C.Erdem İmrakIstanbul, Mustafa UslanÇanakkale, Deniz Gökbulutlzmır, Zafer KırgörAnkara. Savaş YazıcıAnkara, Hakan YakınSamsun, Sıtkı Karadenlzlilstanbul, All TekinAksıhar, Oğuz LüleMalatya. DERGİ Bilmece perısının, dergı toplantısında ne ışı var? Bu sorunun cevabı zor Ancak yazarın "fan fın fon"u şöyle MAKALEM TÖRENLE YAKILACAK. Bu cumle doğru olşaydı, makalenın çöpe atılması gerekırdı. Öyle olmadığına gore "yanlış " Yanlışsa, makale törenle yakılmayacak. Perının ve sız bu kö•şenın sınır olan okurlarının saçını başını yoldurtan bu PARADOKS'un aslı Russell'a aıt Her iki durum da geçerlı olamayacağı içın, pöri vazgeçer Yayın kurulu da "el aman" deyip, makaleyi basmışi 23