Katalog

ARAŞTIRMA Bakterilerin direncl Antibiyotik kullanımında yanlışlıklar, bakterileri dirençli kılıyor. Arş. Gor. Selahattın Atmaca, Diyarbakır Tıp Fakultesı yılından sonra antıbıyotıklerın bakterı enfeksıyonlarına karşı ınsan organızmasında kullanılması ve başarı sağlanması ınsanoğluna buyuk bır ustunluk sağlamışsa da yapılan yanlışlıklar, laboratuvarklınık ılışkısının sağlıksızlığı, ınsanların eğıtımsızlığı gıbı nedenlerden öturu bır anda karşı larafın bır dırencı ıle karşılaşılmıştır Bakterılerde antıbıyotıklere karşı dırencı sağlayan bazı ozel genler vardır Bu genler kolay bır şekılde genetık olarak bakterıden bakterıye aktarılabılmekte ve antıbıyotıklere karşı dirençli populasyon grupları oluşmaktadır Aynı şekılde ortamdakı duyarlı bakterilerin antıbıyotıklerın etkısıyle ortamdan kalkması dirençli bakterı populasyonlarının oluşmasına neden olur Buna replasman dırençlillği denır llk antıbıyotıklerın kullanılmasından bır sure sonra, özellıkle klınısyen hekımler, bazı bakterilerin kullanılan antıbıyotıklere karşı dırenç kazanmaya başladığını fark ettıler Bu, savaşın ılk sınyallerı ıdı Antıbıyotıklere karşı gelışen dırencın klınık pratıktekı onemını ınceleyen bılım adamı R.N.Gruneberg 12 yıllık çalışmalarında bakterilerin kullanılan antıbıyotıklere karşı dırencını gozlerken, savaşın bakterıler lehıne gelıştığını gördu Araştırmada 1971 yılında amoksosılin adlı antıbıyotığın tum ıdrar yolları patojenlerı uzerınde duyarlılığını °/o 88 olarak bulurken bu oranın 1983 te % 66'ya duştuğunu gozlemış ve bu antıbıyotığın ılk donemlerde başarılı sonuçlar vermesının yoğun kullanmaya yol açtığını ve bundan dolayı bakterı dırençlılığının hızlı bır gelışım gosterdığını behrtmıştır a Yıne ınsanlarda ıdrar yolu enfeksıyonlarının 1 sorumlusu E.Coll bakterısının 12 yıl boyunca antıbakterıyel ajanlara (antıbıyotıklere) duyarlılığını değerlendıren araştırıcı, sonucun yine bakterller lehine olduğunu görmuştur Araştırmacının 12 yıllık gözlem sonuçları tabloda gösterılmıştır Yıl Bakterı AmoksısılınSefalorıdın Tetra Sulfosıklın namıd %79 %77 ISAAC ASIMOV Uzaklaki sorun Milyarlarca yıl uzakta keşfedilen galaksi, acaba büyük patlamadan 1 milyar yıl sonraki evrenin hali mi? Galaksilerin, evrene eşit bir şekılde dağılmadıkları anlaşılıyor... Çevırı: Murat Arın 1941 C ok uzakta bulunan bır astronomık nesne, Prınceton'dan Donald P Schneıder, James E ^ Gunn ve Kalıfornıya Teknolojı Enstıtusu'nden Maarten Schmıdt tarafından keşfedıldı ve bu keşıf soruna yol açtı Bu nesne bır kuazar, ıçınde yaşadığımız sıradan galaksıden yuz kere daha fazla ışık saçan, parlak merkezı olan bır galaksi Gokbılımcıler, bır kuazarın ne kadar uzaklıkta bulunduğunu, ışığının kırmızıya doğru ne kadar kaydığına bakarak belırlıyor "Kırmızıya kayma" ne kadar buyukse, bızden o kadar hızlı uzaklaşır, dolayısıyla bızden o derece uzaktır bunun bır anlamı olmalıydı Ancak eşıt bır bıçımde dağılmadıkları anlaşıldı Kumeler oluşturmuşlardı Üç boyutlu harita Öyleyse, galaksi kumelerı mı eşıt bıçımde dağılmıştır? Hayır Evrendekı galaksilerin uç boyutlu harıtasını çıkarma gırışımlerı, galaksilerin, aralarında dev boşluklar bulunan bukuk levhalar bıç'mınde olduklarını gösterdı Aslında, evrenı ışıktan oluşmuş b r sunger olarak duşunebılırsınız Işığın bukuk hatları ve levhaları, bırbırıne bağlı galaksıler tarafından oluşturulmuştur, bu galaksilerin arasında hıçbır şey ıçermeyen kuçuk delıkler, buyuk delıkler ve hıçbır şey ıçermeyen çok buyuk delıkler bulunmaktadır Bugune kadarkı en genış çaplı uç boyutlu gözlem, Harvard'dan Margaret J.Geller ve John P. Huchra tarafından yapıldı 11 bınden fazla galaksının harıtasını çıkardılar ve her bırının yerını uç boyutlu olarak saptadılar Bu, tüm evrenin oylumunun ancak yuzbınde bırıdır Bu çalışmaya dayanarak galaksilerin evrende nasıl yer aldıklarını belırtmek, Rhode Island hakkındakı bılgılerınızle yeryuzunun harıtasını çıkarmaya benzemektedır Bu yenı kuazarın kırmızıya kayması, evrende gözlemlenmış ötekı nesnelerın hepsınden fazla Bızden o kadar uzak kı ışığının bıze erışmesı milyarlarca yıl aldı Gokbılımcıler, bu kuazarı, Evren'in Büyuk Patlama'yla yaratılmasından blr milyar yıl sonraki halinde görduğumuzu tahmın edıyorlar Galaksilerin oluşumu Sorun, bu çok uzak, çok eskı kuazarın, bıze daha yakın kuazarlar gıbı normal gözukmesı Oyleyse, galaksıler buyuk patlamadan bır milyar yıl sonra oluştular Soru şu: Gokbılımcıler, galaksilerin bu kadar erken oluşmuş olmalarını hesaba katan kuramsal sıstemler gelıştırebılırler mr? Tek sorun bu değıl Buyuk patlama gerçekleştığı kabul edılerek bır kenara bırakılırsa, gökyuzunun her köşesınden zayıf mıkrodalga ışınımı gelıyor Bu ışınım o kadar duzenlı kı buyuk patlamanın her yöne doğru eşıt bıçımde patladığını söyleyebılırız Bu tur bır homojen buyuk patlamadan umabıleceğımız sonuç, evrenin eşıt bıçımde dağılmış ınce bır gazdan oluşuyor olmasıdır Fakat, boyle bır durumun söz konusu olmadığını bılıyoruz Buyuk patlama sırasında genleşen maddeler, yıldızları oluşturmak ıçın kumeleştı, yıldızlar, en azından tarıhın önemlı bır bölumunde, gokyuzune az çok eşıt bıçımde dağılmış gozuktu (Bugunlerde, hıç kımse, yıldızların doğal sureçler sonucu nasıl oluştuklarının ustunde durmuyor) 19 yuzyılın başlarında, yıldızların evrende eşıt bır bıçımde dağılmadıkları ortaya çıktı Gerçekte, galaksi olarak adlandırdığımız buyuk bır mercek bıçımınde bır yapı oluşturuyorlardı 20 yuzyılın başlarında, galaksımızın 100 bın ışık yılı genışlığınde olduğu ve 200 milyar yıldız ıçerdığı belırlendı Ustelık, galaksımızın ötesınde, belkı yuz milyar tane başka galaksi vardı Gokbılımcıler, buyuk patlamanın dışarıya doğru eşıt bıçımde dağılan maddesıyle galaksilerin nasıl oluştuğu sorusuyla karşı karşıya kaldılar Galaksıler, en azından, evrene eşıt dağılmış gözukuyorlardı ve "Karanlık madde" Böyle de olsa, Geller ve Huchra, bugune kadar evrende gozlemlenen en buyuk ahenklı yapıyı keşfetmışlerdır Bu, yeryuzunden 200 ıle 300 mılyon ışık yılı uzaklık arasında bulunan ınce bır galaksi levhasıdır Levha, 500 mılyon ışık yılı boyunda, 200 mılyon ışık yılı genışlığınde ve 15 milyon ışık yılı kalınlığındadır Geller ve Huchra bunu "büyük duvar" olarak adlandırıyor Yapı, katı olsaydı, bızımkının buyukluğunde 1 5 milyar galaksıden oluşacaktı Fakat katı değıl, bır kabarcık Uzayın çapı 150 mılyon ışık yılını bulan hemen hemen boş alanlarını kapsıyor Çözülmesl gereken soru şu: Buyük Patlama'dan sonra eşıt dağılan maddeyle başlayıp gözlemledığımız karmaşık bır evrensel kabarcık yapısına nasıl ulaştık? Gökbılımcılerın çoğu, evrenin kutlesının % 90'ının "karanlık madde"den oluştuğunu duşunuyorlar Bunu göremıyoruz Galaksilerin, karanlık maddenın yoğun olduğu bolgelerde oluştuğu ılerı suruluyor Bu kaıanlık maddenın varlığı kuramsal, dolayısıyla galaksilerin oluşumuna etkısı de bır sav olmaktan oteye gıdemıyor Gökbılımcılerın, eskı çızım tablosuna gerı dönmelerı gerekıyor, rastlantıya bağlı yenıden oluşturma, bılımın eğlencesı ve heyecanıdır D 1971 1983 Sayısı 340 796 %74 °/o79 Duyarlılık yuzde oranlarının duşuşu dıkkat çekıcıdır Sonuç olarak ınsanoğlu ve bakterı arasındakı mucadele, şıddetlenerek devam etmektedır Insanoğlunun bılınçsız şekılde kullandığı antıbakterıyel ajanlar yanı antıbıyotıkler gıttıkçe duyarlı bakterileri yeryuzunden sılmekte ve yalnız dirençli bakterı populasyonlarının yaşamasına olanak sağlamaktadır Her ne kadar dunyanın bırçok sağlık merkezınde konu uzerınde çalışmalar yapılmakta ıse de sorunun topluma lyı ızah edılmemesınden dolayı bakterilerin zaferı uzun dönemde kaçınılmaz olabılır