Katalog

B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N H A B E R L E R Felçlilere ayakta durma olanağı O murga sakatlanmasından dolayı belden aşağısı felçli 16 kişinin belli bir dereceye kadar hareket etmeleri sağlandı. israil Technion Teknoloji Enstitüsü'nden Prof. Yosef Mizrahi başkanlığındaki bir grup araştırmacı, bacakları felçli olan kişilerin ayakta durmasını ve biriki adım atmasını sağlayabilen kompütürize bir sistem geliştirdiler. Sağlıklı organizmada istençli hareket, beyin emirinin sinirlerden geçip, ilgili kaslara ulaşmasıyla gerçekleşir. Fiziksel bir travmanın gerekli geçiş noktalarını tıkaması bu işlevi olanaksızlaştırır. Yaralanan sinirler kendilerini yenileyemez ve bilim hiçbir iyileşme umudu öneremez. Ancak, doktorlar ve fizyologlar beynin organa neyapması gerektiğini belirleyen 'mesaj'ın eşdeğerini bulmaya çalışıyorlar. Sinir hücrelerinin kasa aktardığı emir bir elektrik akımı olduğundan, eşdeğer etkilerin bilgisayar kontrolünde yaratılması ve aktarılması yolunda araştırmalar sürüyor. Bu tür işlemler son derece karmaşık. En basit bir hareket bile bir sürü farklı kasın uyumlu faaliyetinden oluşmakta. Her bir kasın gevşemesi ve kasılması dakik bir zamanlama ile gerçekleşiyor. Üstelik, birçok hareketin başarısı, beynin duyulardan uygun bir cevap almasına bağlı ve bağlantı ciddi bir şekilde engellenince bu cevap verme sistemi olanaksızlaşıyor. Işin karmaşıklığı ve önemi, bilim adamlarının abartılı beklentilere karşı uyarıları Çalkalama sanatı Anne kanı, cinsiyeti belirliyor Elektronik sinir uyarıcı cihaz, belden aşağı felçlilere adım bile attırıyor. na neden oluyor. Felçlilerin koşmaya başlamasını sağlayacak elektronik alet, uzak bir rüya değil. Önemli ölçüde ilerlemeler katedilmiş ve felçlilerin yaşam niteliği önemli ölçüde geliştirilebilecek duruma gelmiştir. Prof. Mizrahi ve arkadaşlarının geliştirdiği sistem felçli kişinin ayakta durmasını ve dengesini sağlayarak birkaç adım atmasını sağlıyor. Sistem şimdilik "tekerlekli sandalyenin" yerini tutmuyorsa da ev ya da büro içinde bir dereceye kadar hareket olanağı sağlıyor. Hastalar, bu sınırlı şansın bile kendileri için büyük bir psikolojik değer taşıdığını belirtiyorlar. Ayakta düzgün durabllmek, hastanın salt fiziksel durumuna değil, kendi görüntüsüne ve ruh sağlığına da etki ediyor. işlemin bacak kaslarının dıştan etki ile hareketlendirilmesi hasta kişinin genel sağlığına getirdiği katkı da aynı derecede önemli. Düzenli bacak hareketleri elektronik bir aletin yardımıyla bile yapılsa; sözkonusu organları körelmekten! korur ve birçok iç organın çalışmasını düzeltebilir. Prof. Mizrahi ve ekibinin şimdiye kadar ancak araştırma amaçlı kullanılan yöntemi yakın bir gelecekte daha genel olarak uygulanabilecek. Bilim adamları, aynı zamanda, fiziksel sakatlığı olan hastalar için daha hassas ve daha başarılı sistemler oluşturmak için çalışmalarını sürdürmek teler. n Helicoplacus: Direnmeyen bir canlı H elicoplacus bundan yaklaşık 510 milyon yıl önce yaşamış olan bir canhnın adı. Bu canlı ortaya çıkı şından yalnızca yirmi milyon yıl sonra tekrar yok oldu. Günümüzde hicbir canlı yaratığın sahip olmadığı bir yapı planı ile donatılmış olan Helicoplacus'un doğaya direnemediği tahmin ediliyor. Helicoplacus, iğ şeklinde bir gövdeden oluşuyor. Bu gövde de zırh levhalarının meydana getirdiği iğ biçiminde sıralanmış bir sistem tarafından çevreleniyor. Yanda fotoğrafı görülen fosil, yaklaşık beş santim uzunluğunda. Bu, Kabriyum bundan 570505 milyon yıl önce döneminde, doğanın çok sayıda başarısız deneylerine bir örnek. O dönemde dünyadaki yaşam büyük bir hızla gelişıyordu. Prekambrıyumdan Kabriyuma geçiş aşamasında, bugünkü hayvan soylarının pek çoğu gelişti. Kambriyum'un sonlarında büyük bir şekil çokluğuna ulaşan en eskı sert parça fosılleri, bu dönemin tanımlayıcı özelliklerinden. Yandaki fotoğraf, "Foslller: Eski Yaşamdan Görüntüier" kitabından alındı. (sn) oğmamış çocuğun cinsiyetini hamileliğin dokuzuncu haftasında, annenın kanını tahlıl ederek belirlemek mümkün. Oxford ve Milano'da doktorlar kısa bir süre önce bu yontemden söz ettiler. Hamileliğin 19'uncu41'inci haftalarında bulunan kadınlar üzerinde bu testi uyguladılar. Sonuç hepsinde doğru çıktı. Sikloheksan molekulünün "banyo küveti" for Bu yöntem, hamilelerin kanında, çocukmu, bu yeni karıştırma aygıtı için ilham kay ların hücrelerinin de bulunduğu gözlemine dayanılarak geliştirildi. Ancak sayıları nağı olmuş. çok sınırlı olduğundan, fetusa ait hücrearmenler çalkalama şovlarıyla, leri kanıtlamak olağanüstü zor Bu nedenle klmyacılarçalkalama makinesiyle araştırmacılar hücreleri bulmaya çalışmaev kadınları çırpma kaşığıyla, oryıp, Ykromozomlarını, yani erkek cinsel yantaldansözlerkıvrakvücuthareketleriykromozomlarının varlığını araştırıyorlar. Hile aynı sanatı icra edıyorlar: Çalkalama sapoteze göre anne kanından alınan örneknatı. Her şeyin olduğu gibi çalkalamanın da te, bir Ykromozomunun genleri varsa, bilimselbir"racQnu"var. bunların bir erkek fetusa ait olmaları geDr. Michael Doman, 6 karbon atomunun rek. halka şeklinde birleşmesindenoluşan sikloheksan molekülü modelleriyle (Bkz. Şekil 1) uğraşırken, şaşırtıcı bir olaya tanık oldu. Sikloheksan bileşiğinin molekül formu için iki olasılık var: Olası molekül formlarından biri şezlonga, diğeri ise küvete benziyor. Bu yüzden molekülün iki formu "şezlong" ve "küvet" formları adıyla anılmakta. Molekül modelleri karbon atomlarını simgeleyen küçük bılyeler ve kimyasal bağları simgeleyen bağlantı çubukluklarından oluşuyor. Molekülün şezlong formu kalıcı bir yapıya sahip. Buna karşılık küvet formunda, komşu iki karbon bılyesi, bağlantı çubuğu ekseni çevresinde çevrildiğinde geriye kalan dört molekül çılgın bir çalkalama "dansına" başlıyor. Genetik analiz için polymerasezıncır reaksiyonundan yararlanıldı. Bu kimyasal Dr. Doman "bir çalkalama makinesi en yöntem, kalıtımın en küçük izlerini büyük iyi böyle çalkalar'' düşüncesinden hareoranda çoğaltmaya olanak veriyor. Böyketle sikloheksan molekulünün küvet forlece örneğin Ykromozomlarına ait oldumundanesinlenip "SWINGMischer" adığu bilinen bazı sekansları saptamak mümnı verdiği karıştırma aygıtını geliştirmiş. kün. Bunun için genetik sondalara ihtiyaç Çalkalamaaygıtı, sürekli, rıtmik, dengeli var. Genetik sondalar, kandan alınan ördevınım sağlamada olağanüstü başarılı bir nekte bulunan DNA ile birleşiyor. Söz koyapıya sahip. Kimyacılar, şimdiye kadar nusu olayda iki çogaltma işlemiyle çalışıldı karıştırılmasınınçokgüç olduğu bilinençöve buun için farklı sondalar kullanıldı. 19 zeltı sistemlerini, yeni geliştirilen SWING hamile kadından 12'sinde aranan izlere aygıtında karıştırmada üstün başarı saglarastlandı ve bu kadınlar birer oğlan çocuk mışlar. (i.m.) dünyaya getirdi. Geri kalan diğer 7 hamile kadının kanında söz konusu sekanslar Sikloheksan bulunmadı. D B Sikloheksan (Ct HJ molekulünün uzaysal formu, tümüyle gerılımsız bir yapıya sahip. Sikloheksan yapının, çok sayıda doğal maddenin yapı taşı olarak önemli rolıi var. Banyo küveti (b) formu, hidrojen atomları arasındakı ılme kuvvetleri nedenıyle kalıcı değil. Doğal halde molekül (a) "şezlong" formunda". Genetik malzemenin çoğaltılması sırasında olası hatalardan kaçınmak için araştırmacılar, tahlilleri kadın laboratuvar personeline yaptırdılar. Başka bilim adamları da doğum öncesı cinsiyet belirleyebilmek için çeşitli deneyler yapmış, ancak başarılı olamamışlardı. Oxford ve Milano'lu doktorlar da bu yöntemın zor olduğunu ıtiraf ediyor ve daha da geliştirilmesi gerektiğini belirtiyorlar. Kan testı daha güvenılir bir hale geldiğinde de bu yöntemden cinsiyete bağlı kalıtım hastalıklarının teşhisinde yararlanılabilecek. (sn) 11