Katalog

Tl P i yönelimler ıçındekı çok onemlı bır gelışme olarak gorunmektedır Kulturel psikolojinın temel goruşu, ınsan davranışının ıçınde oluştuğu bağlamdan etkılendığı ve anlam kazandığıdır Kultürlerarası psikoloji ıse çeşıtlı bağlamlardakı davranışların benzerlıklerıne ve farklılıklarına yonelır Temel goruşu şudur Sadece tek bır kulturel bağlamda yapılmış araştırmalara dayanarak bır psıkolojık surecın evrensel olduğu varsayılamaz Ancak farklı kulturel bağlamlarda aynı surecın oluştuğu saptanırsa, evrensel bır olguya yaklaşılmış demektır Bu goruşu paylaşan psıkologlar, 1970'lerın başında Kultürlerarası Psikoloji Demeğl'nı oluşturmuşlardır (Internatıonal Assocıatıon for CrossCultural Psychology) Bu derneğın bugun 50'den fazla ulkeden uyesı vardır Ikı yılda bır yapılan uluslararası kongrelerının 8'sı 1986'da Istanbul'da 40'tan fazla ulkeden 400 kadar psıkoloğun katılımıyla yapılmıştır Kultürlerarası Psıkolojı Dergısı (JCCP) ve Kultürlerarası Psıkolojı Bultenı bu kuruluşun surelı yayınlarıdır Ayrıca uluslararası kongrelerın seçılmış teblığlerı yayımlanmaktadır Şımdıye kadar sekız kıtap basılmıştır Sonuncusu Kâğıtçıbaşı, Ç (ed ) (1987) Grovvth and Progress in CrossCultural Psychology, Istanbul kongresının seçılmış teblığlerını ıçermektedır Nıhayet, 1980 ve 1981 yıllarında H.Triandisın genel edıtorluğunde altı ciltlik Kultürlerarası Psikoloji El Kltabı basılmıştır Bu yayın, bu yenı gelışen alanın en onemlı kuramsal yapıtıdır ve 1980'lerdekı gelışmelere ışık tutmuştur Kultürlerarası psıkolojı sadece sosyal psıkolojık konu alanlarını kapsamakla kalmaz, psikolojinın butun alanlarına eğılır Bu nedenle kultürlerarası psıkolojı, genel psikolojinın bır alt dalı değıl, bır metodolojı ya da genel yaklaşım olarak da duşunulmektedır Bu şeklıyle, kultürlerarası psıkolojı psıkolojıye yöntemsel/kavramsal bır duzeltme/katkı nıtelığındedır Turkıye'de psıkolojının gelışmesınde kulturel ve kultürlerarası psıkolojık yaklaşımın onemlı bır yerı olacağını soylemek mumkundur Özellıkle hızlı sosyal değışme çerçevesınde ınsan olgusunu ıncelemek ve ınsana yönelık polıtıkalara ışık tutabılmek ıçın bağlamsalkulturei psıkolojık ele alışla, karşılaştırmalı kultürlerarası ele alışın bırlıkte oluşması gerekır Bu çerçevede gerçekleştırılecek araştırmalar, Batı'da bulunan sureç ve bulguların hangılerının evrensel geçerlığının olduğunu hangılerının ıse kulture bağımlı olduğunu ayırt ederek, kuramsal psıkolbjıye de katkıda bulunabılır ı Boğazıçı Unıversıtesı Psıkotojı Bolumu Başkanı olan Prof Dr Çiğdem Kâğıtçıba Yetişkinlerde lösemi tedavisi Çocuklarda başarılı sonuç veren lösemi tedavisi yöntemi, Alman kliniklerinde yetişkinlere de uygulanıyor... ek çok hayal kırıklığına rağmen, kansere karşı mucadelede son yırmı yıl ıçınde onemlı ılerlemeler de kaydedıldı Bu başanların bır kısmı hıç kuşkusuz akut losemının tedavısıne aıt Eskıden her zaman ölumle sonuçlanan bu hastalık, şımdı çocukların yuzde altmışında başarıyla tedavı edılebılıyor Yetişkinlerde sonuçlar uzun sure tatmın edıcı olmaktan uzaktı 1960 yılında hastalardan yalnızca yuzde 1'ı ıkı uç aydan fazla yaşıyordu Son on yıl ıçınde ıse kan kanserının yetişkinlerde ortaya çıkan bır benzer şeklı olan akut Impatik lösemi (ALL) tedavısınde çok onemlı başarılar sağlandı Gunumuzde hastaların yaklaşık yuzde kırkı bu hastalığın ustesınden gelebılıyor Amerıkalı Donald Pinkel, altmışlı yıllarda çocuklardakı lösemıye karşı mucadelede aynı anda bırden fazla kanser ılacı kullanmaya başladı Bu tedavı yontemının amacı, rnumkun mertebe en kısa zamanda patolojik hucreleri tumuyle yok etmektı Bunu ızleyen aşamada, gerı kalan hucreler denetım altında tutulmaya çalışılıyordu Bu agresıf tedavı gerçı olumsuz yan etkılerın sayısını çoğaltıyor, ama buna karşılık lyıleşenlerın sayısında da onemlı bır artış gozlenıyor Yeter kî sık sık başgösteren komphkasyonlara uygun önlemlerle egemen olunabılsın P Sınırlı ölçüde... önem vermelıler Beyıne ışın ve kemoterapı uygulanmasından da olumlu netıceler alındı Ancak tum çabalara rağmen yetişkinlerde kemoterapı çocuklarda olduğu kadar başarılı olamıyor Hoelzer'e göre bu oncelıkle yetışkınlerın hucre toksıt ılaçlara karşı daha duyarlı olmalarından kaynaklanıyor Bu nedenle terapının dozunun sık sık duşurulmesı ya da kesıntıye uğratılması gerek Ayrıca yetışkınler, olumsuz yan etkılerı ortaya çıktığından çocuklara kıyasla daha sık kararlara mudahale edıyorlar ların çeşıtlılığı, 3 dunyadakı sosyal psıkologlara, ılerı sanayı toplumlarındakı sosyal psıkologlann sahıp olmadığı bırçok fırsatlar yaratmaktadır Bu fırsatlardan yararlanarak, yenı bılgı ve kavram uretmek, Batı dan aktarılanla yetınmemek gereğı ortaya çıkmaktadır Bu tur anlamlı bılgı ve kavram uretımı ıkı temel doğrultuda bılımsel ve sosyal yarar sağlar 1 Oavranış, ıçınde oluştuğu sosyokulturel bağlam ıçınde anlam kazanır, böylece davranış farkhhklarını ıçeren bağlamsalkulturei psıkolojı oluşmaya başlar 2 Çeşıtlı sosyokulturel bağlamlarda tekrar eden, en azından benzerlıkler gosteren davranışların ve psıkolojık sureçlerın genel (evrensel) geçerlığı saptanır, boylece kulturler arası evrensel psıkolojı oluşmaya başlar En genış antropolojık anlamıyla kültür, ınsan yapısı tum çevreyle ona atfedılen anlamlar butunudur Ekolojık, sosyal, ekonomık vb gıbı bağlamsal öğelerı ıçerır Kulturel psikoloji, ınsan davranışını bu bağlam ıçınde ınceler Kultürlerarası psikoloji ise davranışı farklı kulturel ortamlar da ve karşılaştırmalı bır yaklaşımla ınceler Yukarıdakı ıkı temel doğrultuda nasıl ortaya çıktığını belırtığım kulturel ve kultürlerarası psıkolojı, 1980'lerde psıkolojı Yetişkinlere uygulanıyor Çocuklarda başarılı olan bu tedavı şemasını, halen Frankfurt Universitesl Kliniğl Hematoloji Bölumu Başkanı olan Dieter Hoelzer yetişkinlere uyguladı Federal Almanya'da gıderek daha fazla klınıkte (toplam 55) bu yöntem denenıyor ve gelıştırılmeye çalışılıyor Bugune dek akut limpatik lösemiye yakalanmış 1200 hasta tedavi edlldl. Hastaların yuzde 80'ınde, olgunlaşmamış, yanı lösemıde normalın ustunde uretılen kan kurecıkler yenıden normalleştı Ancak bunların her zaman tumuyle yok edılmesıne olanak yok Bu nedenle hastaların yaklaşık yuzde 50'sınde, duşuk dozda hucre toksıt ılaçlarla terapının surmesıne rağmen hastalık uçdort yıl ıçınde tekrar nuksedıyor Terapının değıştırılerek devam ettırılmesı bır kez daha lyıleşmeye neden olabılır Bu durumda lyıleşme oranı yuzde 10, ılık naklınde ıse yuzde 25 Burada son derece yoğun bır terapı söz konusu olduğundan ılk sekız hafta ıçınde sekız farklı ılaç uygulanıyor hastanın çok lyı gozetlenmesı gerek Kan oluşumundakı arızalardan oturu çok kolaylıkla enfeksıyonlar ve kanamalar meydana gelebılıyor Hastalar, olası enfeksıyonları engelleyebılmek ıçın temızlığe son derece Kültürejkültürler arası psikoloji şı, aynı zamanda Turk Psikoloji Derneğının Başkanı, Internatıonal Assocıatıon for CrossCultural Psychology nın seçılmış başkanı ve Internatıonal Unıon for Psychologıcal Scıences ın Yönetım Kurulu uyesıdır Yetışkınlerın tedavıye daha sınırlı ölçüde cevap vermelerının nedenlerınden bırı de losemının farklı şekıllerıyle ılgılı Çocuklarda, terapıye cevap veren akut losemının varyantlarına daha sık rastlanıyor Gunumuzde losemının çeşıtlerını hıstokımyasal ve ımmunolojık yontemlerle sınıflandırmak mumkun Onemlı olan olumsuz bır prognoza sahıp olan hastaların durumunu mumkun olduğu kadar erken bır aşamada ortaya çıkarrnak Olgunlaşmamış kan hucrelerının onemlı ölçude çoğalmış olduğu hastalar bu gruba dahıl Hastanın kemoterapıye çok yavaş cevap yermesı de kötü bır ışaret Ancak terapının opktımasyonu bu duruma artık sık sık rastlanmamasına yol açtı Bunun yanı sıra reaksıyon losemının ımmunolojık tıpıne de bağlı Bellı genetık değışıklıkler, özellıkle de Phıladelphıakromozomu lyıleşme olanaklarını kötuleştırıyor Boylesıne arızalara yetışkınlörde, çocuklarda olduğundan çok daha sık rastlanıyor Hastalık erken teşhıs edılebıldığınde, terapının başlangıç aşamasında olgunlaşmamış hucrelerın sayısı kısıtlı oluyor Ancak erken teşhıs her zaman kolay değıl, çunku semptomlann enfeksıyon ve kanamaya eğılımlı olmak ve yorgunluk ıle nefes alma zorluğu pek çok nedenı olabılır Losemının mutlaka uzmanlarca tedavı edılmesı gerekıyor Çunku ancak bır uzman ılık naklının ne zaman gereklı olduğu konusunda karar verebılır Boylesıne bır mudahalenın gereklı olup olmadığı konusunda kemoterapının başarısızlığa uğramasından sonra tartışma konusu edılemez Hastalığın yenıden nuksetme rıskının yuksek olduğu hastalarda ılk gerıye normalleşmeden (yanı kan kurecıklerının normalleşmesınden) sonra ılık naklı hedeflenıyor özel rıskler yoksa, hastalığın nuksetmesınden sonra kemoterapıyle tedavı olma şansları, ılık naklıne kıyasla daha lyı Hoelzer ve dığer araştırmacılar ımmun sıstemını guçlendıren ve aktıve eden maddelere de haklı olarak umut bağlıyorlar (S.N. N.u.WL 24.1.90) 13