Katalog

SORUN YANITLAYALIM DÜŞÜN BUL istanbul Alibeyköy'den Himmet Doğan, "Yıldırım nedir?" diye soruyor. Okuyucumuzun sorusunun yanıtı 93. sayımızda yayımlanan "Yıldırım nasıl oluşur?" yazısında var: Bizi onca korkutan, milyonlarca voltluk elektrik hangi doğa güçlerinin etkileşimiyle oluşmaktadır? Tki yüz yıl kadarönce paratonerin mucidi Benjamin Franklln'in kafasını kurcalayan bu soruyu yanıtlamak için günümüzde bilim adamlarınca çeşitli açıklamalar ileri sürülüyor. Söz konusu varsayımlardan biri, "sürtünme kuramı" olarak bilinen açıklama. Sürtünme kuramına göre fırtına bulutundaki su damlacıkları sıcak havayla birlikte yukarı doğru emilirken ters yönde hareket eden buz tanecikleriyle sürtüşür. Sürtüşme sırasında, daha büyük ve ağır olan buz tanecikleri, daha hafif olan su damlacıklarından elektron alır. Sonuçta, fırtına bulutu, yukarıda pozrtif ve aşağıda negatlf yüklü olmak üzere iki katmana ayrılır. Bu kutuplaşmanın gerçekten oluştuğu, ölçümlerle gösterilmişse de olayın sürtünmeyle mi yoksa başka yolla mı oluştuğu tam anlamıyla açıklığa kavuşmuş değil. Şimdilerde nasıl olup da şimşek çaktığı konusunda sürtünme kuramına raklp olarak "çatlama" kuramı üzerlnde duruluyor. Sonuç, yine sürtünme kuramında olduğu gibl elektriksel kutuplaşmadır. Üstte elektron azlığı, bulutun alt katlarında ise elektron fazlalıgı söz konusudur. Ancak bu kutuplaşma buluttan yeryüzüne yıldırım düşmesi için yeterli değildir, çünkü yeryüzü de bulutun alt katmanı gibi negatif yüklüdür. Bu nedenle bulutun alt bölümü ve yeryüzü, eşkutuplu mıknatıslar gibi birbirini iter. Ne var ki bu itişin etkisiyle bulutun negatif yükleri yanlara doğru kaçar ve yeryüzü pozitif yüklü bölümle karşı karşıya kalır. Bulutla yeryüzü arasında 100 bin voltluk bir gerilim hüküm sürmektedir. (Güzel bir havada ise bu gerilim 200 volt dolayındadır.) Yıldırımın insanlar için ciddi tehlike oluşturan üç farklı etkisi vardır. Yıldırımın basıncı 50 atmosfere ulaşabilir. Bunun bir insanı metrelerce havaya fırlatması mümkündür. Yıldırım bütün metalleri eritebilir, vücudu buharlaştırabilir. Elektrik dalgası kalbi ve sinir sistemini felce uğratabilir. Yıldırım kurbanı kalp durmasından ölmemişse, oluşan sinir felçlerinin düzelmesi mümkündür. Yıldırımın basınç dalgası, yapılar yönünden büyük bir tehlike oluşturmaz. Yıldırım çevresindeki güçlü manyetik alan, elektronik aygıtlarda hasara yol açabilir. Bu nedenle, aşırı gerilime karşı koruyucusu olmayan televizyon alıcılarının fırtına sırasında fişlerin çekilmesi yerinde olur. Yıldırıma karşı en iyi koruyucu metal bir kafestir. Böyle bir kafese giren kişi, üzerinden 220.000 voltluk akım geçse de zarar görmez." D Yıldırım nedir? Bebeğin cinsiyetinî belirleyen ne? Kars'ın Gülyüzü KÖyü'nden ibrahim Göller, "Doğacak çocuğun erkek veya kız olmasında bellrleyici faktörler nelerdlr?" diye soruyor. Okuyucumuzun sorusunu istanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Tıbbi Genetik Bilım Dalı Başkanı Prof. Memnune Yüksel yanıtladı. "Çocuğun cinsiyetinin oluşmasında belirleyici olan erkegin yumurta hücresidir. Erkekte 2 çeşit yumurta hücresi vardır. Buntardan birisi 'X' kromozomu, birisi de 'Y' kromozomudur. Erkek spermierinin teorik olarak yüzde 50'si 'X', yüzde 50'si de1 'Y' kromozomunu taşır. Eger kadının hücresi ile döllenen 'X' kromozumunu taşıyan sperm ise çocuk kız olacaktır. Eğer "V" taşıyan sperm ise o zaman çocuk erkek olacaktır. Teorik olarak bu böyledir. Ancak bu konuda yapılan çalışmalar devam etmektedir. Örneğin neden bir kadın hep kız ya da hep erkek çocuğu doğurur. Annenin haznesindeki Ph ya da asidide durumu ya da buna benzer durumlar etkili olabilir. Bu konuda çalışmalar sürdürülüyor." Aşağıdaki puan tablosunda ve toplama işleminde, bazı rakamlar (O'dan 9'a) harflerle temsil edilmiştir. Üç lakım, aralarında birer maç yapacaklar ya da belki de bu maçları tamamladılar Takımlar tabloda alfabetik sıraya göre yer almışlardır. Galibiyete ıki puan, beraberliğe bir puan verilrnektedir. Maçın sonucunu bulun? K + p = mm O: Oynadığı maç. G: Galibiyet Y: Yenilgi Maçlann sonuçlannı B: Beraberlik AG: Attığı gol YG: Yediği gol P: Puan bulabilir misiniz? 0 G Y B AG YG A ü C « d 1 h rBehiç Ak r r t p » 1 Bilmeceyi doğru çözen 20 okurumuza "Blllm ve Yazın Arasında" kitabını arma ğan edeceğiz. 1 Ne zaman boşandılar? Betül ile Adil 13 Mart 1964'te boşandılar. Sağlık Açısından İnsan Vücudu kitabını kazananlar M. Zeki Sönmez Ankara, Ayşen Türkmen izmır Ender Aktulga istanbul, Mustafa Uslan Çanakkale, Merâl Özcan Bursa, Hamlt Soygür istanbul, Zekiye Çeldir Karaman, Emine Oişli Izmir, All Makal Ankara, Hasan Ünal istanbul, Salt Güngör istanbul, Aykut Arıkan Ankara, Ertan Beyaz Ankara, Mehmet Görmezöz Aydın, Bülent Altun Muğla. ömer Gemici Balıkesir, Sungur Ulus İstanbul, Turgay Can Uşak, Eralper Yılmaz Eskişehır, H. Dilek Mersln Edirne. Oğlanın böyle bir cınlıkler tasarladığı geçen haftadan belliydı. Herkes kendıne layık bırilerı peşinde. Kızın gerçekten sevındığını göremiyor da onun geçemeyecek biri olduğunu sanmasına bozuluyor. Neyse, bunlar doğal aşamalar. Ayrıca sadece bir bilmece, niye sinırleniyoruz ki? Çözüme gelelım: A ve B'dekı ıfadeler bırbiriyle tutarlı gözüküyor. ikisi de doğru olabilir. O zaman C'nin mutlaka yanlış olması gerekir. C doğru olabilir mi? C doğru olduğunda, A ve B de doğrulanmış olur. Mümkün değil. Sadece A ve sadece B de doğru olamıyor, öyleyse, resim A'da Layık olmak için (2) özür ve düzeltme Geçen haftakı bılmecenin cevabını okurken, önemlı bir yanlış dıkkatımı çektı. Bence "dizgi hatası", yayın yonelmenıne göre "dikkatsızlığım!" Şöyle düzeltıyorumResim B'de Çünkü A'da olursa. A ve C ıladeleri; C'de olursa, B ve C ıfadelerı, yani ikı ifade birden doğru oluyor. Oysa tek bir ifade doğru olabilecek. Gerıye bir tek B'de olma olasılığı kalıvor Y.Y.