Katalog

ÇOCUK PSİKOLOJİSİ kadar çok teklifte bulunmamışlardır. Kardeşlerinin doğumundan ötürü duydukları saldırganlık ve kıskançlık duygulannı oyunlannda belirtmişlerdir. örneğin kimi çocuklar anneleri ve kardeşleri trafik kazası geçirmiş gibi yapmışlardır. Dünyaya açılan pencere Annecocuk ilişkisinl araştıran dlğer çalışmalar oyunun çocuğun dünyaya açılan bir penceresl olduğunu büyük bir güçle göstermiştir. örneğin yapılan bir çalışmada çocuklar anneleriyle kurdukları ilişkiye göre 18 aylıkken güvenli ve güvensiz olmak üzere iki gruba aynlmıslardır. Bu çalışmada anneçocuk ilişkisi çocuğun annesinden ayrıldığında gosterdiğl tepkiye göre tanımlanmıştır. Eğer anneçocuk ilişkisi güvenli bir ilişkiyse anne, çok kısa bir süre için de olsa çocuğundan ayrıldığında çocuk umutsuzluğa kapılmadan annesini bekler. lllşkl güvensiz olduğunda çocuk yalnız kaimaya dayanamaz. Bu çocuklar dört yaşına geldiklerinde oyunları birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Rotenbarg'e göre (1983) güvenli çocukların oyunları guvensizlerinkine göre daha esnek ve akıcıdır. Daha da önemlisi, güvenli çocuklar oyunlarında sevgi ve aileyle ilgili konuları güvensizlerden daha çok işlemişlerdlr Bunun yanında güvensiz çocuklar öfke ve saldırganlığı oyunlarına konu edinmişlerdir. Güvensiz çocuklar aynlık vetork•dllmlşllk konularını oyunlarına getlrmişlerdir. Oyunun çocuk psjkolojisi ve eğitiminde yeri Oyunlar, çocuğun dünyaya açılan penceresidir... Çocuk oynarken bir olayı, duyguyu veya ilişkiyi kavramaya çalışır. Prof. Dr. Artin Göncü Unlverslty of llllnois at Chlcago Dolaylı bir dif B undan önce, eğitimln başarılı olabilmesi için çocuğa öğretilen şeylerin onun anlayabileceğı bir dille ve onun yaşantılarına bağlı olarak verilmesini önerdim. Bu yazıdaki amacım o dilin ve yaşantıların neler olduğunu irdelemektir. Okul öncesi dönemde bir çocuğun yaşamında en çok yer alan etkinlik herhalde oyundur. Bu gerçek, çocuk gelişimi kuramlarında kendisıni sürekli olarak gösterir. Duygu, dil ve düşünce gelişimi kuramları hep birlikte bir inancı açıklar: Oyun çocuğun dünyaya açılan ilk pencerelerinden biridir. Bu yüzden çocukla kurulan oyun llişkilerinin çocuk eğitimindeki en önemli ve etkili ilişkiler olduğunu önerebiliriz. Oyun nedir? Oyunun tanımı bir kuramcıdan diğerine değişir. Bunun nedeni oyunun hem çok çeşitli hem de çok yönlü bir etkinlik olmasıdır. Oyunun çeşitliliği, bir yandan saklambaç gibi kurallara bağlı etkinliklerde diğer yandan da evcilik oynamak gibi hayal gücüne dayalı etkinliklerde kendisini gösterir. Oyunun çok yönlülüğüne gelince, çocukların oynarken yaptıkları şeyler birçok farklı açılardan incelenebilir. örneğin, bir dilci için çocuk oyunlarının en ilginç yanı, çocukların evcilik veya doktorculuk gibi oyunlarında kullandıkları dildir. Oyun dilı "miş gibi" yapmaktır. Doktor rolünü oynayan bir çocuk doktormuş gibi yapar. Bir klinik psikoloğu içınse oyunun açıklamalarını olası kılmasından kaynaklanır. pamadığı şeyleri yapabilmek için oynar. Arkadaşına bir doktor gibi iğne vuran bir çocuğun davranışı onun doktorlukla ve doktor olmakla ilgili düşlerınin bir sonucudur. Piaget'ye göre bir çocuk, içinde 'yaşadığı' dünyayı ne denli etkileyebileceğini görmek için oynar. Tuğla parçalarıya saray kuran bir çocuğun davranışı bu tanıma örnek olarak verilebılir Erlkson'a göre de çocuk duygusal hayatını anlamak için oynar. Oyun çocuğun heyecanlarını, üzüntülerini, ilişkilerini anlamak için onları yeniden yarattığı bir düş ortamıdır. Hayatı yorumlama Bence bu görüşlerin ortak olarak belirttiği çocuğun oynarken yarattığı şeylerin bir yorumlama çabası olduğudur (Göncü, 1987). Yanl çocuk, oynarken tam anlayamadığı bir olayı, duyguyu veya lllsklyi kavramaya çalışır. Oyun bir çocuğun hayatı nasıl anladığını gösteren en güzel bir dil ve etkinliktir. Bu savın temellendirilmesini klinik psikolojisı çalışmalarında görürüz. Örneğin, Field ve Relte (1984) bir çalışmada 2 ve 4 yaşındaki çocukların kardeşlerinin doğumuna gösterdikleri tepkiyı oyun aracılığıyla incelemişlerdir. Bu araştırmacılar anne ve çocuk oyunlannı anneler hastaneye kaldıntmadan önce, hastanede kaidıkları sırada ve hastaneden çıktıktan sonra birbirleriyle karşılaştırmışlardır. Araştırma bulguları çocukların kardeşlerinin doğumuna gösterdikleri tepkilerin oyunlarında çok açık bir şekilde ortaya çıktığını göstermiştir. Kardeşlerinin doğumundan sonra çocuklar anneleriyle oynamaktan kaçınmışlardır. Oynadıkları zaman da anneleriyle göz göze gelmemeye çalışmışlar ve ne oynayacakları konusunda eskisi Oyunların özelllkleri Bu yazının amacı evlilik oynamak gibi hayal gücüne dayalı oyunlarda odaklaşmaktır. Bunun temel nedeni de okul öncesi dönemde çocukların hayatında bu tür oyunların çok önemli bir rol oynadığıdır. Bu tür oyunların özelliklerl şöyle sıralanabilir: 1) Çocuk zevk verdiğı için oynar. 2) Oyun, güdüsü çocuktan kaynaklanan bir etkinliktir. Çocuk ancak kendisi istediği zaman oynar, çocuk oynamaya zorlanamaz. 3) Oyunun bir şey üretmek gibi belli bir amacı yoktur. 4) Oyun (sembolik) simgesel bir etkinliktir. Oyunda bir şey başka bir şeyi temsil eder. örneğin bir çocuk topuklu ayakkabılarla kırıtmaya başladığında davranışlarıyla yetişkin bir kadın rolünü oynar. Bu bulgular ve diğerlerl oyunun çocuğun kendisini açıklamak için kullandığı bir dil olduğunu çok açık bir şekilde gösterir. Ancak bu örneklerden de anlaşılabileceği gibi oyun dili dolaylı bir dildir. Dört yaşındaki bir çocuk kıskançlığın ne olduğunu tanımlayamaz. Kardeşini kıskanıp kıskanmadığı sorulduğunda yanıtın ne olduğunu pek bilemez. Bilse bıle bu tür bir duyguyu açıklamaktan kaçınabitir. Bu tartışmadan su sonuca varabiliriz: Okul öncesi dönemde çocukların kullandıkları dil yasantılarından fazlaca soyutlanmış bir dil değildir örneğin kıskançlık ancak o duyguyu yaratan ortam oyun gibi bir bağlamda yeniden ortaya çıktığında açıklanır. Bu yüzden eğer çocuklarla gerçekten konusmak istiyorsak onlarla ortak kurabileceğımız bir dünyayı yaratmamız gerekir. Onların değişmesi ve önerdiğimiz eğitimden yararlanabilmesi oyun aracılığıyla olasıdır. Oyun çocuk pslkoteraplslnde çok kullanılan bir yöntem olup çocuk eğitiminde de yeni yeni kullanılmaya başlanmıştır. Bu denli önemli bir etkinliğin çocuk eğitiminde nasıl kullanılması gerektığı bizleri çok düşündüren bir sorun olarak gelecekteki yazılarımda ortaya çıkacaktır. Kaynaklar: Ftold, T.4 R M ı , M. (1984). Children'o reaponses to separatlon Irom mother during the birth of another chlld. Oöncü, A. (1987). Toward In Interactlonal model of developmental changes ın socıal pretend play. L.Kat2 (Edıtor) Currant toplcs In early chlMhood «lucatlon. Norvvood AUex. Rosenberg, D.M. (1983), The qualıty and content of preschool fantasy play Correlates in concurrent socıalpersonalıty functıonıng and early motherchıld relatıonshıp. Doktora tezı, Umversity of mınnessota. Çocuk neden oynar? Oyunun psikolojik kökeni hakkındaki göruşlerin çeşitliliği çocuğun birçok farklı nedenden ötürü oyun dünyasına girdiölnin en güzel göstergesidir. urneğin Vvgotsky'ye göre bir çocuk yaşarken ya