Katalog

I? mesi için bunları uzun bir mesafeye, herhangi bir zarar vermeden taşıyabilecek bir böcek gereklıdır. Bu nitelikleri taşıyan bir böceğin yiyeceği bulduğu yerde yemeyip yuvasına taşıyacak kadar, yani bir karınca kadar sosyal olması gerekir. Karıncaların bu işlevi üstlenmesınde etken olan başka özellikleri de var. Pek çok bölgede en çok bulunan böcekler arasındalar. Bitkilerin uzun büyüme mevsimi sırasında toprağın üstünde gidip gelirler. Ayrıca yeni bir besin merkezi keşfedince bütün kolonileri oraya toplayarak olası en fazla besini yuvalarına taşımaya çalışırlar. Suyun aşağı doğru akış hızı hem yerçekımi tarafından hem deakışıngerçekleştiği toprak arazinin biçimi tarafından belirlenir. Tabii, basınç uygulandığında suyun akış hızı daha çok artar. Akarsu Taşıyıcı karıncalar Karıncalar tohumları 12 metre taşıdıkları gibi 70 metre taşıdıklan da görülmüştür. Böylece bitkilerin yeni bölgelerde yetişmesini sağlarlar. Ayrıca tohumları, bölgesi, besinleri tüketmesi gibi özellikle gelişimini engelleyebılecek ana bitkiden uzaklaştırarak da bitkinin yararına bir işlev görürler Bir deneyde ana bitkinin yakınında büyüyen bir tohumu (Carex pedunculata) üç yaprak uzağa götürülen bir tohumun ise büyüdüğünde 89 yaprak açtığı saptandı. Ana bitkiyle yavru bitkinin rekabetini önleyerek yararlı olmalarının yanı sıra karıncalar tohumları uzağa taşımakla farklı bitki türleri arasındaki rekabeti de azaltırlar. Örneğin üç Carex türü üstünde yapılan deneyde bunlann bir aradayken az, ayrılınca çok geliştikleri de saptandı. Dünyanın çeşitli bölgelerinde yapılan araştırmalara göre karıncalar tohumların başkaları tarafından yok edilmesini önlemekteler. Batı Virginia'da karıncalardan anndırılmış bir alandaki bitki tohumları 24 saat içinde tamamen yok edildiler. Oysa elayzomlu tohumlar karıncaların bulunduğu koşulda derhal yeraltına taşındılar. Topladıkları tohumları saçan memelilerin ve kuşların tersine, karıncalar tohumları özenle seçilmiş bölgelerde toplarlar. Nemli ormanlarda çürümekte olan bir kütüğe ya da topraktan yüksekte kurumuş ağaç parçalarına yuva yaparlar. Bu tip yerler, baharda sellerden zarar görme riskinin azlığı nedeniyle hem karıncalar hem de tohumlar için güvenlidir. Karıncaların da tıpkı insanlar gibi gıdalarından artanların oluşturduğu bir tür çöplükleri vardır. Burada yedikleri hayvan ve bitkilerden arta kalanlar zengin bir organik artık birikimi oluşturur. Karınca yuvalarındaki azot, potasyum ve fosfat miktarı çevrelerindeki alanda bulunandan çok daha fazladır. Böylece tohumların ilk gelişim evresi için besleyici bir yatak oluştururlar. Tohumların karınca yuvasında büyümelerini kolaylaştıran başka özellikler de vardır. Karınca yuvalarında toprak kazılmış olduğundan bol hava alır. Bazı araştırmacılar tohumun ilk su gereksinimini karşılayacak nemin de karınca yuvalarında bulunduğunu sanmaktalar. Aynı türden ikı grup tohumdan birinin insan eliyle bir yere dikilip diğerinin karıncalar tarafından yuvaya taşındığında her üç yıl sonra büyüyüp hayatta kalanların karınca yuvasında yetişenler olduğu anlaşılmıştır. Bütün karıncaların tohumların dağılımıyla ilişkisı olmadığını da belirtmek gerek. Bitkihayvan etkilışimınin ve bunun evrım sürecindekı işlevlerinın saptanması için bu tür çalışmaların sürdürülmesi gerekiyor. (Scientiflc American ağustos '90) Su saati yapalım! Saat kaç? Bu soru şimdi sorulsa mutlaka saatimize bakarak yanıtlarız. Oysa bundan binlerce yıl önce Çinliler ve Mısırlılar zamanı ölçmek için sudan yararlanıyorlardı. Eski uygarlıkların üyelerinın zamanı ölçme sorununu nasıl çözdüklerini öğrenmek ister misiniz? Gerekli malzemeler: Uzun bir cetvel, aynı büyüklükte iki yoğurt kabı ya da başka bir tür kap, güçlü yapıştırıcı, küçük bir çivi, killi çamur. 1 Kaplardan birinin altını tam ortaya gelecek şekilde çivi ile delin. Diğer kabın içini cetvelle işaretleyin. 2 Kapları güçlü yapıştırıcı kullanarak cetvele sıkıca iliştirin. Içi işaretli kabın aşağıda durmasına dikkat edin. Cetveli killi çamurdan yararlanarak dik duracak şekilde yerleştırin. 3 Üste yerleştırdığmiz kabın altındaki deliği elınizle kapatın. Kabı suyla doldurun. Sonra elinizi deliğin altından çekin. Üstte duran kaptan akan suyun alttaki kabın çizelgelerine hangi süreyle eriştiğini saptayın. Ne dersiniz, dakikaları doğru olarakgösterenbir saat yapabilir misiniz? Su kaptaki çizelgelere ne kadar sürede erişiyor? Su ve diğer sıvılar tlayzomları yiyebiliyor. pmaları kolaylaşır. Kısacası bu bitkide Jsik trillium yapısı neredeyse tamamen sıne dönmüştür. Pek çok karınca türü tohum toplar: Forica, Myrmica ve Aphaenogasterbunın en yaygınlarıdır. Tohumların dağıtında neden karıncalar ön plana çıktı? Elıtte başka böcekler de myrmecochore^ ın bulunduğu ortamlarda yaşamakta an.k tohumların etkin bir şekilde yayılabil Suyun diğer sıvılara göre ne kadar hızlı aktığını saptayın. Su saati deneyini diğer sıvıları kullanarak da yapabilirsiniz. Su üstteki kaptan alttakine ne kadar sürede akıyor?Bunusaptadıktan sonra diğer sıvılar için de aynı soruya yanıt arayabilirsiniz. Örneğin yemeklik yağ, meyve suyu ya da pekmezi deneylerinizde kullanabilirsiniz. Hangi sıvının akma hızı daha yüksek? Toplu iğneyi alabilir mi? F ıurh kabuklarından duşen elayzom taşıı tohumlar gorulüyor Elayzomlar, karınar tarafından yenmesıne karşın tohumlar ıın yönünden zengın toprakta fılız verebı il doğanın buldozeri. Horfumu ı/e ağaçlan deviriyor, devrilmişleri kaldınp göfürüyor. Ama hepsi bu kadar değil. Hayvan, bir toplu iğneyi de yerden kolaylıklo alabiliyor. Nasıl yapıyor bunu? Hortumdaki adale yoğunluğundan: Ince adale, kalın adale, iplik adale. ..Tam 40.000 adet... Vücudumuzdakilerin 70katı... Çin su saati Resimde gördüğünüz eski zaman bir Çin saati. Kova her doluşunda tekerlek kendi etrafında bir kez dönmüş oluyor. 24 saatte tekerler 100 tam dönüş yapıyor. 13