Katalog

SAĞLIKLI YAŞAM Saçların söyledikleri... 'Dök zülfünü meydane gel...' Saça sakala düzülen övgüler, yakılan şiirler edebiyatta önemli bir yer tutar. Çağdaş bilim ise saçların özelliklerinden polisiye ipuçları çıkartmakta, çeşitli hastalıkları saptamakta... Ömer Kuleli Osman Gürel oğumuzun çocuklukta kulağına çalınmış olan Pamuk Prenses ve Yedl Cüceler öykusunde kötu kalplı kralıçe, sık sık buyulu aynasının karşısına geçıp "Ayna ayna, söyle bana; benden guzel kim ola?" dıye zavallı camı sorgulayıp durur Bu davranış bınlerce yıldan berı Ademoğlunda ya da Havvakızında suregelmektedır Insan olmamızla, kendımıze hayranlığımızın başlayışı aynı yaşta sayılabılır Gozumuz çok guzel, burnumuz pek soyludur1 Boyumuz olağanustu, belımız dayanılmazdır! Ah ne keskın zekâmız, ne derın duygularımız, ne sağlam kışılığımız vardtr! Sanırız kı değer yargılarımızın ıniş çıkışına en guzel orneklerden bırı vucudumuzda çıkan kıllara karşı gösterdığımız tavırlardır Bıyolog Desmond Morrlsın "Çıplak Maymun"u vucudundakı kılları hıyerarşık sınıflandırmaya pek meraklıdır Başımızın yuz, boyun ve ense dışında kalan densınde çıkan saçlarımıza çok önem verinz Bu kesımın çeşıtlı bölgelerı, konumları ve duzenlenışlerıne gore züluf, kâkül, perçem, bellk, bukle, purçek, favorl, örgu, topuz gıbi ayrı adlar alma onuruna sahıptırler Sampson ve Dalllah söylencesınde tum gucünu uzun saçlanndan alan Sampson ıle koca yelesiyle kuvvet sımgesı sayılan erkek aslanın özdeşleştırılmesı, dazlaklığa adım atanları kurtarmak ıçın perukanın bulunmasıyla sonuçlanmıştır Kas ve kirpiklerimlz de hatırı sayılır yüksek rutbelı kıilarımızdır Yüzümuzun gerl kalan bölgelerı ancak erkek cınsın taşıyabildiğı sakal ve bıyıklara ayrılmıştır kı bunlar da uzun süre cesaret, ylğltllk, bilgellk, üstünlük v b nıtellklerın sımgelerı sayılmıştır Osmanlılarda sakal dua ıle bırakılır, fermanla yanı kafayla bırlıkte kesılırdı Geçen yuzyılda unlu duşunur ve gazetecılerimızden Şlnasl Efendi sakalını tıraş ettığı ıçın çevresınden buyuk tepk. görmuş ve bır derı rahatsızlığını gerekçe göstererek tepkılerı göğuslemeye çalışmıştı Zamanımızda ıse YOK sayeslnde öğretım uyelerının sakalları kestırılerek, bılımsel olgunlukları gun yuzune çıkarılmaktadır! Yuz kıllarının ınsanoğluna etkıs* duyguların en coşkun anlatım yollarıyla, şıırlerle ortaya konmuştur işte Fuzulı: Sergeştelığım kâkulı muşgının ucundan/Aşuftelığım zulf ı perışanın ıçındır" (Başımın donmesı mısk koşulu kâkullerının yuzunden ve perışanlığım dağtnık zulfun ıçındır) İşte Nefl: "Mujgânlarınla seyreden ol ebruvanı der/Bırden bu denlu tır nıce derkeman olur" (O kaşları kırpıklerınle bırlıkte seyreden kışı, bırden bu kadar ok nasıl yaya konulabılır der) Ç İşte Reslh: "Suzme çeşmın gelmesın mujgân mujgân ustune/Urma zahmı sınema peykân peykân ustune" (Gözunu suzme, kırpıklenn ustuste gelmesın kı bağrımdakı yaraya ok ustune ok vurmuş olmayasın) Bır de Fransız şaırı Baudelalre'ı "Parls Sıkıntısı" adlı şıır kıtabında dınleyelım "Bırak da uzun uzun ıçıme çekeyım saçlarının kokusunu, bır kaynağın sulanna yuzunu daldıran bır susuz adam gıbı yuzumu daldırayım ıçlerıne, kokulu bır mendıl gıbı elımle sallayayım onları, sallayayım da anılar sılkelensın havada Bırak da uzun uzun ısırayım ağır, kara orgulerını Ele avuca sığmaz, ferman dınlemez saçlarını dışledığım zaman anıları yer gıbı oluyorum " nu duzeltmede etkın olmuştur Kobaylar uzerınde araştırmalarda enjeksıyondan uç ay sonra kıllarda moriln'saptanabılmıştır Eroınmanların saçlanndan alınan örneklerın çözumlenmesıyle uyuşturucunun ne zaman alındığı yaklaşık olarak bılınmektedır Şımdı barbıturatların ve amfetamınlerın belırlenmesıne çalışılmaktadır Ağır metallerın çözumlenmesı ıle saçlardakı ve ıç organlarındakı derışımler arasında lyı bır ılışkı olduğu ortaya çıkanlmıştır Örneğın kurşun derışımı dökümhanelerfie çalışanlarda en yuksek, kentlı gruplannda daha az, kırsal kesımlerde yaşayanlarda en duşuk değerler göstermektedır Oto egzozlakirleticllerinden kaynaklanan ' kurşunlanma 'lar kıllarımızdan anlaşılabılmektedır Kısa ve şıddetlı metal pozlanmalarının ne zaman olduğu da ortaya çıkabilıyor rı, boyalar ve öbur endustrl Sevgilinin saçı, gergedanın boynuzu Edebıyaı yeter, şlmdi gelellm doğa blllmlne... 1,70 m boyunda, 70 kg ağırlığında bır ınsanın vucudu ortalama olarak 1 80 m 2 yuzey alanında derıyle kaplıdır El ayaları ve ayak tabanları dışında tum derıden sık ya da seyrek kıllar çıkar Derının bellı başlı uç katmanından en dıştakıne dış derı ya da epıdermıs denılır Dış derı göz kapaklarında bır mıhmetrenın yuzde bırı kalınlığa ınerken, topuklarda 1,52 mm'ye çıkabılır Dış derının en ustunde kat kat olu hucreler vardır Bunun altında ıse keratın dedığımız, çözunmez bır proteın ıçeren özel hucrelerın bulunduğu boynuzsu katman bulunur Dış derı ıle ıç derı arasında malpıgı hucrelerı adı verilen bır katman vardır Bu katman sık sık ıç derı ıçınde kuçuk cepler oluşturur Folikul adı verilen bu ceplerın ıçındekı ust derı hucrelerı bölunerek kıl hucrelerını oluştururlar Kıl hücreleri daha cebın ıçındeyken ölurler Derının dışına çıkan kıllar bu 6lu hucrelerın sıkıca ıstıflenmış kalıntılarından ıbarettır Dolayısıyla, kıl dıbınde doğan bu kısa omurlu hucreler, sankı bır cesetler zıncırını uzatıyormuş gıbı duşunulebılır Bu gerçeğın ne Baudelaıre'ın ne Fuzulı'nın ne de sızın hoşunuza gıdeceğını bılıyoruz Artık ölu hucrelerı öpmek, okşamak ya da dışlemek keyfınıze kalmıştır Hele sevgılınızın saçı ıle gergedanın boynuzunun aynı madde olduğunu da duşunursenız1 Bununla bırlıkte Napolyon'un saçlarında olumunden yuz altmış yıl sonra yapılan çözumlemeler, imparatorun yavaş yavaş arsenikle zehirlendlğinl kesinllkle ortaya çıkarmıştır. Saçlardakl kimyasal çözumlemelerln ozelllkle sağlık açısından çeşltll bedensel Işlevleri Incelemekte yararı çok büyüktür. Ömeğln çocuk yaştakl şeker hastaları üzerlnds yapılan araştırmalarla, kanlannda olduğu gibi saçlarında da krom derlşimlerlnin normalın altında olduğu saptanmıştır. Buna karşılık yetişkln şeker hastalannda krom derışımı normaldır O halde çocuklukta ve yetışkınlıkte başlayan şeker hastalıkları ayrı nedenlerden kaynaklanmalıdır Saçların kimyasal çozumlenmesınde, nötron etkınleşme çözumlemesı, foton etkınleşme çözumlemesı, atomsal soğurma spektroskopısı, Xışınları yayım çözumlemesı gıbı yontemler kullanılmaktadır Bunlarla çok az nıcelıktekı elementler ızlenebılır Ancak "örneklerın toplanması, hazırlanması ve çözumlenmesı ıçın yapılacak ışlemler henuz ölçunleştırılmemlştır Saçtakı kırletıcılerı çıkarmadakı yontemler konusunda da bır uyuşma yoktur Su, deterjan, organık çözuculerın her bırı ayrı oranlardakı metallerı ayırır Çoğu elementın derışımı kafa derısınden uzaklaştıkça artar Ikı uç arasında derışım farkı otuz katı bulabılır Bu yuzden çözumlemeler ıçın derıye en yakın bölge alınmaktadır Çeşıtlı hastalıkların tanılamasında saçlardakı elementlerın verdıklen ıpuçlarını aşağıdakı tabloda görebılırız Saçların kimyasal çözumlenmesıyle ılgılı yazımızı kısa uç numara kesemedık Oldu olacak, dostumuz Mete Tunçay'ın hoşgörüsüne sığınarak, Kaygusuz Abdal'ın blr deyışınden dızelerle sözumuzu bağlayalım "Ben bu derde düşell/Bu sakalı kırkaram/Dost Ile bileşeli/Bu sakalı kırkaram. Sakalımla kaşımı/Bıyığımla başımı/Hak onara İşımı/Bu sakalı kırkaram. (...) Kaygusuz Abdal menem/Fartı furtu bllenem/Bir tuyunü koymanam/Bu sakalı kırkaram. Saçtakl Element Sodyum Normalın beş katı Kalsıyum Normalın on katı Sodyum potasyumda en az Normal olarak uç ya da dort kat çok olması gerekır Magnezyum Normalden az Kalsıyum Normalden az Kalsıyum Normalden az Bakır Normalden az Mangan Normalden az Kadmıyum Mangan Normalden az Kurşun, Demır Normalden çok Bakır normalın altında Çocuklar ve sağlık Çocuk saçlarında çınko derışımı üzerıne yapılan çalışmalarda duşuk gelırlı aılelerın çocuklarında normalın altında değerlerle karşılaşılmıştır Çınko derışımleri en düşuk altı çocukta tat alma duyusu bozukluğu vardır Yemeklerıne uygun oranda çınko katılarak yapılan sağaltım sonucu, tat alma duyusu duzeltılebılmıştır Normal çocuklarla öğrenme bozukluğu olanlar arasında, saçlarındakı on dört elementın derışımlerı farklılık göstermektedır Lıtyum ve kromun azlığı ıle kurşun, mangan ve kadmuyumun çokluğu ozellıkle önemlıdir Böyle çocuklarda ıkı yıl suren, uygun yıyeceklerle yapılan dıyet, davranış bozukluğuHastalık Slstlk Hbrosls (Mukoza bezelerının doğuştan hastalığı) Sellak (Sındırım ve yağ tuketımınde sureğen bozukluk) Fenllketonuria (Metabolızmada kalıtsal bozukluk) Down Sendromu (Mongolızm) Şızofreni Alaksik Telanglectasla (Zıhın gerılığı yapan kalıtsal hastalık) Saçların dili Şaka bır yana, saçların klml özelliklerl, uzunca bır suredır, polisln suç kanıtları arasında yer almasına yol açmıştır Forensık labovatuvarlarında saç tellerınde on on beş elementın derışımlerının belırlenmesıyle, belırlı bır kışının peşıne duşulebıleceğı umuluyordu Ancak başın çeşıtlı yerlerınden alınan saç örneklerınde elementlerın derışımlerı farklılık gosterdığı ıçın bu teknığın değerı bıraz sınırlı kalmaktadır