Katalog

BİLİMİN ÖNCÜLERİ BİLİMYAYIN KanatSIZ UÇUŞ Uzayla atmosfer arasında yolculuklar için ideal bir model. Insanlı uzay uçuşları yaygınlaştıkça, uzay gemılerının manevra kabılıyetlerını de arttırmak zorunlu olmuş tur Atmosfere ve yörungeye ye nıden gırış açıları, özellıkle, çok dakık olarak hesaplanmak zorundadır, yanlış yon lendırılen bır uzay gemısının rotasını duzeltme ımkânı yok tur Bir belgesel sinema yapıtı BELGESEL SİNEMA (Belgesel Smemanın Doğuşulngllız Belgesel Okulu ve Turk Belgesel Sıneması), Bılgın Adalı, Hıl Yaym[evı] 28Sinema Dızisı. S, Gumuş Basımevı, 1 Basım, Nisan 1986, Istanbul. Şu sırada uzay gemı lerı, yönlerını ancak çok değerlı yâkıt harcayarak deuıştırebılırler şte butun bu problemlere bır çozum şu sırada gelıştırılmekte olan ama aslında ımkânsızmış gıbı görunen garıp bır nesneden beklenıyor Kanatsız bır uçaktan Bu tur bır cısım aynı Eğer cısmın bıçımı havanın kal zamanda havanın aerodı dırma etkısının aerodınamık dırennamık dırencme de tâbı cınden daha buyuk olmasına dır yanı havada elverırse, cısım şaşırtıcı derecede surtunme sonucu genel manevra kabılıyetı kazanır ve yonolarak yavaşlar Jendırılebılır }f * Yaman Akbayar S Normal olarak uçan nesneler, atmosfer tarafından kaldırılan ek bır yu| zeye sahıptırler Daha 1958'lerde bılımadamları, yörungede uçuş ve yenıden atmosfere gırmeye ılışkın pek çok problemı çozmek ıçın, atmosferın kaldırma etkısınden yararlanma llarını aramaya başlamışlardır , tamamıyle kanat sız, kut bır cısmın de at mosfer tarafından kaldırılmasımn pekâlâ mumkun olduğunu pek kımse bılmez Bu konuda gelıştırılen ılk] modeller, ıster ıstemez, kon1 vansıyonel uçak tasarımla1 rına dayanıyordu örneğın [ uzay mısyonlarında kullanıl mak uzere gelıştırılen ayrıj lca ınış kapasıtesıne de |sahıp "dynasoar" gıbl Kanatsız uçan cısımlerle ıl gılı olarak ABD'de çeşıtlı araş tırmalar yapılmaya başlandı çeşıtlı kut bıçımler, hava tunelındejienendı Atmosfere ve yörungeye' yenıden gırıştekı ısınmaya Ne kı, bu tur narın bıçlmlerın, a t l en dayanıkh bıçımın kut mosfere yenıden gırış sırasında sur kompakt kanatsız bır cısım tunme sonucu doğan aşırı ısınma olduğu fark edıldı ama bu problemlen vardır, ayrıca yuk kapası cısım nasıl manevra yapabıtelerı de kuçuktur lecektı? Bu hafıf sıklet araç, her ne kadar atmosfere yeniden gırme hızlarına göre tasarlanmamışsa da en azından kanatsız bır cıs mın yonlendırılebıleceğını ve bır : yere ınmesının saglanabıleceğı • nı kanıtlamıştır II Yavaş yavaş ortaya bır tasarım j i £ 1963 eylulunde deneme pılc Içıktı Bu, yuvarlatılmış bır burnu I olan bır yarı konıydı Bu cısım, ha tu Mılton Thompson, dunyanın^ I va tarafından çok lyı kaldırılıyordu ılk kanatsız uçuşunu gerçekleş 1 ayrıca sabıt dıkey yuzeyler ılave tırdı aracı, bır M2Fi'dı ve ön sıyle de gayet lyı manevra yapa ce 9 bın fıt yukseklığe yedekte çekılmıştı I bıleceğe benzıyordu Roketler tarafından fırlatılan bu araçlar, yer1 yuzu ıle yorungedekı uzay laboratuvarlan ara sında gıdıp gelerek ınsan taşıyabılır, onarım ] taşıtı olarak ış görebılırler • ve yeryuzunde hemen hemen her yere ınış yapmaları mumkun J 22 1966'da kanatsız bır araç, hem atn fere ve yörungeye yenıden gırme hızla* rında (18000 M PH ) hem yere ınme hızlarında (200 M PH ) yönlendırılebılmış, ayrıca yenıden gırışlerdekı ısınmaya da dayanabılmıştır 3u ılkeye göre inşa edılmış bır uzay araH cı, yorungeden çıkıp atmosferın 'tepe"sıne" ' ınerek atmosfere gırebılır yana yatarak dönup yenıden yukselebılır ve başka bır yörungeye gırebılır ve butun bunları yaparken sartedeceğı yakıt aynı manevrayı uzayda yaptığında sarfedeceğınden çok az olur ekız ay oldu, goruntu sanatlarımız alanındakı önemlı bır yıldönumu, bır başlangıcın yıldönumu, sessızsedasız (I), 74 kez geçtı gıttı Kasımın 14'uyduogun 1914te, savaşnedenıyleıkıncı kez askere alınan Yedek Subay Fuat Uzkınay, Ayastefanos'ta (bugunku Yeşılköy'de) uzun yıllar öncesınde Rusların yaptırdığı anıtın yıkılışını, nasıl kullanıldığı Almanlarca kendısıne ıkı saatte oğretılen kamerayla fılme çekıyor, böylece, sıyahbeyaz 300 m değın uzunluktakı Ilk Türk belgesel filml ortaya çıkıyordu Bu yol, Fuat Uzkınaylardan Samı Şekeroğlulara dek uzanacaktı Kolları sıvamış, 9 Eylul Unıversıtesı Guzel Sanatlar Fakultesı Sinema Televızyon Bolumu Öğretım Uyesı eskı TRT'cı Doç. Dr. Bllgin Adalı, bır yontemle Belgesel Sinema kıtabını hazırlamış, alanında kıtaplığımızdakı önemı buyuk bu ılk kıtabı da Hıl Yayın sahıbı Huseyın Sönmez bızlere kazandırmış Doç Dr Adalı, Belgesel Smemanın Doğuşunda, Doğalcılar'ı, Gerçekçıler'ı, Haber Fılmcıler'ı, Propagandacılar'ı ışlemış TCırkıye'de Belgesel Fılm Çahşmaları bolum başlığıyla, uçuncu ve son bölumde de, 14 Kasım 19141985 arası 71 yılı, Ilk yıllar (19141934), 19501960 yılları ve 1960 sonrası olmak uzere 3 ana grupta toplamış Belgelerın yokluğundan, yetersızlığınden, sağlıksızlığından yakınmış Derlemecılığımız, arşıvcılığımız, korumacılığımız hangı noktada? Bır de ustune ustluk, araştırmacılarımızın, ötekı yurtiaşların çok haklı olarak şıkâyetçı oldukları kırtasıyecılığımız hangı aşamada? Işlemler ne denlı hafıfledı1' Son 8 ek sayfasının kı, bu sayfalarda tümuyle kımı yabancı ve Turk belgesel fılmlerınden fotoğraflar yer alıyor dışında, 132 sayfalık kıtap metnının sonunda, Doç. Or. Adalı, Genel Değerlendırme'sınde bakınız neler dıyor 'Bu kısa ve kımı yönlerden eksık çalışma Turkıye'de 1914'ten bu yana suregelen sinema seruvenı içınde belgesel sınemamızın, yeterlı olmayan bırkaç gırişım dışında her turlu destekten butunuyle yoksun ve tekıl çabalarla var olabılme savaşı vermekte olduğunu göstermektedır Belgesel smemanın yurtıçınde tıcan bır şansı yoktur Dolayısıyla bu alandan bır destek gormesı de beklenemez Zaten bu nedenledır kı, ortaya konan az sayıdakı yapıtın hemen hemen tamamı ya amatör çalışmaların urunu olmuştur ya da kâr amacı gutmeyen kımı kurumların desteğıyle ortaya çıkabılmıştır Cumhurıyetın 50 yılı fılmlerı ve devlet kuruluşlarının fınanse ettığı otekı fılmler, devlet desteğının belgesel smemanın bır sanat dalı olarak gelışmesıne olanak tanımayacağını, bu yolla uretılen ftlmlerın en kaba çızgılerıyle kurumsal propagandayı amaçlayacağını, bu yapılırken de sınemacının her yönden kısır bır çerçevenın ıçıne gırmeye zorlanacağını gostermıştır Öyleyse, devletın sınemaya bakış açısı değışmedığı surece, belgesel smemanın gelışımı ve yaygınlaşması ıçın devletten destek beklemek en azından sjmdılık bır duştur Kaldı kı, Sinema Yasası, sansur, vb uygulamalarla devlet şımdıye kadar gelıştırıcı değıl engelleyıcı olmuştur Gunumuz Turkıyesı'nde belgesel ftlmlerın uretımınde en buyuk destek ve en buyuk tuketıcı olması gereken TRT Televızyonunun bu konudakı tutumu ıse ıçler acısıdır Bu durumda, belgesel sınemamızın gelışebılmesı, butunuyle tıcarı başarısına bağlıdır Yurtıçınde böyle bır şey söz konusu bıle edılemez öyleyse, dışarıya açılmak, kendını dış pazarlarda kabul ettırmek bır zorunluluk olmuştur Bu durumda, en azından, belgesel sınemayla profesyonelce uğraşanların bır bırlık oluşturarak aynı çatı altında toplanmaları, bırbırlerının bırıkım, deneyım ve olanaklarından yararlanmaları gerekmektedır " Doç Dr Bılgın Adalı'nın kıtabı, elkıtabı gıbı Emeğı ıçın ıçtenlıkle teşekkurler