Katalog

TARTIŞMA Bilîmde gizlilikaçıklık tartışması üzerine görüşler Gizli, kapalı yöntemlerle bilim öğretilemez Fiklr, bilgi üretmek, çağdaş bilgi birikimine katkıda bulunmakla görevll bilim toplumunda demokratik rejime geçmek beklenen en önemli olgudur. Prof. Dr. Şarman Gençay İTÜ Nükleer Blllmler Ana Bilim Dalı Başkanı ılımsel çalışmayı bır veya bırkaç kişının yaptığı araştırma olarak aldığımızda araştırıcılar, sonuçları açıklamakta veya açıklamamakta, olgunlaştırmak ıçın duyurmamakta, patent almak üzere ıstedıklerı surece gızlemekte herhalde serbesttırler Ancak ben, "bılımde açıklık mı olmalıdır, yoksa gızlılık mı?" şeklındekı sorunuzu bu anlamda algılamıyorum Bılımde elbettekı açıklık olmalıdır Toplumu etkıleyen bır tehlıkenın bılımsel çalışmalar ıle çaresı bulunmuş, etkısı azaltılmış veya topluma yararlı bır ımkân bılımsel yöntemler ıle yaratılmış veya toplumu ve bıreylerı kötu, 1yı yönde etkıleyen herhangı bır olgunun etkısını azaltacak veya arttıracak yararlı bilımsel uygulamalar elde edılmış ıse, bunlar buyuk bır açıklıkla bırey ve toplumun yararına sunulmalıdır Burada hemen akla şunu söylemek gelır "Herhangı bır derde bılımsel bır çare var ıse bunu yetkılıler elbettekı uygularlar" Işte burada ıkıncı sorunuzu ele almak ıstıyorum Bılımde demokrası olmalı mıdır? Buna cevap olarak, bılım adamları ve yardımcılarından oluşan toplum mutlaka demokratik bır toplum olmalıdır Yanı, rahatça fıkırlerını soylayebılen, serbestçe araştırmalarını yapabılen, sonuçlannı bılımsel bır terbıye ıçerısınde duyuran bır toplumu kastedıyorum Baskı altında susturulmuş olmamalıdırlar dıyorum Ancak böyle olursa yukarıda yetkılı olarak bahsedılen bılım adamlannın davranışları guven verır Idarı kademelerın etkısınde kalmadan bılımsel yöntemlerın uygulandığından emın olunur Eğer bilimsel toplum demokratik bır toplum değıl ıse, güç sahıbı kışıler sadece kendı ıstedıklerı yöntemlerı uygun gösterebılır, kendı ıstedıklerı seslerm çıkmasına ızın verırler Bılımın gelıştınlmesı konusunda kendinı aşamayan bır toplum yaratılmış olur B zaten demokratik bır bılım toplumu çözüme kavuşturabılır Son olarak şunu eklemek istıyorum Demokrası, kalıcı ve sağlam bır rejım olarak ancak yaşamın demokratik olduğu toplumlarda gerçekleşebılır Bu, toplumları kesıntısız demokratik rejıme ulaştıran en önemli aşamadır Bu aşamaya öncelıkle, fıkır uretmek, bılgı uretmek ve çağdaş bılıme katkıda bulunmakla görevlendırılen bılım toplumunda ulaşılmış olması kuşkusuz, beklenen en önemli olgudur G Bilime "otoriteler" "Bilimde açıklık mi baksın? riski azaltıyor" Prof. Dr. Melih Geçkinli "Bilimde gizlilik bilime saygısızlıktır" Dr. Günay Kocasoy Boğazlçl Ünlversltesi öğretlm Gorevlisi (Kimya Muhendlsi) B B ılımde kararlar hıçbır zaman köru körune parmak kaldırılarak alınmaz Bılımde fıkırler tartışılır Buluşlar ıspatlanır ve soyut olarak ortaya konur ve "tek" olan gerçek herkes tarafından kabul edılır ' Bılımde demokrası olmaz' demek bıltmde demagojı yapmaktır Bılımde esas olan açıklıktır Açıklık prensıbı olmayıp, herkes bılgısını kendıne saklasa, bılımde ılerleme olmazdı ve hâlâ taş devnnı yaşamaya devam ederdık Genel bır deyışle, yurdumuzda sıyası güçlerın ve hukumetlerın bılımsel özgurlüğe doğrudan mudahulesı pek görulmemektedır Gereklı yasalar ve duzenlemeler sağlanırsa, bılımsel toplumumuz kendinı demokratik bır yapıya kavuşturabılır, kendı ıç sorunlarım çözebıhr Bılımde demokrası, benım aklıma bunları getırmektedır Yoksa bilımsel sonuçlara bakıp yorumları ıçın bır grup bılım adamının oyuna başvurmak anlamında bır demokrası, pozıtıf bılımlerde genel olarak sözkonusu değıldır Eğer bunun gerektığı bır durum varsa, bunu da Gizlilik ancak: 1) Bılım tıcan amaçlarla kullanılmak istendığı zaman 2) Buluşlar askerı amaçlarla kullanılacağı veya mıllı guvenlık açısından gereklı olduğu zaman mumkun olabılır Bunların dışında bılımde kesınlıkle gızlılık duşunulemez Hele son Çernobıl olayında yaşadığımız glbı halkın saglığını ılgılendıren konularda, halka bılınen gerçeklerı ıletme mek veya yanlış ızlenım yaratacak şekılde açıklamalarda bulunmak bılım adamı nıtelığıne yakışmayacak bır davranıştır Aynı şekılde bılım adamlanna bılımsel bulgularını açıklamayı yasaklamak veya doğrusunu bıle bıle, onları yanlış beyanatlar vermeye zorlamak bılımı ınkâr etmektır "Bılımde demokrası olmaz", "Bılımde açıklık olmaz" demek, demokrası ve bılıme karşı saygısızlıktır t ] Prof Ahmet Y özemre'nin bu konuda görüşlerinl gelecek hafta yayımlayacağız ılım adamları, toplumun bır alt grubunu oluşturduğuna göre toplumdakı değer yargılarının, alışkanlıklarının, geleneklerının onların davranışlarını etkılemesı beklenır Ancak bılımsel çevrelerın metotlan, sosyal zemının yöntemlerıne pek de bağlı değıldır Bılım bır sureçtır Olduğu yerde sayamaz, depolanamaz Elımızde olan ve sağlamlığı kanıtlanmış bılgı bırıkımının uzerıne yapılan yenı bır ılavedır her bılımsel çalışma Bılımde herkes ön cephede olmak ıçın savaş verır Buolgu bızlerı bılımakademılerıne.mes lek örgutlerıne bılım yayın kurullarına JUPlerıne dısıplınler ıçl ve arası araştırma gruplarına bılımsel tcplantılara semınerlere ve sohbetlere goturur kı buralarda bazen açık, bazen ıma şeklınde oyalamalar soz konusudur Bazı hıpotezler, fıkırler ıtıbar görür, bazıları dışlanır terk edılır Bilimde otoriteler vardır ve böyle kışıler kendılerıni bugune kadar yaptıkları çalışmalarla kanıtlamışlardır Ancak bundan sonrakı gelışmeler onların tekelınde değıldır Bılım adamları darda kaldıkları zaman " B u otoriteler baksın" demek alışkanlığına sahıp değıldır Bılım adamları bır gelıştırme surecınden geçerek teknofojı havuzunu doldurur Ve bu aşamada ortaya çıkan alet emtıa, her ne ıse, ekonomının kurallarına tabıı olur Karanlıkta, gizli, kapalı, zorla ve otokratlk yöntemlerle bilim öğretilemez. Sıyası ıdare bılım adamlarını bır olçude zorlayabilır, etkileyebılır veya teşvık edebılır Bazı ulkelerde bılım ve onun urunu olan teknoloji o denlı hızla gelışmektedır kı, bu durum toplumda, tam anlayamadığı bılıme karşı korku ve kın yaratmaktadır Toplum, bu duruma kamu yararına çalışan aktıvıst derneklerıyle, oylarıyla ' publıc hearıng" kurumları ve hukuk davalarıyla karşı tavır almaktadır Bılım adamlannın zahmete gırıp halkın sevıyesıne ınerek onları aydınlatması gene kendı menfaatlerı ıçın gerekmektedır "Bilimde demokrasl olamaz" ıfadesı, bıl gı ıle bılım arasındakı ılışkıden kurnazca yararlanarak onerılmlş semantık bir hlledlr. Örneğın ıkı çarpı ıkı eşıttır dört" bır bılgıdır Bu tur bır bılgının doğruluğuna tabıı kı oylama ıle karar verılemez İTÜ Nükleer Enerji Enstltüsü (Nükleer Mühendls) Prof. Dr. Fahir Borak B Boğazlçl Ünlversltesl ö ğ r . üyesl ılım ve teknıkte, açıklık gereklı mıdır? ya da bılımde demokrası olur mu gıbı sorularla hâlâ karşı karşıya gelmekteyız Konuya bırkaç örnekle gırelım Çernobıl kazası eğer Iskandınav ulkelerlnde daha geç fark edılseydı ya da hıç fark edılmeseydı ne olurdu? Kazanın olduğu ulkedekı ölumler ne kadar daha fazlalaşırdı? Radyoaktıvıte bulaşmış yıyeceklerın tüketımı ne kadar daha fazla kanser vakasına yol açardı? Buna karşılık, kazanın ılk anından ıtıbaren gızlılık per desı kaldırılsaydı, dunyada meydana gelen zararın ne kadarına manı olunabılırdı? Ikıncı örnek, Three Mıle Island kazasıdır Bu kazada kısa surede açıklanan durum ve alınan önlemler, zararın asgarı duzeye ındırilmesıne ımkân vermıştır Ama burada daha önermle vurgulanması gereken nokta 'Sıçık blr toplumda" inşa edılen guç reaktöru sıstemının "kapalı blr toplumda" ınşa edılen guç reaktörune nısbetle sahıp olduğu ek emnıyet sıstemlerının, bu kazanın çok daha az zararla kapatılmasına ımkân verdığı ve bu ek guvenlık sıstemlerının bır teknolojı farkından kaynaklanmadığı sadece duyarlı ve blllnçll blr kamuoyu karşısında ekonomık kazancın guvenlık değerlendırmelerinın önune geçırılememesı olduğudur Soğuk fiizyon gızlı tutulsaydı, daha mı lyı olurdu? Kaynağı böylesıne sonsuz, nıspeten ucuz ve temız bır enerjı uretım yolunun, dunyanır, bılgısıne ve hızmetıne sunulmasıyla belkı de yenı ve daha sağlıklı guç dengelerlne yol açması, yanlış bır olay mıdır? N*w York şehnnın ortasındakı Columbia Unlversltesl'nde Nükleer Araştırma Reaktöru uzun yıllar çalıştırılamadı Nedenlerınden bırı, yora halkının tepklsl ıdı isvaç'te nükleer reaktörlerının geleceğı halk oylaması ıle belırlendı Bız ıse neden Içtiğimiz çay, süttekl radyasyon sevıyesını bılıp, kendımız ıçıp ıçmemeye karar vermeyelım? Hangı çayı ıçıp ıçmeyeceğımıze karar vermek bir yana, neden universıtede blle bu konuda araştırma yapılmasını yasaklayalım? Bız neden hâlâ burokratık karar verme mekanızması içinde kanunla belırlenmış usulle, belırlı konularda yöre halkı görüşunü almayı uygulama halıne getırmeyelım?