Katalog

PS İ K İ Y A T R İ Dr. Ş. Caner Emık, Psikiyatri uzmanı 1 B 1 "Otizm üzerine" yazısına katkılar Mk Oscarlı 'Yağmur Adam ıçın teorık hazırlık mmk Otızm Uzerıne ' başlıklı yazıyı okurken (6 Mam yıs, 1989 Bılım Teknık) bazı şeylerın açıklanması gereğınt hıssettım Otızm konusu açıldığında hemen Handke'nın Kaspar oyunu aklıma gelır Kışılerın dış dunyayla aslında hangı temelde ıletışım kurduğunu hıçbır zaman görunmeyen otıstık yanla rını edebıyatta benzerıne az rastlanır bır yaratıcılıkla ıfade eder Edebıyatta spesıfık teknık terımlere oldukları bıçımıyle az yer verılır Onun yerıne yaşanılanın ıçınde hıssettırılır Bılım dılının bu nedenle kendıne ozgu bır tarzı vardır, magazınleştırmek zordur Çunku, bılımın kendıne özgu dılı bır başka dıle aktarılırsa ıçerığıne aıt oldukça önemlı şeylerı yıtırır Bu nedenle benım yazacaklarımda da eksıklıkler olabıleceğını kabul ederek bu yazıyı yazmayı gorev ve sorumluluk hıssederek sunuyorum Her şeyden önce, bu satırların yazarı meslek hayatında sayısız otızm, son ıkı yılında da 30un uzerınde otıstık çocuk vakası gormuştur ve otıstık çocuklarla ılgllı uzun surelı gözlemı vardır (1) 1. Otızm hastalık tanımlamak ıçın kullanılan bır terım değıldır Bır yaşam tarzını da ıfade edebılır Kısacası bır savunmadır(i) 2. Otızm ılk kullanıldığında belırtılerı ılk uç yaşta ortaya çıkan" ınfantıl otızm ıçın değıl, şızofrenı ıçınde kullanılmıştır (2) 3. Bır çocuk ılk uç yılda nadıren dış dunyaya açılmaz, tersıne doğumundan ıtıbaren dış dunyaya açıktır ve ıletışım ıçındedır Onun dış dunyayla ıletışımını fark edemeyenlerden sozedılebılır sadece (3) 4. Otıstıkler kendılerı ıçın daha çok ' sen1 ve daha az olarak da " o " dıye sozederken en yakınlarımn kendısıne hıtap şeklını psıkodınamık yorumlarını gözden geçırmek gerekır (1.4) 5. Otıstıklerdekı "bır dızı norolo)ik belırtı"nın hıç anlamı yoktur Klasık anlamda otıstık dıyebılmek ıçın nörolojlk belırtılerın (anlamlı olacak) olmaması gerekır Sözedılen şey sadece nörolojıknöropsıkolojık teorılerdır (5, 6) 6. Otızmın bıyolojık temellı bir hastalık olduğu soylenmıyor, sadece bıyolojık temelı olabıleceğı sanılarak araştırmaları yapılıyor Hele çok daha buyuk bır cesaret ve umutla soylenen "kromozomal araştırmalar" kı sanıyorum Fragıle X sendromu ılışkılerınden sozedilmek ıstenıyor o yazıda henuz hıçbır sonuç vermemektedır (1 7, 8) Aslında daha dıkkatlıce lıteratur tarandığında kromozomal geçışten çok, aıle dınamıklerınden kaynaklanan davranış paternlerının sözkonusu edıldığı fark edılır 7. Otıstık çocuklarla mental retardeler arasındakı ılışkıye gelınce Aıalarındakı ayrım o kadar kolay yapılır kı, tecrubelı bırı otıstık çocukla mental retardeyı "daha kapıdan gırışte" ayırdeder ve klasıkleşmış tenmı de daha 1943'te Leo Kanner tarafından tarıf edılmıştır (1 4) "Facıal Expressıon 8. Somut ve sımgesel duşunme"ye gelınce Hıçbır otıs tık, hele otıstık bır çocuk ıçın bunu soylemek mumkun degıldır Bılındığı gıbı Piaget ın gozlemlerınde ' Formal Operasyonel DonenV'e kadar çocuk duşuncesı zaten konkreltır 1 EMIK Ş CanerOtıstık Çocuklarda Etıyolojı Sorunu ve cEEG bulguları (Uzmanlık tezı lstanbul1989) 2 BLEULER, E, und ManfredLehrbuch der Psychıatrıe 3 KLEIN M., Eın Kınd Entwıckelt Sıcn Munchen1961 4KANNERL Early ınfamıle autısm J Pedıatrıcs 1944 25 5 DAMASİO A R A neurologıcal model for chıldhood autısm Arc Neurol 1978 35 777786 6 FEIN AD. et al Toward neuropsychologıcal model of ınfantıle autısm are the socıal defıcıt prımary? J Am Acad Chıld Psychıatry 1986, 25, 2 198212 7 PRIOR M R Bıologıcal and neuropsychologıcal approac hes to chıldhood autısm Brıt J Psychıatry 1987 150 817 8 SANUA V D. The organıc etıolog of ınfantıle autısm Intern J Neuroscıence 1986, 30 195225 ISAAC ASIMOV YAZIYOR "Yuvaya dönen" kaplumbağalar olmuştur mutlaka, dedl Ve büyüyü bozdu Pekı, acaba bu konuyu araştırmanın ve yeşıl kaplumbağaların sahıden son 40 mılyon yıldır Ascensıon Adası'na gıdıp gıtmediğını öğrenmenın bır yolu var mıdır yok mudur? Georgıa Unıversıtesı'nden ıkı bılım adamı, Brıan W Bowen ve John C Avıse ıle Florıda Denız Araştırmalan Enstıtusu'nden Anne B Meylan, kaplumbağa hücrelerının mıtochondrıasındakı nükleik asıt moleküllenni araştırdılar Nukleık asıt molekullen, kuşaktan kuşağa kalıtımla geçerler ve zaman ıçınde yavaş yavaş değışırler (zaten evrımı mumkun kılan da budur) Ascensıon Adası'na gıden kaplumbağaların nukleık asıtlerı, yavaş yavaş değışıme uğramıştır, aynı şekılde Florida açıklarında ya da Venezüela açıklarında yavrulayan kaplumbağaların nukleık asıtlerı de yavaş yavaş değışıme uğramıştır Ne kı şayet kaplumbağalar on mılyonlarca yıl hep aynı yavrulama yerıne bağlı kalmışsa, o zaman, her grup farklı bır değışım geçırmış olacak ve dolayısıyla da elımızdekı uç farklı kaplumbağa grubunun nukleık asıtlerı bırbırınden çok farklı olacaktır Gunumuzde bılım adamları, bu farklılığı tespıt etme ımkânına sahıpler. Nıteklm, üç grup arasında bazı farklılıklar bulundu, ancak, bunlar mılyonlarca yıllık bır farklılaşmadan beklenecek kadar buyuk değıl, çok daha kuçuk farkhlıklardı öyle kı farkhlaşmanın boyutu, söz konusu aynşmanın 40 mılyon değıl de olsa olsa 40 bin yıllık olabıleceğını duşunduruyor Bu da akla ıkı ıhtımal getırmektedır Bırıncisl, yuvaya dönme ıçgudusü asla yanılmaz dıye bır şeyin olmadığıdır Kaplumbağaların bellı bır (kuçuk) bölumu şaşırıp yanlış kumsallara gıdebılıyor Buralarda ürüyorlar ve nukleık asıtlerını, oranın yerlısı olanlarla karıştırıyorlar Bu gibı en kuçuk bır "sızıntı" bile, farklılığın buyuk kısmını sılmeye yetecektır ikıncısı ıse kaplumbağaların genel olarak bızım sandığımızdan daha esnek olduklarıdır Bundan kırk bın yıl önce bazı kaplumbağalar, bır rastlantı sonucu, Ascensıon Adası kumsallannı keşfetmış olabılırler, bugun bılebıldlğımız kadarıyla bu kumsallar, evvelce yoktu, o sıralar henuz oluşmuştu ya da eskıden berı İakat uzun fasılalarla vardı Bu kaplumbağalar, bu kumsalları kolonı halıne getırdıler ve o gun bu gundur de kullanmaktalar, başka kaplumbağalar ıse başka kumsalları kullanmaktalar Şayet bılım adamları, Ascencıon Adası'nın sahıden kesıntısız olarak 40 mılyon yıldır var olduğunu şu ya da bu şekılde belırleyebılselerdı, yeşıl kaplumbağaların davranışmı açıklayan teorılerden hangısının doğru olduğunu da belırleyebılırlerdı, ne kı adanın zaman zaman su altında kalmış olduğu ıhtımalı kuvvetlı gözukuyor, bu da bıze kaplumbağaların sahıden esnek yaratıklar olduğunu gösterıyor Ve şayet bır gün olur da Ascensıon kumsalları gene kullanılmaz hale gelırse, kaplumbağalar tası tarağı toplar ve başka bır kumsala göçerler Bu teorının gerçı pek öyle dramatık bır yanı yok, ama çok daha akla yakın. Çeviri; Fatma Artunkal B ılimsel araştırma, bellı her zaman bize neyın doğru olduğunu söyleyemeyebılır, ama bazen, dramatık ve kulağa hoş gelen bır şeyın doğru olmayabıleceğını söyledığı olur Işte, 1989 başlarında yeşıl kaplumbağalarla ılgılı olarak, tam da boyle oldu Pek çok hayvan, rutın olarak göç eder, yanı bellı bır yerde yavrular, buradan kılometrelerce uzak başka bır yerde de beslenır Bu da onların bır yerden ötekı yere yollarını sadece duyularının ve ıçgüdulerınin yardımı ile buldukları anlamına gelır Mesela yeşıl kaplumbağalar, Brezılya kıyılarında beslenırler, ama her yılın sonuna doğru bır şey onları Doğuya, Atlantık Okyanusu'ndan öteye ıkı ay surecek bır yolculuğa çıkmaya ıter Bu yolculuğun bıtımınde, Brezılya'nın 1.200 mıl kadar açıklarında Atlantık Okyanusu'nun orta yerınde yer alan mınıcık bır adanın, Ascensıon Adası'nın kumsalında soluğu alırlar Yeşıl kaplumbağalar, bu kumsalda yuva yapar, yavru çıkarır, sonra gene ıkı ay suren 1 200 millık bır yolculuktan sonra Brezılya'ya gerı döner ve beslenmelerını surdururler, ta kı yıl sonu gelıp yenıden (bırbırınden ayrılmaya zorluyordu "seafloor Ascensıon Adası'nda yumurtadan çıkıp sağ kalan bebek kaplumbağalar da Brezılya'ya gen yuzer, ancak yılın sonunda adaya dönerler Aslında hayvanların yavrulamak ıçın uzun mesafeler aşarak, kendı doğdukları yere dönmesı yaygın bir davranıştır, bunun adına "doğduğu yere dönme" denır Bıyologlar, hayvanların bu yolculuğu nasıl başardıklarını araştırmaktadırlar, ama asıl merak edılen, bu hayvanların bu yolculuğu nıçın yaptığıdır Kaplumbağalar, nıye böyle bır yolculuk yapsın? Ascensıon Adası'nda, başka yerlerde olmayan ne var? Aslında kımı yeşıl kaplumbağaların başka yerlerde yavru çıkardığı görulmuştur Mesela Florıda açıklarında ve Venezüela açıklarında olmak uzere ıkı yer daha vardır, ama en rağbet goren yer, Ascensıon Adası'dır 1974 yılında Florıdalı ıkı bıyolog, Patrıck Coleman ve Archıe Carr, ılgınç bır önerıde bulundular Ascensıon Adası, bundan 40 mılyon yıl kadar önce Afrıka ıle Guney Amerıka'nın neredeyse bırleştığı Orta Atlantık berzahının çok yakınındadır O eskı çağlarda yeşıl kaplumbağalar, Brezılya'da yıyor ıçıyor sonra da bırkaç mıl yuzup Ascensıon Adası'nda yavruluyorlardı Ne var kı Atlantık Okyanusu oluşmak halındeydı ve berzahtan yukarı doğru madde sızarak kara kutlelerını bırbırınden ayrılmaya zorluyordu "seafloor spreadmg" denız zemınının genışlemesı) Yanı her yıl kaplumbağalar, Ascensıon kumsallarına ulaşabılmek ıçın bır ıkı santımetre daha fazla yuzmek zorundaydılar Kaplumbağalar, kumsalın gıt gıde daha uzaklaştığının farkında değıllerdı, oyle kı aradan 40 mılyon yıl geçtıkten sonra her yıl 1 200 millık bır yolculuk hem gıdış hem dönuş yapar oldular Oenız zemınının genışleyerek kaplumbağaları yanıltması ıhtımalınde öylesıne dramatık bır şeyler var kı herkes buna ınanmaya dünden hazırdı Bır kışı harıç Harvard'dan Stephen Jay Gould Gould, bu geçen 40 mılyon yıl zarfında, Ascensıon Adası'nda hıç kumsal olmadığı ya da kumsalın geçıcı olarak bırkaç yüzyıl ıçın su altında kaldığı dönemler de