Katalog

J EOLOJ İ Alp Dağları nasıl oluştu? lp dağlarının nasıl ortaya çıktığı konusu, yakın tarıhe kadar araştırmacılar arasında tartışma konusu olmakian çıkmıştı Çunku Afrıka yer kabuğu plakasının, Avrupa'ya karşı "ılerı harekâtı" sonucu Alp dağlarının ortaya çıktığına kesın gözuyle bakılıyordu Ancak mevcut model denemelerıyle ortadan kaldırılması mumkun olmayan bazı göruş ayrılıkları vardı Bu nedenle Giessen Universitesl Jeolojı Bılımlen ve Lıtosfer Araştırmalan Enstıtusu'nden jeolog Jan Behrmann, ingılız bılım adamlanyla bırlıkte yeni bır araştırma başlattı Bu çalışmalann sonucunda, Alplerın ortaya çıkışından, guneydoğudoğu ıslıkametınden etkı yapan ve bugune dek dıkkate alınmayan bır gucun sorumlu olduğu anlaşıldı Afrıka kıtası bu konuda |eologlar hemfıkır son 120 mılyon yıl ıçınde Avrupa yonünde hareket ettı önce kuzeydogu yönünde, sonra daha çok kuzey, sonunda da kuzeybatı Başka bulguların varlığından ötüru bu tartışmalı hareketlen Alp kayalıklarında kanıtlamaya ımkân yoktu Behrmann ve çalışma arkadaşları, çelışkılerı açıklayabılmek amacıyla tum Alp bölgesınden seçtıklerı taş mınerallerının tahlılı ıçın yaklaşık 10 yıl boyunca çalıştı Ancak bılım adamları keşıflerinı Alplerde değıl, laboratuvarda, mikroskop altında yaptılar Yer kabuğunun genış çaplı hareketlen, taş ve mınerallerın mıkro parçacıklarında ızler bırakıyor Taşlar, başka etkılere maruz kalsalar ya da hatta yerlerı değışse bıle, aradan mılyonlarca yıl geçmesıne rağmen, eskı deformasyonları "akıllarında tutuyorlar" Izler bır daha ortadan kaybolmayacak şekılde yer etmışlerdı, çunku eskı Akdenız toprağının bır parçası olarak Alp kayalıkları, bundan 120 mılyon yıl önce plastıke bır yapıya sahıptı Kuzeyde Avrupa, guneyde Afrıka ve Guneydoğu'da Adrıyatık plakası ise o zamanlar katı yer kabuğu bloklarından oluşuyordu Yeryuzunun kara bölumlerı denız yuzeyının ustune çıkıyor ve aralarında bulunan denıze yavaş yavaş Sedıment yığıyorlardı Böylece denız toprağı gıderek ıçerıye üoğru kıvrılıyor ve kara kıtadan buyuk mıktarlarda toprak alıyordu. 10 kılometre derınlıkte bu malzeme, yuksek basınç ve 300500 derece ısıya maruz kalırken, mıneraller bıçımlenıyor, krıstaller buyuyordu Adrıyatık plakası tarafından plastıke taş yığınları uzerınde uygulanan yandan baskı, yapıda yer ettı Bugun söz konusu bu kaya paketlerı yuzeyde bulunuyor ve Alp dağlarını oluşturuyorlar Yeni araştırma Alman ve İnglliz jeologlar Alpleri oluşturan yeni güçlerin varlığını ileri sürüyor. A Yapılan araştırmalar, Adrıyatık plakasının Afrıka'ya yalnızca "eşlık" etmekle kalmadığını gösterıyor. Bu plaka daha çok bağımsız ve ısrarlı bır şekilde Avrupa'ya karşı harekete geçtı Küçuk plakanın Alplerının oluşmasının esas motoru olduğu ortaya çıkıyor Bugun o, Avrupa ıle ıç ıçe geçmış durumda Italya'nm doğu yarısından, Batı Yugoslavya'dan, Arnavutluk'tan, Yunanıstan'ın batı bölumunden ve bu ulkeler arasında kalan Adrıyatık denız kolundan oluşuyor. Bu plaka gunumuzde halen hareket etmeye devam edıyor Ve* züv, Etna ve Stromboli'dekı volkanik patlamalar bunun kanıtı Alp mınerallerının hareket ızlerının tahlılı, yukselen Alpın dağ yığını ıçındekı ıtıcı guç ve denge hareketlerının ne şekılde etkılı olduğunu da gösterıyor Muhtemelen derınlerden yukarıya doğru sızmaya çalışan nıspeten hafıf kayalar söz konusuydu Kendı ağırlığı altında dışa doğru "erıdı" ve karaya kaydılar Bu hareket ıle Adrıyatık plakasının butunluklü "ılerı harekâtı", Alplerın bugunkü yay bıçımıne yol açtı (a.n.) J apon "Sony" fırması, buyuk çapta doğal malzemelerden oluşan ve yapımında hatta mıkropların yardımından yararlanılan son derece değerlı blr kulaklık gelıştırdı "Acetobacter ecetl" cınsınden, şekerle beslenmış mıkroplar seluloz ıplıklerı meydana getırıyorlar Bunlann çapları mılımetrenın 40 mılyonda bırınden daha kuçuk Ikı gün Içınde ıplıklerden ıkı mılımetre kalınlığında bır ağ oluşuyor Bu kurutuluyor ve uzerınde basınç uygulanarak kalınlığı milımetrenın 20 bınde bırıne ındırgenıyor Sonra teknısyenler bu malzemeyı bıçımlendırerek, onu kulaklıklardakı ses ıletışımı ıçın gereklı olan membranlara dönuştüruyorlar Soz konusu malzeme kâğıt membranlarından on kez daha sert Fırmanın muhendıslerı 200 farklı ahşap türunu ınceledıler Kulaklıkların kulak yastıkçıkları ve şerıdı ıçın tum dunyada uygun bır malzeme arandı Sonunda teknısyenler Yunan koyun derısınde karar kıldı Şımdılık yalnızca sıparış uzerıne yapılan kulaklık yaz aylarında Federal Almanya'da da sergılenecek (s.n.) Kulaklıklar için mîkroplardan selüloz ahşmalanyia dünyaya sesini duyurmuş yetkin bilim adamlannı bünyelerine katabilmek için, Batılı tiniversite ve bilim kurumlan arasında bir yarıştır sürer gider. Bu alanda bzeüikle Amerikalılar başta güreşırler. Kendilerini kanıtlamış araştırmacılara hemen kapılarını açarlar. Bu, aynı zamanda beyin göçudür de. Araştırmacı, misafir gittiği ülkeye yerleşmese bıle eğitım/araştırma kurumuna getirdiği değişik hava ile canlı ve hareketli bir ortamın oluşmasını sağlar. Zaten amaçlardan biri de budur: öğrencilerin ilgisini yoğunlaştırmak, konu uzerınde araştırmaları, çalışmaları yönlendirmek. • •• Ülkemizde de son zamanlarda daha sık olarak yabancı bilim adamlannı görmeye başladık. llk yttksek sıcaklık süperiletkenini butarak iki yıl önce Nobel Fizik ödülü'nü alan Dr. Bednorz, Bılkent Üniversitesi'nde konferans verdi. Italyan flzikçi Benedek, ODTÜ'de soğuk füzyon deneyimlerini anlattı. Mart ayı içinde de Antarktika üzerinde ozon tabakası yırtılmasını ilk keşfedenlerden Ingiliz bilim adamı Joseph Farman'ın İTÜ'de konferans verdiği salon, öğrencilerie ve meraklılarla tıklım tıklım doluydu. • •• Tabii, üniversitelerimizi mali olanaklar bakımından Batılı okullarla kıyaslamak olanaksız. O nedenle, büyük paralar ödeyerek ünlü bir bilim adamına bir dönemlik bile olsa ders verdirmek zor. (Gene de çok mu imkânsız, acaba?) Ancak bilim adamlarımız, öğretim üyelerimiz, yöneticiler, uluslararası ilişkılennden yararlanarak, Bednorz örneğinde olduğu gibi tanınmış isimleri sık sık getirterek "küçük bilim olayları" yaratabilirler. Bu tür "olayların", öğrencilerin ve öğretim kadrosunun konu üzerinde daha derinlemesine araştırma yapmalarına zemin hazırladığı da söylenebilir. Kimbilir, yanmn araştırmacıları, bu "hareketli günler"in ürünü olacaktır! • •• Gelecek hafta buluşmak umuduyla, hoşçakalın. c H AFTAN I N GÜ N D EMİ O K U R D A N BİZE TÜBİTAK'ın son durumu Bılım Teknik derainizi bır teknik e/eman olarak ılgi ve beâenı ıle izlıyorum Ancak 6.5.1989 tanhlı sayınızı okuyunca inan çok üzüldüm. Bu uzüntümün nedenı Sayın Ali Akuraal'ın "TÜBİTAK'TAN MEKTUP" "Yaprak Dokümu Sürüyor (2)" başlıklı yazısıdır. Sayın Akurgal, yetışmiş bilim aaamının, araftırmacının, TÜBİTAK'ın ve bilımın önemini, yitırılenlerı belırhığı yazısında 3. sütun 2. paragrana;... Şv anda iki yılltk eğifim enstitüsü mezununun aralarında araştırmacı olarak çalışfığını, daha önce/erı ıse yuksek teknik öğretmen oku/u mezunu bınsıni feknı'syen olarak kullanmakta olduklarını behrtmiştir Bir teknik öğrefmen olarak eğthmdekı, sanayıdekı konumumuz bellıdır. Temel bilgilenni endüstri mes/ek lısesinden almış bir mimar, bir muhendis ve farklı mesleklerde olanlar teknik öârefmenın daha birısı dıye sözü edıecek durumda olmadığını ve efı'nde altın bileziğı olan e/eman/or yetistirdiklerinı bıJ/r/er. Tabıı ki o da sağlanan olanaklar ölçusünde Bitım genış bir kavramdır Sayın Akurgal. sadece laborafuvarlarda yapılmaz. Atölyede, okulda, ışyennde, bir elma ağacının altında ya da hamamda su dolu yalakta da yapılır Ahmtt KARANFİL End. Mes lis Metal \şl. öğr. KONYA Cumhurlyat Bilim Teknik • Sahıbı Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecıhk Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadl • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Muduru Emlne Uşaklıgll • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönensin • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen Tüles Hasdemlr •