Katalog

İ K Lİ M B İ Lİ M Kuraklıkselfırtına Insanoğlu tehlikeyi deniyor Atmosferin bileşimini değiştirme etkinlikleriyle global iklim değişikliklerine zemin hazırlıyoruz. Oysa dünya tarihi birkaç derecelik sıcaklık değişikliğinin bile, ormantarın çöllere dönüşmesine yettiğinin örnekleriyle dolu. Iklım değişikliklerine ılışkın bır başka gösterge de örneğın Doğu Alp Dağları'nda olduğu gıbı dunya çapında pek çok kuçük buzulun yok oluşu. Atmosferde gaz artışını, genelınde dunya nufus artışı belırlıyor Bu artış, yılda yaklaşık yuzde 1 7 oranında Ancak enerjı tuketımı de bu konuda önemlı bır rol oynuyor Çın, örneğın buyuk komur rezervlerıne sahıp ve ekonomık buyumesı ıçın yakın gelecekte bu rezervden yararlanma yoluna gıdecek Eğer bır mılyar ınsan enerjı ıhtıyacını komürie karşılamaya başlarsa bu, atmosferdekı karbondıoksıt oranında buyuk bu artışa neden olacak 1750 yılından bu yana karbondıoksıt oranı 280 ppm'den 350 ppm'ye yukseldı Yılda yaklaşık 3 5 mılyar ton karbon da karbondıoksıt şeklınde atmosferde kalıyor Bu duruma bır çare bulmak kolay değıl Içınde bulunduğumuz durumun başlıca sorumluluları halen sanayıleşmış ulkeler Ancak Çın gıbı gelışmekte olan ulkeler kısa surede onları geçeceğe benzer Öte yandan "bardağı taşıran son damla" olacakları ıçın yoksul ulkelerden, kalkınmamalarını ıstemek bılım adamlarının görevı olamaz Amazon bölgelerınde son 7 yıl ıçınde yuzde 30 oranında daha fazla yağmur yağmasının nedenı henuz açıklanamıyor Yağış artışı boyle surerse lıman kentlerının yanı sıra örneğın Koln kentı de sular altında kalabılır I klım araştırmacıları, yerüstü yüzeyının önumuzdekı 50 yıl ıçınde 1 54 5 derece artacağını tahmın edıyorlar Bu ısınma ınsanoğlu tarafından, ılave karbondıoksıt (COı) ve dığer gazlarla sera etkısının artmasından kaynaklanıyor Kuraklık çağı ıle buz çağı arasındakı ortalama sıcaklık 45 derece arasında değışıyordu 125 bın yıl öncekı kuraklık devrınde karbondıoksıt oranı, hacım başına 300 ppm ıdı (ppm eşıttır mılyon başına parçacık ) Buz çağında bu rakam 180 ppm'ye duştu Doğal sera etkısı olmaksızın yeryuzunde ortalama sıcakltk yaklaşık 15 derece cıvarında olurdu Tıpkı bır seranın camekânları gıbı gazlar da güneş ışınlarının, guçlerınden bır şey kaybetmeksızın yeryuzune ulaşmasını sağlıyorlar Ancak yeryuzu tarafından emılen ışınların hıçbır engelle karşılaşmaksızın yenıden uzaya (ırlatılmasına ımkân yok Iklım uzmanları ılk belırgın ıklım değışıklığının önumuzdekı on yıl ıçınde gerçekleşeceğı kanaatındeler Bu durumda, tropık bolgelerdekı sıcaklık artışı yarım derece, kutuplarda ıse bır derece olacak Dunya ıklımının değışmeye başladığına ılışkın elde çeşıllı verıler var Bırıncısı, son yuz yıl ıçınde denız yuzu yaklaşık 20 santım yukseldı, ıkıncısı, hava sıcaklığı 0 7 derece arttı ve uçuncusu, son kırk yıl ıçınde dunyanın kuzey yarı kuresınde yağışlar yer değıştırdı Çeşıtlı hesaplara göre kıtalar "ıçlerinde" kuruyorlar Bunun ılk gostergesı daha sık ortaya çtkan kuraklıklar, örneğın yaz 1986'de Amerıka Bırleşık Devletlen'nde olduğu gıbı Metan örneğl Bu nedenle, gıderek daha çok bılım adamı, konuyu yalnızca bılımsel çevrelerde değıl dunya ekonomık zırvelerınde de tartışmayı önerıyor Bılım ve ıklımın ne denlı ıç ıçe geçmış olduğunu metan (ChU) örneğı de çok lyı bır şekılde gösterıyor Metanın son 200 yıl ıçındekı atmosfer konsantrasyonu ıkı Sanayı ulkelerınde sureklı artan et tuketımı, atmosferde metan gazı artışının da nedenı katına çıktı Bu gaz, özellıkle pırınç ekıml ve buyuk hayvan uretımı sırasında ortaya çıkıyor Metanın artışını engellemenın en önemlı yollarından bın de sanayı ulkelerını et tuketımlerını azaltmak konusunda ıkna etmek Beslenme alışkanlıklarında gerçekleştırılecek köklu bır değışım, hem ekonomık açıdan bır anlam taşır, hem de daha çok ınsanın karnını doyurabılırdı Nıtekım tek bır enerjı bırımı et uretebılmek ıçın bunun on katı fazlası enerjı ıle hayvanlar beslenıyor Eğer atmosferdekı gaz yoğunluğu, karbondıoksıt mıktarını ıkı katına çıkartacak şekılde artarsa (280 ppm'den 560 ppm'ye), dunyadakı hava ve su sıcaklığı 1 5 ıle 4 5 derece arasında yukselecek Uzmanlar, 2030 yılında bu noktaya ulaşmış olabıleceğımıze dıkkat çekıyorlar Ancak bu arada gerek sıcaklık, gerek karbondıoksıtı depolayan (ınsan tarafından "yaratılan" karbondıoksıtın yaklaşık yuzde 50'sını özumluyor) okyanusların atmosfer ıle ılışkısıne de goz atmakta yarar var Okyanus atmosfer arasındakı ılışkıye bır örnek de El Nino olayı Guney Amerıka'nın Batı kıyılarındakı su ust yuzeyının ısınması duzensız aralıklarla ortaya çıkıyor Guney Amerıkalılar, bu fenomene özellıkle Noel sırasında rastlandığından El Nlno, yanı isa Çocuk adını takmışlar Ama El Nıno, ınsanlara lyı şeyler vaat etmiyor, tam tersıne beraberınde kuraklık, tropık ormanlarda yangınlar ya da Kalıfornıya ve Peru da beklenmedık yağmurlar getırıyor Bu ısınma olayı, Pasıfık Okyanusu'ndakı passat ruzgar akımlarının değışıklığe uğramış olmasının bır sonucu olarak meydana gelıyor Bazı bılım adamlan El Nıno'nun global sıcaklıkların yukselmesıne paralel daha sık ortaya çıkacağını tahmin edıyorlar Bu ıse dunyada buyuk fetaketlere yol açabılir Iklım sıs temının çok kuçuk oranlarda bozulması bıle her şeyı altüst edebllecek nitelıkte öte yandan atmosferin, yeryuzunden 17 kılometre yukseklıkte bulunan stratosferdekı stabıl yapının korunması ozon yoğunluğuna baglı Ozon yoğunluğunda duşuşler surerse, bu kesımdekı nıspeten yuksek sıcaklıklarda da duşmeler olacak ve stratosferın stabıl yapısı bozulacak Antartıka uzerındekı ozon tabakasınm "erımesı" ıse bu kıtadakı ısınmanın ve stratosfer kutup fırtınasının gecıkmelı olarak ortaya çıkmasına yol açacak Bunun yanı sıra artan sera etkısı atmosferin alt kesımlerınde sıcaklık artışı, ust kesımlerınde soğumayı beraberınde getırecek Bu ıse stratosfer kutup bulutlarının bunlar ozonun yok olmasının önkoşulu ortaya çıkma ıhtımalını guçlendırecek O halde ozon gıbı gazların yoğunluğunun değışmesıyle bırlıkte, ıklım sırkulasyonunda da önemlı değışıklıkler ortaya çıkacak Değışen sırkulasyon, örneğın tropopozdakı sıcaklığı yukseltırse su buharı stratosfere yukselecek Stratosferdekı su buharı artınca da yalnızca sera etkısı guçlenmekle kalmayacak, stratosferdekı tum kımyasal reaksıyonlar da değışıklığe uğrayacak Her şeye rağmen, bugunku ıklım sıstemı hâlâ olumlu küçuk eylemlerı ödullendırebılme ımkânına sahıp bulunuyor örneğın, soğutma cıhazları ve elektronık parçacıkların uretımı ıle ambalaılamada klor flor karbon yerıne başka maddeler kullanarak, ozonu ve aynı zamanda ıklımı tehdıt eden tehlıkelerı azaltabılırız Hızla artan klor flor karbon kullanımını azaltmak pekâlâ anlamlı bır çabaya dönuşebılır Her ne kadar bugun alınacak önlemler ancak 20 ya da 30 yıl sonra etkısını gosterse de çocuk ya da torunlarımız ıçın daha lyı ıklım koşulları yaratma olanağımız halen var (s.n.bdw.)