Katalog

B İ L İ M K Ü L T Ü R ler (dye laser) çok değerli laboratuvar aracıdır. Yarıiletken lazerler Yaniletken lazerler led (lightemıtting diod) ailesindendir. Bildiğimiz ledlerden farkı daha fazla akım tükettiği ve yarıiletken kalıbın (semiconductor die) kenarlarının parlatılmış olmasıdır Boyutlarının çok küçük olması kum tanesi kadar oluşacak ısının soğurulmasını güçleştırir. Bu nedenle bu tip lazerler fazla güçlü değlldir. Bununla beraber boyutlarının küçük olması nedeniyle fiber optik iletişim ve kompakt disk uygulamalarında başarıyla kullanılmaktadır. Sadece sahibinin kullanacağı anahtarlar yapılıyor. Sahibinin belirleyici özelliklerine göre yapılan anahtar, sahibinin sesi, yüz görüntüsü, parmak izı, retine izi hatta yazı ritmi gibi özelliklerle çalışıyor. Vehbi Belgil Sihirli anahtarlar adece sahibinin kullanabileceği anahtar yapılamamış bugüne kadar. Şifrelı anahtarlar bile tam garanti sağlayamıyor. Bazı büyükelçiler, şifre dolaplarının anahtarlarının gömleğin altında boyna asılmasını, banyoda iken bile çıkarılmamasını sık stk korttrol ederlerdi. Anahtar sahibi olmamanın acısını hayvanlar çok acı biçimde çekiyor. Kedi, doğurmadan günlerce önce, yavrularını dünyaya getireceği yeri seçer. Bunu yapamazsa, yavrularının erkek kedilerce bogulacağını bilir. Herkesin erişebileceği yerde doğan yavrular çocukların da oyuncağı olup ölmeye mahkumdur. Anahtar sorununu bazı firavunlar çözebilmiş. Ehramların neresinde hangi kralın mumyasının yattığını hâlâ araştırıyoruz. Masallarımız anahtar öyküleri ile doludur: Karısına şatosunun 41 anahtarını teslim edip gitmeye hazırlanan derebeyi, 41. odanınkinin kullanılmamasını ısrarla söyler. Fakat, merakını yenemeyen kadın bu kapıyı açınca feci bir görüntü ile karşılaşır: Yerler, dizboyu pıhtılaşmış kanla, duvarlar derebeyinin öldürülmüş eski karıları ile doludur. Kadıncağız kapıyı hemen kapatır, fakat, sihirli anahtarın silinmez kan lekesi kendisini ele verir... Evet, sadece sahibinin kullanabileceği anahtar bugüne kadar yapılamadı. Ama bundan sonra da yapılamayacağı anlamını çıkaramayız. Nitekim, bir çok firma, sorunu kesinlikle çözen yöntemler bulduklarını açıklıyor. Bu şektldeki ilk anahtarların satışa çıkarıldıklarını gazetelerden öğreniyoruz. Sadece sahibinin kullanabileceği anahtar onun belirli bir özelliğine göre yapılmış anahtar olabilir: Sahibinin sesı, yüz görüntüsü, parmak izi, retine izi, hatta yazı ritmi gibi şeyler tek sahipli anahtar yapmada kullanılıyor. Bunların başka bir özelliği de anahtar kaybetme imkânının bulunmayışı. Bu yeni tip açkıların özelliklerini ve işleyiş prensiplerini incelemeye çalışalım: • Sesle açılan kaptlar Şunu hemen belirtelim: Bilgisayarlı acacaklarda anahtar ortadan kalkıyor, yerini sese, yüz görüntüsüne, parmak izine, retina izine, yazı ritmine bırakıyor, incelik kapıda kilitleniyor. Sesle açılan kapı motifi Binbir Gece Masallarının "Ali Baba ve Kırk Haramiler" masalında işlenmiş. Harami başı mağaranın kapısına gelip "Açıl Susam Açıl" diye bağırınca, kapı, sesi hemen tanıyor ve açılıyor. Ancak burada keramet seste değil formülde: Aynı formülü kullanın Ali Baba da mağara kapısını açabiliyor. S ŞEKÎL 3 Lazer uygulamaları Endüstrl: Odaklanmış lazer ışığının oluşturduğu yuksek ısıdan yararlanarak kaynak. kesme ve delme işlemlerinde kullanılır. Mekanık eşdeğerlerine göre daha temız kesme ve delme işlemi yapar. Lazer ışığı ıle alınan fotoğraflarda metallerdeki gerilim bölgelerı ve hatalı dökümler görulebilir. Ayrıca endüstride kalite kontrol ışlemlennın daha hassas ve basit yapılabilmesi için lazerden yararlanılmaktadır. Tıp: Dermatoloji, jinokoloji ve cerrahinın bırçok alanında lazer kendine uygulama alanı bulmuştur Hassas odaklaması yapılabılen ve gücü ayarlanabılen lazer ışınıyla sınırlı alanlardaki (göz gibı) cerrahi müdahaleler başarıyla yapılmaktadır. Bilim: Lazer bilim adamlarma bugünku bilgilerıni rafine etme ve evreni anlama yolunda yardımcı bır araç olacaktır. Lazer kullanılarak ışık hızı çok hassas olarak ölçülebılmıştır (299792.458 km/sn). Lazer ışını mükemmel doğrulukta bir yol ızlediğinden gelıştirilecek yeni teknıklerle laboratuvarlarda henüz yapılamayan bazı deneylerin gerçekleştirilmesı mümkün olabilecektir. İletişim: Yarıiletken lazerlı fiber optık ıletişım hatları kullanılarak çok büyük hacımlerde bılgıler taşınmaktadır. Uzayda lazer ışını havanın zayıflatması (dırenci) ile karşılaşmadan uydular arası ıletışımde kullanılmakta ve az bir zayıflamayla da uydudünya ıletişimi sağlanabılmektedır. Lazer yazıcılar hızlı ve kalıtelı çıktıları ıle bilgisayar donanımlarının vazgeçilmez parçaları olmuştur. Eğlence ve sanat: Rock konserlennde ve diskoteklerdekı lazer ışık gosterileri gittıkçe yaygınlaşmakta, kompakt dısk ve videodısklere bılgı kaydı ve kaydedilen bilgilerın okunmasında lazer kullanılmaktadır. Holografı sadece lazer ışını ile pratik olmakta, herhangı bir özel cihaz veya kamera kullanmadan 3 boyutlu görüntü elde edilebilmektedir. Böylece lazer yeni bir sanat formunun doğmasına neden olabilecektir. Ayrıca lazerin hassas ayırt etme (resolutıon) özelliğınden yararlanarak görüntü kalitesi yuksek holografık filmler ve televızyonlar yapılabilecektır. Askerlik: Dinamit gibi lazer de barışçı olduğu kadar yıkıcı amaçlarla da kullanılabılir. Bugün Yıldız Savaşları adı altında lazer teknolojısinın askeri uygulamaları uzaya taşınmıştır Ayrıca lazerler füzelerın güdüm ve kılavuz sıstemlerınde kullanılmakta, hedef tespiti ve mesafe ölçümünde yine lazerlerden yararlanılmaktadır. Lazer ışınıyla aydınlatılan hedeflere, bu ışığa duyarlı algılayıcıları olan füzeler tarafından tam ısabet sağlanmaktadır. şüyor: 101011101... şeklinde... Bilgisayarda, dahadoğrusu, kapının bilgisayarında, ses sahibinin model sesi yazılı olduğundan buna uyan her ses kapıyı açabiliyor. • Görüntü ile açılan kapılar Kapınıza gelen adamı, tanıdığınızsa, buyur edersiniz. Çünkü, onun yüzünün çizgileri belleğinizde yer etmiştir. Kapı, belleğinizdeki modele tıpatıp uyan birinin her gelişinde açılır: Çocuğunuz, karınız, komşunuz... gibi. Bunlardan başka birisinin gelmesi halinde kapıyı sizin açmanız gerekir. Eh, bu kadarcık kusur kadı kızında da bulunur. Evin insanları bir çok kez içeri girmek zorundadır. Komşular, kırk yılda bir... • Parmak. izi fle açılan kapılar Her insanın parmak izinin başka olduğunu biliyoruz. Kesine yakın bir çoklukla kimsenin parmak izi başkasınınkine uymuyor. Parmak izi aynı olan iki kişi düşünülemeyeceğine göre kapıyı da bunlardan sadece biri açabilir: Tabii, parmak izi modelinin bilgisayara işlenmiş olması koşulu ile... • Kapı açan retina izi Retina, gözümüzün içinde, gözbebeğimizin tam karşısına düşen yerde, ışık dalgalarını elektrik dalgalanna çevirıp beyne gönderen minicik organımız. Görmemiz bununla mümkün oluyor. işte bu retina tabakasının damar ve sinir örgütlerı, parmak izi gıbı, herkeste başka. Durum bu olunca, retina da anahtar görevi yapabilir. Bunun için, gözün bu tabakasına, gözbebeğimizin içinden çok hafif bir alaltı (infrared) ışığı gönderilirse bu damar ve sinirlerden yansıyacak ışık retinanın bütün özelliklerini dışarıya verebilir. Bu da bilgisayar aracılığı ıle bir kapıyı açabilir. Tabii, burada da kapı bilgısayarına her ilgilinin retina görüntüsü evvelden işleniyor. Amerika'nın Tulsa kentindeki Amerikan Havayolları Yeraltı Merkezi'nde, binaya girip çıkacak 500 kişinin (memurun) retina modelleri işlenmiş. Binaya bunlardan başkası giremiyor. • Araba yürüten parmak İzi Araba hırsızlığı gittikçe artıyor: Bu taşıtları, araba kullanmasını bilen herkes yürutebiliyor. Buna göre, araba direksiyonuna konacak bir noktaya basarak taşıt harekete geçirilebilır. Ama, sadece, dıreksiyon bilgisayarında parmak izi modelı olan tarafından... Henüz başlangıç aşamasındaki bu uygulamalar insanı düşündürmüyor da değil: Trafik kazasında ölen birinin evinin kapısını kim açacak, evinde kimsesi olmazsa? Uyutulan bir adamın parmak ızı modelini, hırsız, eldiven gibi kendi parmağına geçirerek parmak izi sahtekârlığı yapamaz mı? Dilimizin en eski sözcüğü Divan'ı Lugat'it Türk'teki harika bir atasözümüzle bitirelim yazımızı: Avcı nice al bilse, ayı anca yol bilir. (Avcı ne kadar hile bilse, ayı da o hileyi etkisiz bırakacak o kadar çok yöntem bilir). Yukanda görüntü ile çalışan anahtarlara bir örnek. Bilgisayar anahtarlar Yukanda ise sahibinin parmak iziyle harekate geçen sihirli bir anahtar. ilk plak şirketlerinden biri, firma adını, "Sahibinin Sesi" olarak seçmişti. Her plağın üzerinde gramofon borusunu dinleyen bir köpek resmi vardı. Mesaj şu idi: Firmamızın plakları, sesi bozmadan o kadar net şekilde verebiliyor ki bir köpek, bu sesin, kendi sahibinin sesi olduğunu hemen anlayabiliyor. Ancak bir reklam sloganı idi bu. Ses aktarmada bu mükemmelıyete, ancak günümüzde ulaşılabildi. Ses demek gırtlak ses tellerimizin titrettiği hava demek olduğundan (yani ses dalgası olduğundan) ve her gırtlağın titreşımi başka olduğundan, ancak bu özelliği algılayan bilgisayar, kapıyı açabiliyor: Ses sahibi nezleli bile olsa. Filmde ses dalgaları siyahbeyaz ışık dalgalanna dönüştüğünden, filmlerdeki sesîerin kimlere ait olduğunu hemen arılıyoruz. Sayısal sistemle çalışan televizyonda, ses, önce (sıfır) ve (bir) lerle yazılan iki tabanlı sayılara, sonra sese dönü <(4