Katalog

ASTRO N O M İ BILİM GÜNDEMİ Supernova 1987 A'nın 13 Şubat ve 16 Mart 1988'dekı görüntüsü Supernovanın çevresindekt halkalar ıse yenı gözlenmeye başlanan şok dalgalandır Saptanan nebula, patlayan supernovanın bir zamanlar kırmızı süper dev olduğunu gösteriyor. Hülya Peker, Ayşegül Yılmaz, Sinan Kaan Yerli Süpernova 1987 A'dan antik rüzgârlar ren yıldız ruzgârları kalıntısı olarak göstermektedır En ılgıncı de, ruzgârın, daha once oluşmuş kırmızı superdev evresınden gelmesıdır Yuksek hızlı mavı superdev ruzgârları, antık kırmızı superdev ruzgârlarına doğru yayılır ve öndekı şok dalgalarının arkasında kalan ortam sıkışır Supernova 1987A patladığı zaman, patlamadan gelen morotesı parlama, çevresındekı nebulayı lyonlaştırır ve ısısını ellı beş bın dereceye getırır Şımdı bız onu soğurken goruyoruz Nebulanın çapı bıze şok dalgasının konumunu da belırler, buradan da mavı superdev ruzgârlannın esmeye başlarnasından berı geçen sure hesaplanabılır Buyuk Magellan Bulutu gıbı bır uzaklıkta, bır yayaçısı, bır ışık yılına karşılık gelır ve sanıyede 50 km'lık hızla yayılan şok dalgaları, bu uzaklığı 7000 yılda alır Nebulanın gorunen çapı, ancak ıkı yayaçısı kadardır Bu da gösterır kı, Supernova 1987A, mavı superdev olduktan kısa bır sure sonra patlamıştır Eğer Supernova 1987A, daha uzun bjr sure mavı superdev olarak kalsaydı, şok dalgası antık kırmızı superdev ruzgârından daha ılerı gıderdı ve nebula çok daha buyuk olurdu Fakat supernova patladığından berı bır yıldan fazla olmasına rağmen, nebulanın açısal yarıçapı yalnızca bır ışık yılıdır Eğer boyle bır genışleme soz konusu olsaydı, nebula çok daha buyuk olurdu Ayrıca Olll akısı hemen hemen 1 Şu bat 1988'den berı sabıt kalmıştır Akıda hızlı bır yukselme olsaydı, nebulanın çapının genışledığıne daır bır uyarı olacaktı Supernovanın dış bölgesıyle, çevresını kuşatan ortam arasında bır etkıleşım söz konusu değıl Eğer boyle bır etkıleşım olsaydı, genışleyen dış kabuktakı parçacık etkıleşmesı sonucunda oluşacak nebula, gereğınden fazla buyuk olacaktır S upernova 1987A'nın yeşıl dalga boyunda 1987'nın son gunlerınde yapılan gozlemler, patlamadan berı görunmeyen Olll (Oksıjen atomunun uç defa lyonlaşması) çızgılerını ortaya çıkarmıştır Ortaya çıkan bu çızgıler dar ve guçlu bır yapıdaydı ve bunların yardımıyla supernovada genışleyen bolgelerden farklı olarak lyonlaşmış bır başka bolgenın de var olduğu anlasılmıştır Gozlenen bu floresan ışınına, Supernova 1987A'nın morotesı parlamasının, şok dalgalarını lyonlaştırmasıyla oluşmaktadır Şok dalgaları ıse, atayıldız kırmızı superdevden, mavı superdeve geçerken uretılmıştır, geçış surecı ıse yaklaşık on bın yıldır Buna gore supernovanın evrımı sırasında, ruzgârın gelışımı durmuş ve yenı oluşumların onunde kalmıştır Dolayısıyla bu ruzgâra antik rüzgâr denmektedır Teorik çalışmalar Herhangı bır yıldızın başlangıçtakı kutlesı 18 Guneş kutlesı ıken helyumunu yakıp bıtırdığınde 5 Guneş kutlesı kalır Boyle bır yıldız mavı superdev evresınden 70 bın yıl sonra patlayacaktır Eğer 20 Güneş kutlesı ıle yanmaya başiasaydı, sonunda 6 Guneş kutlelık bır helyum çekırdeğı kalacak ve bu da 20 bın yıl sonra patlayacaktır Yıldızdakı karbon ve oksıjen tepkıme hızları, kendı eksenındekı donuşu ve benzerı oluşumlar yıldız evrımının son dönemlerını etkıleyebılır Bu hesaplamalar gozlemsel verılere uygun bır model gelıştırılebıleceğını gösterır Gozlemsel olarak nebulanın çapının ne olduğu belırsız Teorik hesaplamalarla bu değer belırlenmeye çalışılmaktadır Her an yenı bır surprızle karşımıza çıkan Supernova 1987A ıçın teorik hesaplamalarla, gozlemsel verılerın ne denlı benzer olduğunu zaman gosterecektır Çekırdekte olanlar parçacık fızıkçılerını ılgılendıreceğınden astrofızıkçıler dıştakı kabukla ılgılenmektedırler Sonuç olarak, nebulanın varlığı gosterıyor kı, bır zamanlar atayıldız kırmızı superdevdı Bu ıse patlamanın, kırmızı superdev evresınden önce olma olasılığını tamamen ortadan kaldırmaktadır Antık ruzgârların oluşturduğu bu küçuk nebula, Supernova 1987A'yı anlamamız ıçın önemlı bır ıpucudur D Isı yükseliyor Bu arada supernovanın çevresınde oluşan gaz bulutunun (planetary nebulagezegenımsı nebula) galaktık merkezlı Hll (lyonlaşmış hıdrojen gazı) bölgesı olabılmesı, bolgenın yuksek derecede lyonlaşmış olmasından dolayı kabul edılmemektedır Sıcaklığının da duşuk olması, Olll çızgılerının nedenını kırmızı superdevden çıkan rüzgârlar olarak göstermektedır Çızgılerın oluşumunu, supernova yakınında yavaş hareketlı ve ağır element ıçe • Mlne çürügü ve elektron mikroskopu Doç Zeynep Aytepe Çapa Dış Hekımlığı Fak Bınası konferans sal 19 nısan, 12 13 00 • Suç unsurlarının bellrlenmesinde araştırmanın yerl Prof Gunther Kaıser Ist Adlı Tıp Ens Kon Sal (Cerrahpaşa) 20 nısan, 1011 00 • Ceza hukuku açıtından uyuşturucu madde kontrolü Prof Gunther Kaıser Adlı Tıp Ens Sal (Cerrahpaşa) 20 nısan, 1415 00 • Uygulamalı krimlnolojlde sprunlar v« görevler Gunther Kaıser Beyazıt merkez bına doktora salonu 21 nısan, 1011 00 • Scala modeli ve Jeomorfolo|ldekl uygulaması Prof Suat Erk Ist Denızbılımlerı ve Cografya Enstı 19 nısan, 13 3015 00 • Uluslararası kuruluşlar ve Türklye Davlt Tonge, ist Iktlsat Fak Iktısat Böl Top Sal 21 nisan, 14 00 • Kemlk Tümörlerl Dr Cıhangır Görgulü Çapa Muhterem Gökmen Amfisı, 17 nısan, 8 309 30 • Suda bogulma safhalan ve kan bulguları Dr Doğan Unlu Çapa Adlı Tıp Kutup 17 nısan, 15 00 • Tüberküioz ImmunoloJI»! Prof Faruk Yenel Çapa Detam Kutüp 17 ntsan, 15 00 • Kemlk Tümörlerl Dr N Alı Gençoğlu Çapa Muhterem Gökmen Amfisi, 18 nısan, 8 309 30 • Dalagın flzyolojlk özelllklerl Bıo Gönul Şımşek, Cerrahpaşa Fızyoloji Kutup 18 nısan, 10 3012 00 • US'nun doku ve hücreler üzerlndeki blyolojlk etklsl Dr Alı Cengız, Cerrahpaşa Fızıksel Tıp ust kat dersane, 18 nısan, 10 4512 00 • Testis lezyonlan ve ultrasonografl Dr Zeynep Bahadırlı, Çapa Muhterem Gökmen Amfisı, 18 nısan, 12 13 30 • Kan ürünlerlnln kllnlk kullanımı Prof Nuran Akman, Cerrahpaşa ıç hastalıklar 5 kat Sem Sal 18 nısan, 15 00 • Alma Ata bildlrisi Dr Ahmet Yuceokur Cerrahpaşa Halk Sağlığı Sem Sal 19nıs 1100 • Kollum kanserinde erken tanı Prof Ergın Erkun Cerrahpaşa Kadın Hastalıkları Kutüphanesı 19 Nıs 12 3014 30 • Astmada solunum fonksiyon tMtleri Dr Zeynep Şahın Çapa Tevfık Sağlam Amfı sı, 19 Nıs 13 00 • Coseten Sendromu Doç Yalçın OranCerrahpaşa Hıkmet Altuğ Ders 19 Nıs 13 30 • Splnal yapıların özelllklerl Dr Çığdem Dönmez Cerrahpaşa Fızıksel Tıp ust kat dershane 20 Nıs 10 4512 00 • Çocuğun psiko sosyal gelişiminde dokunmanın öneml Ps Fusun Erkan Çapa Çocuk Psıkıyatrı Kıtaplığı, 20 Nıs 14 00 • Seyreltlk alaşımlarda Nuk Rez.Şıddeti Te oris ısKender Toz IU len fak Atom ve Molekul Fız 17 Nıs 13 30 14 30 • Tuzun bltkllere etkisi Yard Doç SabahatBaykal.lU Fen Fak Botanık, 17 Nıs 16 30 • Kozmolojlk Strlng Seda Erbıl IU Fen Fak Yuksek Enerjı Bol 19 Nıs 10 00 • Sıvı metallerin fizlksel özel. II Sehban Kartal İU Genel Fızık 19 Nıs 13 30 • Açısal Momentum Teorlslnln Çeklrdek Flz Uy. Prof Emıne Rızaoğlu İU Fen Fak Nukleer Fız 20 Nıs 10 00 • Yerel olmayan elastlsite teorlsi Prof Hılmı DemıraylU Mat Böl Sem Sal 21 Nıs 14 00 • İmmünolojl Çapa Mıkrobıyolojı Top Sal Saat 11 00 17 nısan Aşırı duyarlık, Modera tör Prof Ulker öneş 18 nısan Otoımmunıte Prof Meral Konlçe, 19 nısan Prof Işık Yalçın •Akclğer Kanseri Panell Prof Rauf Saygın 18 nısan, 10 00, Cerrahpaşa Yenı Kutuphane bınası • Prof. Cemalettln Öner Sempozyumu 22 nısan, 10 00, Çapa Unıversıtesı Reform Amfisı • Çocuklarda allevl Akdenlz Atesl Prof Nıl Arısoy, Cerrahpaşa Çocuk Klinığl Kıt Sal 19 Nis 1314 00 11