Katalog

YAŞAM B İ Lİ M Y A Y I N Nerede o eski buzdolapları, arabalar, çoraplar? "Kullan at", "programlanmış tüketim sistemi", tüketim mallarını "sınırlı ömürlü" üretiyor. Derleyen: Cumhur Canbazoğlu Sonsuz Gençlik Gerekli mi? Refik Durbaş "Fransızca olarak yayımlanan en buyuk dergı ve gunluk gazete trostlerının sahıbı, gazetecıler ve devlet adamları yetıştırmış köklu bır aılen'i surdurucusu ve yenıleyıcısı olan Alaın RemyDuray, kırk bır yaşına geldığınde kendısını bır yatağa ve bır koltuğa çivılenmış buldu Alaın RemyDuray'ın dunyada her şeyı vardır, ama sağlığı harıç ölum, hemen yanı başındadır ölmek uzeredır Bırden kulağının ıçınde kurtuluşun sesı yankılanır "Bız sızı lyılestırebılınz' Olaylar bundan sonra gelışır Alaın RemyDuray, 'sonsuz gençlik" aşısıyla yenı bır yaşamın kapısındadır artık Duray, bundan sonra bu ölumsuzluğun gızlerını araştırmaya başlar Yumak gıttıkçe çözulur Blr grup doktor, genlerı naklederek tepeden tırnağa bır ınsanın kopyasını, onun bir yınelemesını yanı "clomng"ını yapmayı başarmışlardır Bu bılım adamları, bıyolojı alanındakı derinlemesıne ıncelemelerıyle, askerlerın, polıtlkacılann ya da yalnızca ışadamlarının bıyolojı bılımıne açılabılecek olan geleceğe el atmalarının yarattığı tehlıkenın bılıncıne varmışlardır Bıldıklerı ya da gelecek yıllarda bıleceklerı ıle ınsanlığın yazgısına egemen olabılirler ve bu yazgının yabancı ellere geçmeslnı ıstemıyorlardır" O zaman ne olacaktır? Tanrı ne olacaktır? Toplumun yerleşık yargıları, törelerı ne olacaktır? Yaşlı bır bedene aktarılan beyın ne olacaktır' Sonunda Duray, yaşlı bedenıne aktarılan genç beynı kabullenır, ama kendı yaşamını da sıler O beynın, kendısine aktarılan beynın kımlığınde, Leo Lızârraga'nın kışılığınde yenı yaşamını seçer Artık Duray, bambaşka bır ınsandır Alberto VâzquezFıgueroa'nın dılımıze "Yenı Tanrılar (1) adıyla çevnlen romanı bu sorunları ırdelıyor Blr bılımkurgu romanı gıbı görunse de aslında öyle değll "Belleğımızde olmayan bır şey bıze aıt olamaz1" Doğru bır yargı mıdır bu? Olgun bır beynın bılgı ve bılıncı ıle yırmı yaşın gençlığı ve dınamızmı bırleşırse ne olur? Kısaca, sonsuz gençlik gerçekten gerekli mıdlr? Ya genetık bılımlnın ulaştığı sınırlar? Fıgueroa'nın anlattıkları masal gıbı gelse de, bfr duşun bılımkurgu aynasına yansımasını gosterse de edebı tadı yanında uzerinde uzun uzun duşunmeyı gerektıren sorunlara, sonuçlara goturuyor ınsanı Şunu duşunmek bıle korkunç değıl mı? 'Bır laboratuvar çalışmasının sonucu, tek bır saç telınden bırbırınden farklı mılyonlarca uretılebılen bır tur canlı protez Kendı aralarında bırbırlerıne benzeyen kurşun askerler gıbı dızılmış mılyonlarca ınsan " Ister bılımkurgu ıster polısıye ıster edebı bır roman gıbı olsun, 'Yenı Tanrılar" bılımın ulaştığı bu "dehşet"ı, ınsan beynının ulaştığı bu "cınnef'ı duyumsatmasıyla bıle okunmaya değer Gerçekten bılim bu sınırlara ulaştı mı, yoksa bunlar bır romancının duş gücunun urunlerl mi? Okuyun ve bu soruyu bır de sız kendınıze sorun (1) Alberto VazquezFigueroa, "Yeni Tanrılar", Ispanyolcadan çevlren: Yıldız Canpolat, Ayrıntı Yayınevi, 136 sayfa. S ağlam ve dayanıklı urunler bulmak gunden gune zorlaşıyor ve tuketıcıler eskısı gıbı kalıtelı mal kullanamamaktan yakınıyor Hâlâ 2530 yıl önce yurtaışından getırılen elektrıklı ev eşyaları ve otomobıllerı kullananlar, bu olumsuz değışımı daha lyı saptayabılıyorlar Son yıllarda uretılen eşya ve malzemelerde görulen bu kalite duşukluğu nereden kaynaklanıyor? Geçmışe bır göz atmakta fayda var Elektrık ampulu keşfedıldığınde sonsuza dek bozulmayacak şekılde uretılen tel daha sonra kısa surede yanıyor Edlson'ın bu "affedılmez hatası" duzeltılerek bol bol ampul satılıyor 2 Dunya Savaşı sonrası ABD'den Avrupa'ya gönderılen o sapasağlam naylon çoraplar bırdenbıre ytpranmaya başlıyor, kaçan çoraplar kadınların korkulu ruyası oluyor Evler, burolar, oteller, okullar sıkıştırılmış kâğıt ve talaştan uretılen suntayla yapılan mobılyalarla doluyor llaçların kullanım surelerı devamlı azalıyor, aynı preparatlar ısımlerı değıştınlerek yuksek fıyatlarla pazar lanıyor, vb Uzmanlar, tuketım ekonomısının geçerlı olduğu ulkelerde benımsenen "kullan ve at" sloganının, kalıtenın duşmesınde en buyuk sorumlu olduğunu belırtıyorlar Bu ulkelerde fabrıkalar tam kapasıteyle çalışıyor, satıcılar daha fazla kâr edıyor, para elden ele dolaşıyor ve refah sağlanıyor "Programlanmış tukotlm" adı verılen sıstemde, uretllen malın dayanma süresl üretıme geçılmeden saptanıyor Örneğm 1989 yılında dokuz yıl dayanacak şekılde fabrıkadan pıyasaya surulen bır buzdolabının yerıne, 1998 yılında uretılecek model şımdıden planlanıyor Endustrı sektöru bu sıstemle teknolojılerının süreklı yenılendığını söylerken, muşterı ıstese de ıstemese de sık sık mal alıyor ve para harcıyor "Programlanmış tuketım"de kartlar açık oynanıyor Tuketıcıye bır tarafta 10 yıl dayanıklı 10 değerınde bır urun, dığer tarafta 1 yıl dayanıklı 1 değerınde bır urun sunuluyor Tuketıcı 'Nasıl olsa ucuz, bır yıl sonra mo daya uyan başkasıyla değıştırırım" dıyerek kalıtesız malı tercıh edıyor Sıstem pıyasayı canlandırması açısından yararlı gıbı gorunse de temelde buyuk sorunlara neden oluyor Dığer yanda tamir sektöru erıyıp gıdıyor Kımyasal maddeler kullanılarak ucuza uretılen dayanıksız eşyalar, ınsan ve çevre sağlığını tehdıt edıyor özet olarak 20 yuzyılın ıkıncı yarısında çılgın bır tuketım yarışı suruyor Teknolojık gelışım, moda, reklam ve programlanmış tuketım dörtgenl yenı mallara sahıp olmak ısteyen ınsanoğlunun önce ıştahını kabartıyor, sonra karnını doyuruyor Bol ceşıt üretılıp tuketıcıye beğendiğı ürun, yanı ' onun malı" sunuluyor Ancak tum kabahatı reklam ve tuketım arzusuna bağlamak da pek doğru değıl Insanoğlunda urettığı nesnelerı tahrıp etme eğılımı çok kuvvetlı Yarattığı teknolojı lle bırçok eşyayı ölumsuz kılabılen ınsanoğlu, kısacık yaşamı suresınce urunlerınden ustun olmayı arzuluyor Ayrıca fızıksel ve tınsel açıdan zamana karşı koyarrayıp "eskıdığınden" bılınçaltında yenıye karşı aşırı bır ılgı duyuyor Sırasında bıçak altına yatıp vucudunu yenılıyor, değıştırıyor Psıkologlar, programlanmış tuketımın ınsanoğlunun eşyaya hâkım olma duygusundan kaynaklandığını, yıkıp, kırıp tekrar uretebılme gucunu yansıttığından kolay kolay engellenemeyeceğını savıınuyor Irmakları Temizlemek Zorundayız B ^ ^ e n l z P ı s l l k tutmaz" sozu ıflas B Jetmıştır Denız hızla kırlenıyor W0 Ve denızı kırleten maddeler de ırmaklarla taşınıyor Eğer ırmakları temızleyebılırsek, kıyıların, korfezlerın ve ıç denızlerın kırtenmesı buyuk ölçude önlenır Bunu nasıl yapabılırız? Kırlenmeyı onlemenın ıkı yolu vardır 1) Hıç kırletmemeye çalışmak 2) Kırlenen ırmağı bolge çıkışında temizlemek Irmakları denız kenarına dek kırlete kırlete getırırsek burada temizlemek sorun olur Ayrıca ırmak suyu bu halı ıle asla tarımda kullanılamaz Avrupa gıbı her mevsım bol yağışlı ulkelerde bu pek sorun yaratmayabılır Arr.a ulkemız ıçın olumcul olur Yuzyıllardan berı ğ ğ Yılmaz Idıl 14 ırmakları temız tutmaya ozen gösteren Turk orf ve âdetlerı bazı gözlemsel bılgılerın so nucuna dayanıyordu Az yağışlı bır ulkede akar suyu kırletmek gerçekten cınayettır' Bu nedenle, ırmaktan alınan sularda ya pılan sulamadan sonra, arazı drenaj suları ırmağa yenıden verılmeden mutlaka arıtılmalıdır Kent çop yok etme ve kanalızasyon atık ları yok etme sıstemlerı yok ıse, çop ve atıklar ırmaktan çok uzak yerde arazıye gomulmelı ya da emdırılmelıdır Fabrıkaların zehırlı ve zararlı atıkları ıçın, bu tıp atıkları ışleyen ve yararlı urunler elde eden kımya endustrılerı duşunulebılır Bırçok fabrıkanın aynı cıns atığı buraya ta şınıp ışlenebılır Fabrıka bolgelerı saptanır ken pıslık yok etme faktoru mutlaka hesaba alınmalıdır llerde bu yuzden uluslar bırbır lerıne ultımatom bıle vereceatır En tehlıkelı atıklar canlı organızmalarda bırıkme yapan ve uzun sure bozulmayan maddelerdır Bazı bocek oldurucuıer, D D B sulfonlu bıleşıklerı (detenanlar) metıl cıva v b Bunlar sınsı sınsı vucutta bırıkır ve bır de bakarsınız azraıl gel demış1 Kırlılığın en netamelı yanı, sıgara tıryakılı ğı gıbı, 7ararlı etkıler ortaya çıktığında duru mun haylı tehlıkelı hale gelmış olmasıdır On on ıkı yılonce Ereğlıde Olumu Bel lerken (No Blade of Grass) dıye bır fılm ız ledıydım Kırlılık sonucu olan bır felaketı anlatan bır kurgubılım fılmı ıdı Ama pekâla gerçekleşecek bır fılm1 Çıktığımda ına nınız dehşet ıçınde ıdım Her an olması normal bır seyı anlatıyordu Ama hayretle gordum kı en fazla teknık adam yoğunluğu olan bu yerde benden başka korkan yoktu Bılmem bu cesaret mı?