Katalog

SORUN Y A N I T L A Y A L I M BİLİM KÜLTÜR Antalya E Tıpı Kapalı Cezaevı'nden Cemal Demir, "Ağzımın kokusundan şıkayetçıyım" dıyerek soruyor "Ağız kokusuna hangi hastalıklar neden olur? Bu koku mıdeden kaynaklanabilır mi? Neler yapmalıyım?" Bu soruyu Gestrolojı uzmanı Dr. Örsan Gunoz yanıtlıyor "Ağız kokuları buyuk bır yuzdeyle yıne ağızdakı hastalıklardan kaynaklanır Çuruk dışler bu kokuların başlıca kaynağıdır Ama mıde ve nefes borusundan kaynaklanan kokular da vardır Bu kokular, ağız dışında genellıkle yemek borusundan kaynaklanır Çunku yemek borusunda dıbertukler oluşabılmektedır Gıda artıklarının yemek borusunda baloncuklar şeklınde oluşan dıbertıkullerın ıçıne gırerek orada koku yapmaları olasıdır Mıdeden kaynaklanma olasılığı ıse Ağız kokusunun nedenleri nedir? daha azdır Bu kokuların kaynağını bulabılbek ıçın oncehkle bır hekım tarafından tet kık edılmek gerekır Eğer /emek borusundan kaynaklanıyorsa hasta dıberkulıt olabılır Bunun ıçın de amelıyat gerekmektedır " Kırıkkale'den Salih Kumru'nun sorusu şoyle "Hem ulserlı, hem şekerli bir hasta ozellikle hangi besinleri yemekten kaçınmalıdır?" Bu soruyu Gastrolojı uzmanı Dr. Örsan Gunöz yanıtlıyor "Artık yapılan son tıbbı aıaştırmalarla bırlıkte ulser hastalığında perhız kalktı Yenı araştırmaların sonuçlarına gore çok fazla acı baharatlı besınler almamak kaydıyla, ulser hastası olanların özel bır dıet uygulamalarına gerek yok Şeker hastalığı ıçınse mıdenın boş kaimasını onlemek ıçın sık aralıklarla gıda almak ve şeker hastalığının dıyetını uygulamak gerekır ( I Hangi besinleri almalı? Yeni Bir Gramer Kavramı Vehbi Belgil Modern Matematik yöntemi ile M DÜŞÜN 1 ••1• • • •9 • » » » 6 » • 4 • •g •• Bu çarpma ışlemınde, noktalarla gosterılen eksık sayılar kolaylıkla bulunabılır, çun BU L ku ışlemın tamamlanması ıçın gerektığınden daha çok sayı ıpucu olarak verılmıştır Ipucu olarak verılen sayılar sekızden yedıye ındırılse de çarpma tamamlanabılecektır Fazladan konulmuş uç sayıyı bulabılır mısınız9 Bılmeceyı doğru olarak çözen 20 okurumuza "Yeryüzu ve Evrenin Keşfi" kıtabını armağan edıyoruz TtCJNt S01 tLiVLfc (tofcllıb SOİak dzâıldı), 5A6PAK İOLA D06BJ V£ H€E}tV, odern matematığın temel taşı 'kumeler kuramı"dır Kuram oğrencıye anlatılırken bunun yalnız matematıkte değıl butun bılımlerde de geçerlı olduğu soylenır Bıyolojıde, vucud, bır kumeler toplamıdır Beyın kumesı, kalp kumesı, damarlar kumesı, mıde kumesı, bağırsaklar kumesı Tabıı, bunların hepsı alt kumelere de ayrı'ır Bu model kımya, astronomı, cografya, jeolojı, psıkolojı ıçın de geçerlıdır Kumeler kuramı yalnız doğabılımlerıne değıl tarıhe, sosyolojıye, sıbernetığe, bıyonığe de uygulanır Ancakbızsözkonusukuramınyaygınlığına böylece kısaca dokunduktan son ra bunun, sadece, gramerdekıuygulamasıuzerındeduracağız bu yazımızda Bugun Fransız gramerlerı bu yönteme göre okutuluyor Fransa'da ve ulkemızdekı Fransızokullarında Kanımcabızde de bu yola gıdılmesı gerekır Yalnız gramerın değıl, obur butun bılımlerın de aynı yontemle okutulması çokyararlı olur Konuşmak nedir? Df'.RUVOU N£ CEDI6INI ÜLk T"» " LTIİZĞUI " HAN6I ' boe.UH1uSu Çözümler ve kazananlar Katil kim? Yanıt Katıl Orhan'dır Şifre çözüldüğünde... Once şu ' athbash" (Ingılızce bır kelımeymış gıbı okunuyor) neymış? Bu bır şıfre luru Tevral'ta kullanılmış Ibranı alfabesındekı ılk ıkı ve son ıkı harften oluşuyor Şıfrelene cek olan kelımedekı her harfın sondan kaçıncı olduğu sayılıyor Dıyelım uçuncu (v) Bunun yerıne baştan uçuncu (c) konuyor Dolayısıyla kızın soyledığı sozcuk LEONARDO Bır de açıklaması var Leonardo da Vın cı'nın yaptığı bır şeyı sol elle ve ayna gorun tusu duz olacak şekılde her şeyı tersten yazmak Ama nıye bunu boyle yapıyor, bulup soramadım Bu oldukça zor şıfrenın ıpucunu, uyanık okurlar koşeyı hazırlayanın ısmının şıfresıne dıkkat edebılırlerse, çok rahat bulmak mumkun olmuştur, umarım "Midak Sokağı" kitabını kazanan okuyucularımız Hıkmet Akçıçek Istanbul, Bılgutay H.Durna Korfez Kocaelı, Seçkln Durmaz Karamursel, Kemal Ateş Ankara, Gulçin Gulmez Izmır, Mustafa Çakılcıoğlu Ankara Gokhan Eryıldırım Bursa Bulent Hendek Incırlı Ankara, Belkıs Erdoğan Kırklarelı, Osman Akgul Izmır, Hasan Ali Özcan Malatya, Berkant Mete Istanbul Figen Sayman Gıresun, Yahya Uluturk Denızlı, Ruya Guneylı Trabzon, Mehmet Ulku Nığde, Mahmut Esat Yaş Adana, Fatmaana Elmaskaya Eskışehır, Fuat Yalçın Bakırkoylst, Selman Sarpyalçın Izmır Kuşbakışı bır açıdan ınceledığımızde, konuşmanın, once adlandırmak, sonra da nıtelendırmek olduğunu goruruz Bız butun gözlemlerımızı bu yolla yapar, göruşlerımızı başkalarına bu yolla aktarırız Bız once çevremızde gorduklerımızı adlandırırız Ağaç, kuş, nehır, denız gıbı Ancak butun bunlar, belırtılmesı gereken ozellıklerle karşımızaçıkar Bunlarasıtatdıyoruz Ağacın buyuğu, kuçuğu, yeşılı, kırmızısı, nehırın genışı, darı, uzunu, kısası, denızın mavısı, dalgalısı, derını, kapalısı, açığı vardır Bız, sadece ısımlerı değıl, sıfatları da nıtelerız Ooğadakı anlam farklılıklarının zengınlığını ıfade ıçın buna mecburuz Sıfatları nıteleyen kelımelere "zarf" dıyoruz(Zarf, aslında, fııllerı nıteler, başka bır deyışle, sıfat ısme gore ne ıse zarf da fııle gore odur Bunun yanında, zarf, kendı kendısını de nıteler) Sıfat ve zarf da bır turadlandırmadır Kısaca, ınsanlar yalnız eşyayı değıl ozellıklerıdeadlandınrlar • Adlandırılan ıkıncı unsur fııllerdır Gıtmek, gulmek, yazmak hareket adlarıdır Ancak, ısımlerdekı gıbı, fııller de nıtelıklı olarak karşımızaçıkar Bu nıtelıklere, yukardabelırttığımız gıbı, zarf dıyoruz Çok kızdı, hızlı hızlı gıdıyor, sabah sabah ne bağırıyorsun? cumlelerınde olduğu gıbı Yıne belırttığımız gıbı, zarfları nıteleyen sozcuklere de "zarf'dıyoruz Ve böylece, her cumlede ıkı ana kume ortayaçıkıyor 1)lsımkumesı 2)Fıılkumesı Isım kumesınde ısımler, sıfatlar, zarflar, zamırler bulunur Fııl kumelerınde ıse, başta fıılolmak uzere, zarfların çeşıtlerı edatlar, bağlaçlar yer alır Burada ısım kumesı "vazıfen" sozcuğu çevresınde, fııl kumesı "mudafaa ve muhafaza etmek" fııllerı çevresındetoplanmıştır Isım kumesını 'bırıncı' sıfatı, fııl kumesını "sonsuzadek" sozcuğu nıtelıyor Başka bır ornek uzerınde duralım "Çocukken okumaya doyamadığım, elımden hıç duşurmedığım şıır kıtabını geçenlerde, kıtaplığımda bırdenbıre buldum " Bu cumlede ıkı ana kelımeden bırı 'kıtap', ötekı buldum'dur Burada 'okumaya doyamadığım, elımden duşurmedığım' sözlerı kıtabı nıtelıyor, onunla bırlıktekumeoluşturuyor "Geçenlerdekıtaplığımda bırdenbıre" sözlerı de 'buldum' fıılı ıle bırlıkte kumeoluşturuyor Isım kumesındekı "çocukken" zarfı, "okumaya doyamadığım" sozcuklerıyle bırlıkte bır alt kumeoluşturuyor 'Geçenlerde, kıtaplığımda, 'bırdenbıre" zarfları da "buldum" fıılınınzamanve yer zarf larını meydana getırıyor Burada başka bır konuyadadokunmak gerekır Turkveyabancı, butun gramerler sozcuk turlerını.hep'kelıme'dıyetanımlar RahmetlıTahırNejatGencan.Dılbılgısıadlıkıtabında, ısmı, 'varlıkları adlandırmaya yarayan kelımeler'dıyetanımlar Sıfat, nıtelemeye yarayan kelımedır, zamır, ısmın yerını tutan kelımedır, fııl, eylem bıldıren kelımedır Aslında yetersıztanımlardır bunlar Çunku ısım, zamır, sıfat, fııl kelımenınyapısınagoredeğıl, ışlevınegöretanımlanmalıdır Ozaman ısım, zamır, sıfat, fııl yerını tutan kelıme toplulukları dakelımeturlerıarasında yer alır Ataturk'un kendı elı ıle yazdığı kıtap' kelımelerı ve 'çocukluğumda okumaya doyamadığım, elımden bır turlu bırakamadığım kıtap' kelımelerı bırtur sıfat oluyor ve kıtabı nıtelıyor 'Kım bu bey?' sorusuna 'Benı yazı yazmaya teşvık eden zat' bıçımınde bır cevap da bır tur zamır oluyor Tamlama' sozcuğu uzerınde dedurmak gerekır Bızımtamlamadedığımız kelıme toplulukları, çok kez, ıkı ısımle yapılmış tek bır kavramdır 'Yerelması, yerfıstığı,gozkapağı' gıbı sozcukler bızde ıkı kelımeden oluştukları haldeorneğınFransızcadatekkelımedırler(topınambour, pıstache, paupıere) Bunun tersı de soz konusu Başka bır dılde ıkı veya uç kelımenın bır araya getırılmesı ıle yapılmış kelımelerın Turkçe karşılıklarının tek bır kelıme şeklınde olduğunu bılıyoruz Tamlama konusu • Tamlama, gramerlerımızdeyanlış okutuluyor Bunlarda uç tur tamlamadan soz edılır Bırıncısınde, her ıkı kelıme de eklentı alır Ataturk'un Nutku gıbı Bu tamlama değıl, tamlama bıçımınde belırlemedır • Kapı tokmağı, hesap makınesı gıbı kelımeler ıkıncı tur tamlamadırlar gramerlerımıze göre Bunlar ıse ıkı kelıme ıle yapılmış tek bır kavramdır Bızım ıkı kelımeden yaptığımız "yerelması"nın Fransızdakı karşılığı "topınambour" şeklınde tek bır kelımedır Soyledıklerımızı kısaca yınelersek, her cumlede ıkı ana kume bulunur 1) Isım kumesı, 2) Fııl kumesı Isım kumesınde, ısmın uyduları, sıfat, zarf zamır gıbı şeylerdır Fııl kumesınde zarflar, bağlaçlar vesaıredır Isım tek bır kelımeden oluştuğu gıbı bırçok kelımenın bır araya getırılmesıyledeoluşurve tek bır kavramı anlatır Sıfat da sadece kelıme değıl, kelıme topluluklarıdırda Kaldıkı, sıfatı, zarfı kendı anlamlarındagızlenmışkelımelerdevardır Cıvıltı, kukreme çıseleme, atıştırma gıbı sozcukler bunlara ornektır Cıvıltı kuşların bırturotmesıdır Çıseleme, yağmurun bır tur yağış bıçımıdır Hafıf hafıf, sınsısınsıyağıyordıyeceğımızyerdeçıselemeyı yeğlıyoruz Karın fıskeler şeklınde yağmasına (başlamasına) da "kar atıştırıyor" derız Cumledekı ana kumelerın böylece belırlen mesındensonra sıra.fonksıyonlaragelır Bun lar da ıkı ana kume arasındakı ılışkılerdır 23