Katalog

ASTRONOMİ 2630 000 ışık yılı uzaktayız Işık, sanıyede 300 000 kılometre katedıyor Yanı dunya kuresını yedı buçuk kez çevrelıyor Bır yıl ıçınde bır ışın, 9 5 mılyon kılometre katedebılıyor Eğer bu mesafeyı bır şerıt gıbı dunyanın etrafına sarsaydık, gezegenımızı tam 236 mılyon kez çevrelememız gerekırdı Ama bız tekrar spıral kolumuza donelım O Orıyon kolu dıye tanımlanıyor, çunku gorunurde takım yıldızı Orıyon'un ıçınden geçıyor Havanın açık, ancak ayın olmadığı gecelerde, uygarlığımızın ışıklarını bır kenara bırakarak gökyuzune baktığımızda, gumuşten bır şerıt goreceğız Eğer Samanyolu merkezının 40 000 ışık yılı ustunde, uzayda uçabılseydık nefes kesıcı bır manzara ıle karşı karşıya kalırdık Yaklaşık 100 mılyar yıldızdan oluşan ve yavaş yavaş hareket eden çarkıfelek gıbı Samanyolu'muz, kıpkırmızı tekertek parmakları olarak da spıral kolları Spıral kollardan bırı yıldız dolu ve aydınlık merkezı elıptık bır yuzuk gıbı çevrelıyor Bu yuzukten ıkı spıral kolu uzanıyor Bunlar bırkaç yuvarlak çızerek galaksının uç kenarına doğru gelıyor ve burada yok oluyorlar Onların çızdığı dönemeçler arasında dört kol daha bulunuyor Spıral kolların Samanyolu'nun merkezını bır kez çevreleyebılmek ıçın 250 mılyon yıla ıhtıyaçları var Bugune dek bunu yaklaşık 50 kez yaptılar, çunku spıraller merkezden daha genç Ayrıca kolların ıç bolgelerı, gaz ve toz ıle dolu Yenı yıldızlar ıçın hammadde Ancak kollar uzayda kesıksız ışık kavıslerı gıbı bır gorunum vermıyorlar Bunlar bazen parçalara bölunmuş gıbı bır ızlenım uyandınyorlar. bazen de toz bulutlan onları gorunmez hale getırıyor Bazı parçacıkları ıse tıpkı kıremıt taşları gıbı ust uste yığılı Butun bunları nereden bılıyoruz? Bugune dek hıçbır ınsan gözu bu göruntulere tanık olmadı Bılgısayar bunu olanaklı kıldı Amerıkalı astronomlar bılgısayarı spıral yapısı ve çekım kuvvetıne ılışkın bılgılerle donattılar O da galaksımızın bır kartpostalını çızdı Samanyolunun yedı kolu var Ama merkezde kıpırdanmalar gözlenıyor Yay takım yıldızında bulunan merkezı dunyadan gorebılme ımkânı yok Toz ve gaz bulutlan onu kapatıyor Rontgen ışınlarından öturu merkezde bır karadelığın var olduğu tahmın edılıyor, uzayın sunduğu bır bılmece daha Orneğın Guneş kutlesının uç katına sahıp bır yıldız bır supernova olarak patladığında ve çapı 18 kılometreye dek kuçulduğunde, ortaya bır karadelık çıkıyor Çunku boylesıne bır durumda ust yuzeyındekı yerçekımı oylesıne yoğun kı kendı ışığını bıle hapsedıyor Içınde bu yıldız parıldayabılır, ancak bu ışığı dışa yansıtmasına olanak yok Bu yıldız artık yalnızca olağanustu çekım kuvvetıyle dıkkat çekıyor Tıpkı buyuk bır delık gıbı yıldız ve çevresındekı dığer malzemelerı ıçıne emıyor Çevresınde ıse yoğun bır malzeme bırıkımı meydana gelıyor Bu bırıkımın gaz ve toz dısklerıyle surtunmesı sonucu ıse röntgen ışınları ortaya çıkıyor Eğer dunyamızı merkeze taşıyabılseydık tabıı kı her şeyı yıyıp yutan karadelığe uzak bır mesafede geceyı gunduze donuşturebılırdık Çunku Samanyolu merkezı yaklaşık on mılyar yıldızdan oluşan buyuk bır yıldız yığınından meydana gelıyor Bunlar gecelerı, sankı gökyuzunde 150 dolunay varmışçasına etrafı aydınlatıyor Bu çekırdek bolgede Hollandalı astronomlar 1964 yılında dönen ve bundan çok daha onemlı yayılan bır gaz kuresı keşfettıler Bu kure, sanıyede 50135 kılometre hızla dışa doğru hareket edıyor Uzay bılımcılerı, bu çemberın bundan yaklaşık 30 mılyon yıl önce, Samanyolu'nun kalbınde meydana gelen buyuk bır patlama sırasında, gaz ve toz dışarıya fırlatıldığında meydana geldığını tahmın edıyorlar Bu kureden de bır spıral kolun ortaya çıkacağı sanılıyor Ancak optık olarak gorunur hale gelebılmesı ıçın ıçınde yıldızların parlaması gerek Bu gorunebılen ışık, uzun suredır ınsanın algılayıp, anlam verebıldığı Samanyolu'ndan gelen tek mesajdı 8u 'yıldız postasını" temel alan antık çağındakı astronomlar, gozle görulebılen yıldızları, parlaklıklarına ve boylece buyukluklerıne gore sınıflandırmışlardı '1 numaralı yıldızlar" en parlak olanlardı, "6 numaralı yıldızlar" ıse gozle zar zor görulebılen yıldızlardı Bugun artık yaklaşık 100 mılyar galaksının varlığı bılınıyor Bunlar buyuk patlamadan sonra bıçımlenen gaz bulutlan gıbı yığınlar halınde bır arada bulunuyorlar ve aralanndakı çekım kuvvetı onların bırbırınden kopmamasını sağlıyor Ve her şey sureklı hareket halınde Samanyolu sıstemımız Kepler yasalarına gore hareket edıyor Bır yıldız, galaksının merkezıne ne kadar yakınsa, onu o oranda daha hızlı çevrelıyor Guneşımız bu merkezden yaklaşık 30 bın ışık yılı ötede O, gezegenlerıyle bırlıkte, dunyaya yakın yıldızlar gı bı, merkezı sanıyede 217 kılometre hızla çevrelıyor B,r kez çevreleyebılmek ıçın hepsının 234 mılyon yıla ıhtıyacı var Ustelık yıldızlar kendılerıne aıt farklı ozelhklerle uzayda hareketler yapıyorlar Örneğın guneş sanıyede 20 kılometre hızla Herkul takım yıldızına doğru ılerlıyor Galaksı yığınları da hareket halınde Bırbırlerınden uzaklaşıyorlar Bunu yıldızların yansıttığı ışıktan anlıyoruz Buyuk patlama olayı ve uzayın genışledı ğı duşuncesı de bu temel bılgıye dayanıyor Galaksı yığınları evren genışledığınden bır bırlerınden uzaklaşıyorlar Ancak boylesıne yığınlar ıçınde bırbırlerıne doğru hareket eden tek tek galaksıler de var örneğın Andromeda Bulutsusu Samanyolu'muza doğru ılerlıyor Samanyolu ıse ke narında bulunduğumuz Vırgo gokadasın.n merkezıne doğru sanıyede 600 kılometre hızla gıdıyor Içınde onbınlerce Samanyolu ba rındıran Vırgo gokadası bugune dek bıldıqı mız gokadalar arasındakı en buyugu Muhtemelen bırkaç mılyon ışık yılı çapına sahıp bu galaksı super yığınının çekım ala nı ıçındeyız ve onun tarafından sınırlı bu şp kılde çekılıyoruz Samanyolu'nun yaklaşık on mılyar yıl ıçınde hedefıne ulaşacağı tahnmn edılıyor Görulduğu gıbı uzay ınsanoğlu ıçın her /aman surprızlerle dolu Ve uzay her zaman dunyada tasarladığımız şekılde gelışmıyor Nasıl söylemıştı Romalı tılozof ve şaır SPHO ca, 1 yuzyılda "Evrenımız her kuşaga ye nı sorunlar sunmasaydı, acılı bır şekılde önemsızleşırdı Doğa, sırlarını oyle hemen ele vermez "(S.N.) STFA ENERJİ TELEKOMÜNİKASYON SANAYİ VE TİCARET A.Ş. TUM TtLtKOMUNIKASYON SISTFMLERİ DEMIRYOLLARI ELLKTKİHKASYON VE SlNYAÜZAbYONU FNFRJI NAKİL ItATLARI j?AI T VF 1KAIO İSTASYONLARI BAf.LANTl LLI MANLAHI VINl VF C H İK KONSTRUKSIYON İMAL^M I GFMİ KAI DIRMA KIZAKLAMA TF.SİS1 FKI VF KÖPRU BASKUI U TASARIM MUHENDİSLIK MUTEAHHİTLİK Vh BAKIMHİZMHTFRI KOMUR VF DICER MAL/tML rA!?IMA KONVFYÖRİ FRI Ml KKI / I l(.ı Sukik N(» 21 Ofc'ı">(> YAvtnnt./ANKARA PK (71 (16441 Yenıjnhır ANKAKA k l (4) 1 7 14 III < M.» 42 20') SU L 1 < 1 hakılmlla IG )) 14) I A N J ^ leleteks 1181 944 <ı(19 S11AA TH Ttlgtnl t N I KKOM MAKINA MUIHIKI U( I Mjıuııkuy ANKAKA (IMI Snkik \a>. A|ıi K Klok Kal 1 I) ', 01 121) Af>ANA PK 744 01 W\ AlıANA l< I 71)1 (O Klll M 04 1 114 01 I M14 ILMA IH IVı 04 i (AtiHIKA ( «VİMn \n\\ı 10 Kın 01 414 ADANA TBI 171} 110 7K2 120 02! STTA HO1 DINC MF HhlVI «1 1<«1 Allunııade (,»mİKa ISTANBUL l«l I I ) 119 41 00 Telüks F) 4h t ı 2') 4(.(. ."> 4f,7 lakumlto I I ) ! 1') V) ! > <