Katalog

YAŞAM AIDS'in sosyal boyutları büyüyor • Yüzde yüz ölüm riskli,bu modern felaket, toplumda değer yargılarını sarsıyor. • Bilim adamlarının açıklamaları, AIDS'in seks, kan, uyuşturucu ilişkisi nedenlyle, kitlelerdeki dehşet ve korkuyu yatıştırmıyor. • Bazı hastaneler AIDS'li kabul etmiyor. • Sağlık personeli stres içinde. • Liz Taylor AIDS Araştırma Kurumu'nun yöneticisi. Çeviri: Gülşat Aygen u çağdaş salgın ınsanlarda bıyolojik ve sosyal hasara yol açıyor Hem cesurca eylemlerı harekete geçırıyor, hem de akıl dışı tepkılere yol açıyor AIDS değer yargılarına yönelen geleneksel sorulara yenı bır açıdan ışık tutuyor Guvendiğımız kurumların uygulamalarına bakış açımızı değıştırıyor ve toplumları kolektıf eylem açısından, belkı de çağa damgasını vuracak bır yol ayrımına getırıyor Fark edıldığı son yedı yıl ıçınde AIDS, toplumu hemen her yonden etkıledı Her sosyal kurumdan aılelere, okullardan ışyerlerıne, mahkemelerden askerıyeye ve hukumete kadar uzanmadığı yer kalmadı Ayrıca butun dunyada bılımın, tıbbın ve kamu sağlığının ele alınış bıçımını de etkıledı Seks, kan, uyuşturucular ve ölümle ilişkisi nedenıyle AIDS temel ınsanı korku ve sınırlamaları ortaya çıkarıyor Susan Sontag 'Değişim Olarak Hastalık' ısımlı kıtabında şoyle yazıyor " Hastalık başlıbaşına eskı moda korkular yaratmakta Bır sır olarak ele alınan ve korkulan her hastalık gerçek anlamda olmasa bıle ahlakı açıdan bulaşıcıdır Hastalığa yakalanmış bırıyle kurulan ılışkı kaçınılmaz olarak tecavuz, daha da kötusu, bır tabuya karşı gelmek gıbı duygular yaratacaktır " nun en tıpık örneğı, AIDS'li ınsanları taşıyan ışçılerın, 18 yy Fransa'sında vebalılara bakan doktorların gıydığı kostumu gıymelerıdır Ayrıca AIDS'li çocuklar pek çok yerde okul lara alınmamakta 1987'de buyuk bir havayolu şırketl AIDS'li hastaları taşımayı reddettı Bazı hastaların gomulmesı bıle, görevlılerın ıtırazları nedenıyle sorun yaratmaya devam edıyor AIDS modern bir felaket. 20 yy'da değışen ahlakı değerler ve yaşam tarzı, salgını hızlandırıcı bır faktor oldu kuşkusuz Afrıka'dakı şehırleşme, ABD ve bazı Batı ulkelerınde eşcınsellığın gıderek hoşgoruyle karşılanıp benımsenmesı, hemofılılıler ıçın kan stoklanmasında yenı teknolojılerın gelıştırılmesı çağın yenılıklerıydı AIDS ınsandan ınsana bulaştığı ıçın en azından potansıyel olarak evrensel bır sorun nıtelığı taşımakta Bu nedenle AIDS hem gelışmış hem de az gelışmış ulkelerde acıl bır sorun olan tek çağdaş hastalık Seksle ılişklsl ve uzun latent (kuluçka) donemı nedenıyle bu hastalık ınsan ılışkılerı, aşk ve cınsellıkle ılgılı konuları yenıden tartışmaya açtı Salgın, homoseksuellığe yenıden dıkkat çekerek son yıllarda gelışen hoşgöruyu zedeledı Dığer yandan ıse bu konulara kamuoyunda rahatlıkla konuşulabılme nıtelığını kazandırdı Amerıka'da korkunun neden olduğu cınsel sınırlamalarla daha fazla yaşamak ıstemedıklerını belırten ınsanlar, konunun TV'de ayrıntılı olarak tartışılmasını ıstedıler Ancak hangı kurum aracılığıyla olursa olsun, eğıtıme yonelık çabaların kısa vadede sonuç vermedığı de ortada örneğın New York'ta cınsel olarak aktıf bır grubun % 8O'ı prezervatıf kullanmaya ıkna edılmış olmasına karşın, bır ay sonra aynı gruptan öğrenıldığıne göre % 6O'ı kullanmamış Salgının uyuşturucu bağımlıları arasındakı yaygınlığını göz onune alan bazı Amerıkan şehır yonetıcılerı, kullanılmış ığnelerı sterıllerıyle değıştırme kampanyası açtılar Bu uygulama pek rağbet gormemesının yanı sıra, uyuşturucu kullanımını teşvık ettığı gerekçesıyle bazı çevrelerden şıddetlı tepkıler gördu Anneden bebeğe geçışın denetlenebılmesı ıçın anne adaylarının HIV testınden geçırılmesı duşunuldu Ancak bunun testten geçırılenlerde gereksız endıvelere yol açması, bu alandakı enerjı ve kaynakların boşa harcanması gıbı nedenlerle vazgeçıldı Amerıka'da azınlıklar ustunde de aynı çalışmalar surduruluyor Salgının beyazları da sıyahları da aynı oranda tehdıt etmesı, ırkçılığa karşı bır faktor olarak kullanılmakta Hastanelerde çalışan sağlık personeli de çeşıtlı vucut sıvılarıyla sureklı temas halınde oldukları ıçın ozel tedbırler alınmasını ıstıyorlar Amerıka'da AIDS'lılerı banndıran hastaneler ozel bölumler açmış durumda Bazı hastaneler ıse kesınlıkle HIV taşıyan hastaları kabul etmemenın yanı sıra, tum personeli de testten geçırerek HlV'den arın mış sağlık bırımı oluşturdukları ıddıasıyla rek lam yapıyorlar AIDS gerçekten de sağlık personeli ustunde buyuk bır stres kaynağı oluşturuyor Pek çok doktor ve hemşıre gozlerının onun de erıyıp gıden hastaları tedavı etmenın çaresızlığını yaşıyorlar Sıgorta kurumları hastaların gereksındığı evde bakım, ozel psıkolojık destek gıbı yardımları vermekten çok uzak Doktorlar ıse hasta ıle aılesı, dostları arasında sureklı bır çelışkıyı yaşamakta Sağlık personeli mesleklerı nedenıyle enfekte olma endışesını yaşamakta (Eldekı verılere göre bır tek ığneden personele bulaşma rıskı % 0 5) Tıpta dahılıye ıhtısası yapmak ısteyenlerde, aynı nedenle dıkkatı çekecek kadar duşus olduğu da bıldırılıyor Eski moda dehşet ve korku gündemde AIDS, özel kuruluşların ve ışadamlarının da ılgısını çekıyor Yakın arkadaşı Rock Hudson'ın olumunden sonra Elizabeth Taylor Amerıkan AIDS Araştırma Kurumu'nun yonetıcıhğını ustlendı Kurum araştırmalara mılyonlarca dolar harcamakta Pek çok sıgor ta şırketı de bır o kadar mılyon doları AIDS eğıtım projelerıne harcıyor Maliyeti çok fazla AIDS'in maliyeti de çok yuksek Tıbbı, bılımsel ve sosyal amaçlı harcamalar bugunden mılyonlarca doları buluyor Buna, doğmadan ya da kuçuk yaşta olen bebekler de eklenınce, onumuzdekı yıllarda mılyarlara ulaşılacağı da kesın ABD'de Kamu Sağlığı Hızmetlen'nın 1989 butçesınde bu harcamalara 1 2 mılyar dolar ayrılmış bulunuyor Hastaların bakımı da çok pahalı ABD'de AIDS lı bır hastanın yaşam boyu ortalama masrafı 30 000 ıle 140 000 dolar arasında değışıyor Masrafları arttıran bır etken de hastayı kabul eden hastanenın ozel eldıvenler, gıysıler, maskeler, koruyucu gözlukler satın almalarının yanı sıra, yenı enfeksıyon hastalıkları uzmanlarını göreve almaları Sosyal açıdan yureklendırıcı bır gelışme, ABD'de homoseksuellerın onderlığınde kurulan AIDS'li homolar koalısyonu Benzerı grupların da katkısıyla bınlerce gönullu sayısız saatlerını hastalarla ve aılelenyle ılgılenerek geçırıyorlar Ayrıca AIDS ıçın özel telefon hattı kurup, yuksek rısk grupları ıçın Özel eğıttm broşurlerı basıyorlar HIV salgını enfekte olmayanlara da harcama yaptırıyor Halsızlık, ıştahsızlık hısseden endışelı ınsanlar test ve tedavı ıçın AIDS merkezlerıne koşuyor Bır tur toplumsal nevrozun bu belırtılerının yanı sıra AIDS'lılerle yakın ılışkı ıçınde olan aılelerı arkadaşları da özel psıkolo|ik bakım gerektırıyorlar HIV dolaylı olarak boylesı psıkolojık sorunlar yaratmakla bırlıkte, bazı enfeksıyonları da arttırmakta Yıllardan sonra ılk kez Amerıka'da tıiberkuloz 198486 arasında artmış bulunuyor Gezegenımız, bu vıruse tepkılerıyle sosyal anlamda yenıden şekılleneceğe benzıyor Farklı cınsel davranışlara gösterılen hoşgoru gelışecek mı, yoksa geleneksel sınırlamalar yenıden egemen mı olacak? AIDS butun ınsanlık ıçın bır tehdıt olarak mı, yoksa alt sınıflara, eğıtımsız ve cahıl ınsanlar ıçın bır tehlıke olarak mı ele alınacak? Sağlık personeli görevlerının sorumluluğunu her turlu rısk altında taşıyacak mı, yoksa çağdaş vebanın yarattığı psıkolojık ortam ıçınde sorumluluktan kaçacak mı? Bu soruların yanıtları sosyal yapılanmamızın nıtelığını de behrleyecek • Scientrfic American Ekim'88, s.106. B Eski moda korku Aslında kanserden soz edıyor olmasına karşın, Sontag'ın sozlerı AIDS'e daha uygundur ABD'de HIV enfeksıyonuyla yakın dan bağlantılı ıki tipik davranış var Homoseksuelllk ve damar ıçi uyuşturucu bağımlılığı. HIV hakkında bılınenler, bılım adam ları ve epıdemıyologlar ıçın ıkna edıcı olmasına karşın, genış kitlelerın bu gızemli hastalığa karşı duydukları eskı moda dehşet ve korkuyu yatıştırmaya yeterlı değil. Bıı 10