Katalog

BESLENME Ne sutanne, ne biberon! Anneleri tarafından emzirilmeyen bebekler arasında ölüm oranları yüksek. Çeviri: Asım Baykan çuncu Dunya ulkelerının yoksul toplumlarında, bıberonla beslenen bebekler, anne sutu alanlara oranla olume ıkı kat daha yakın Hatta bırçok yerde bu oran daha da kotu Bebekler sterıl olmayan bıberonlar ve bunlarda kullanılan kırlı suların neden olduğu hastalıklardan veya yetersız beslenmeden öluyor Ucuza getırmek amacıyla, suttozunun fazla sulandırılması ya da ıçıne bazı tahılların katılması yetersız beslenmenın başlıca nedenını oluşturuyor Bıberonla beslenmenın ortaya koyduğu tablo, çıfte bır trajedı olarak nıtelenebılır Öyle kı bebek olumlerını belırgın olarak arttırmakla kalmıyor, aynı zamanda mantığa aykırı gıbı gorunen bır duruma da neden oluyor Doğum hızının artması Anne sutuyle beslenme, doğumlar arasındakı sureyı uzatarak Uçuncu Dunya ulkelerınde dığer tum doğum kontrol yontemlerınden daha 6tkılı oluyor Uçuncu Dunya anneleri, ne yazık kı bulun tehlıkelerıne karşın, bıberonu hâlâ modern ve bılımsel bır araç olarak goruyorlar Bugun Avrupa ve Amerıka'da ozellıkle lyı eğıtılmış varlıklı annelerın tekrar ana sutuyle beslenmeye donduğu goz önune alındığında, ortaya ıronık bır tablo çıkıyor • • Emzirmenin tarihçesine bakış U cek ayrıntıların yanı sıra konuya ılgı duyan herkesın hayranlıkla goz atacağı çok sayıda resım ıçerıyor Bunların arasında Eskı Mısır'dan kalma kadın şeklınde şişeler, 17 yy kurşun ve gumuş biberon kapakları ve 16 yy 'dan kalma (mensturasyon "âdet kanaması"nın gebelık sırasında memelere taşındığı ınancından kaynaklanan) 'vasa mensturalıs"ı (mensturasyon damarları) gösteren bır şema sıralanabılır Sütanneler Fıldes'ın çalışması bır suru soru ışaretını de beraberınde getırıyor Kuzey Avrupa'nın bazı bölgelerınde bebekler, asırlardır yapay olarak beslenmektedır Avrupa'da ozellıkle Fransa ve Ingıltere'de yuksek sınıflardakı kadınlar bebeklerını rutın olarak "sutanne"lerle besledıler Bunun, bebekler ıçın şımdıkınden çok daha buyuk bır tehlıke oluşturduğu devırlerde, eğer bunca kadın bebeğını emzırmemeyı yeğledıyse, acaba onları boyle davranmaya ıten neydı ve ne sonuçlara yol açtı? Fızıksel yetersızlık, geçerlı bır neden olabılır Bazı kadınların sutu gerçekten çok azdır Gunumuzde rastlanma sıklığının %1'den az olduğu sanılan bu özur, aynı zamanda bılgısızlıkten kaynaklanan kötu geleneklerın temelını oluşturabılmekten de uzaktır Tumuyle cahıllıkten kaynaklanıyor gozuken bır dığer yanılgı da yenı doğana bır an önce meme vermek yerıne "kolostrum"un atılarak butunuyle sutun gelmesı ıçın ıkı gun beklemeyı ongoren duşuncedır Bugun Afrıka'nın bazı yerlerınde geçerlılığını hâlâ koruyan bır Avrupa geleneğıne göre yenı doğana, barsaklarındakı kara mekonyumun atılması ıçın bal ve mushıl verılırken, ote yandan anneden kolostrum çekılerek atılıyor Hekımler, M S 100'lerde bılınen ılk çocuk hastalıkları kıtabını yazan Efes'lı Solanus'tan, 1748'de "Çocuk Bakımının Esaslan"nı yazan VVıllıam Cadogan'a kadar bu konu uzerınde enıne boyuna tartıştılar Sonunda Cadogan, çok korkulan ve sıklıkla ölumcul olan "sut humması 'nın, annenın hemen emzırdığı yenı doğanlarda gorulmedığını ıspat ettı Ancak bunun, kolostrumun ıçerdığı' antıkorlar"dan kaynaklandığını henuz keşfetmış bulunuyoruz Yenı doğanın savunma sıstemı gorevı ustlenıp kendı antıkorlarını uretınceye kadar, onu hastalıklardan, kolostrum yoluyla aldığı antıkorlar koruyor Oyleyse, kışıyı bebeğını emzırıp emzırmemeye yönelten esas nedenın moda ve hurafelerden kaynaklandığını söyleyebılır mıyız? 1500 ıle 1800'ler arasındakı dönemda sağlık yetkılılerı, kadınları kendı bebeklerını emzırmeye yonelttıler Ancak zengınlerın çocuklarına ' sutanne" tutmaları çok yaygın bır uy gulamaydı Fazla zengın olanlar sutanneyı evde alıkoyarlarken, daha az varlıklı bırçok aılenın çocukları bakıcı yanında yasardı Ust sınıflardakı kadınların vucutlarını korumala rı, toplumsal yaşamlarını surdurebılmelerı ve Anne sutunun yennı hıçbır şey tutmuyor Sutannelerın besledığı bebeklerde bıle yaşama oranı duşuyor Şişeler ve memeler Memelılerde kalıtımın bu en lyı tasarlanmış sureçlerınden bırıne, ınsanların boylesıne sorumsuzca burnunu sokması, gerçekten çok tuhaf gorunuyor Ancak, yapay beslenme 20 yuzyıl bılımınden kaynaklanmıyor Valerle Flldes "Şişeler, Memeler ve Bebekler" adlı yapıtında, en azından Avrupa'dakı yuksek sınıflara dahıl kadınların tarıh boyunca bebeklerını emzırmekten nasıl kaçındıklarını açıklıyor Fıldes'ın kıtabı konuya bır tartışma getırmıyor Aksıne, bebek beslenmesı konusu antık Yunan'dan başlayarak 1800'lere kadar ıncelenıyor Kullanılan kaynaklar arasında tıp kıtapları mektuplar, mezar taşları, sanat yapıtları ve eşyalar sayılabılır Fıldes, yapıtında anne sutuyle, sutannelerle ya da yapay mamalarla beslenme ve bebeğın sutten kesılme uygulamalarını ırdelıyor Kıtap, ancak az sayıda okuyucu tarafından kavranabıle Uçüncü Dunya ulkelerınde bebekler genellıkle bıberona kalıyor ışbırlığıne gıdecek daha fazla varıs uretebılme yolundakı tutkuları, onları bu yönde davranmaya ıten nedenlerdı 1695'te nonkonformıst bakan Henry Newcombe şoyle dıyordu "Çocuğunu emzırmeye yeltenen bır kadın, bu kendı çocuğu da olsa, artık ıçkı ıçmeyen ve kufur eden bır centılmen kadar demode ve soyluluğunu yıtırmış bır duruma duşmektedır Çocuğunu emzıren az sayıda hanımefendının, bu hızmetı yerıne getırmeyenlerın alayları ve aşağılamaları karşısında ne denlı cesur ve azımlı olması gerektığını tahmın edebılırsınız " Acaba modadan daha der.nde yatan başka nedenler var mıydı? 1873'te Devonshıre Duşesı'nın yazdıklarından anlaşılacağı gıbı, emzirmenin yenı bır hamılelığı engelleyıcı etkısı eskıden berı bılınıyordu Duşes bır mektubunda şöyle dıyordu 'Lord John, bır erkek evlat doğurmam konusundakı arzu ve sabırsızlığını, bebeğımı emzırmemem ıçın kotuye kullanıyor Hemen bır çocuğumuzun olmasını gecıktıreceğınden bu ış ıçın nazık bır hanımefendı yerıne, sutannenın daha uygun duşeceğını belırten sozlerıyle benı çok huzursuz ettı Oysa bır aıleyı aıle yapan nedır k ı ? Fıldes ın ıncelemelerıne gore zengınlerın fazla çocuk sahıbı olma ısteklerı ıle alt sınıf bıreylerının gelırlerıyle orantılı olarak daha az sayıda çocuk yapma arzularının bır araya gelmesı, sutannelık kurumunun ortaya çıkarak devam etmesı ıçın ıdeal bır ortam oluşturuyordu Öte yandan fakır kadınlar, ancak çalışmaları ya da fızıksel olarak yetersız olmaları durumunda, yardımcı bır sutanne arıyorlardı Boyle annelerın çocukları, beslenmek amacıyla vakıf hastanelerıne veya kılıse desteğındekı kuruluşlara gönderılıyordu Ancak 18 yuzyılda bu tur yerlerde bebek ölum oranları son derece yuksektı Bu oranın en duşuk olduğu yerlerden bırı, Rheım'da 360 bebeğın sutannelerce emzırıldığı bır vakıftakı %45 olume karşın, Dublın'de 10 227 çocuğun mamayla beslendığı bır başka kuruluşta %99,6'a varan dehşet verıcı ölum oranları vardı Dığer bır deyışle çocuğunu boyle bır yere gonderen anne, onun ölum emrını de ımzalamış oluyordu Fıldes olabıldığınce nesnel bır bıçımde ço cuk beslenmesının tarıhçesını yazdığı yapıtını şu cumlelerle bıtırıyor 'Batı toplumlarının sanayıleşme surecınde bebek beslenmesı konusunda yapılan yanlışlar bugun tekrar lanıyor Bazı Uçuncu Dunya toplumlannda şımdıkı bebek olum oranı 18 yuzyıl Londrası ayarındadır Yanı her yuz çocuktan 7O'ı 2 yaş gununu goremeden olmektedır ' U 17