Katalog

AM A daha çok ışe yaradığı gorulur Bu gozlemlerden çıkarılacak sonuç, sınırların golgelemeden şekli algilamaya yararlı olduğudur. Ayrıca goruntudekı yuzeyın ışığı yansıtma duzeyı parlaklığı da bunda rol oynar Bu nu fonu renklı sekılde derınlıgın kaybolmasıyla da anlayabılıyoruz Çunku bu kez fo nun parlakhğı şoklınkiyle kontrast yaratmamıştır Demek kı gölgelemeden şekıl algılama sıslemınde renk farkıyla yaratılmış sınırların yararlı olmadığı sonucuna varabılırız Artık beynın, golgelemelerı ve dış çızgılo rı kullanarak şekıllerı belırgınleştırdığını bılıyoruz Algılamada bır onemlı özellık daha vardır Şekıllerı dığerlerınden ayırt edıp gruplamak Yuksek kontrastlı fotoğrafta (a) yere En önemli ilkeler Bu tur bılınçlı algılamaların yasaları ılk kez sıstematık olarak Calıfornıa Unıversıtesı nden Anne M.Treısman, ATT Bell Laboratuvarı'ndan Bela Julsez, Oregon Unıversı tesı nden Jacob Beck araştırdılar Keşfettık lerı en onemlı ilkeler şunlardır Ilk olarak, gor sel algılamanın çok onemlı bır başlangıç aşa ması vardır Bunda Julsez'ın tekston adını verdığı belırlı temel şekıllenmeler ortaya çıkarılır Orneğın hareketın yönu renk kenar lar gıbı Bır kez bunlar belırlendıkten sonra, benzer şekıller gruplanarak nesnelerı oluş turur Beck sadece temel şekıllenmelerın boyle gruplanabıleceğını ıddıa ettığıne gore yukarıdakı ornekte görduğumuz gıbı, alfabe dekı şekıller gorsel algılamada temel şekıl nıtelıgı taşımamaktalar Uç boyutlu nesnelerde ornektekı gıbı gruplaşmış şekıller ayrı bır derınlığı ıfade eden temel şekıller oluşturabılırler (Bkz. Şekıl 6) Gorsel algılamanın bır dığer yeteneğı de sımetrı saptayabılmesıdır Bunu da şu ıkı şekh karşılaştırarak anlayabılırız (a) 'dakı şe Şekil: 6 Üç boyutlu (a) Gorme sıstemımız ıçbukey ve dışbukey şekıllerı ayırt edıp gruplayabılır (b) Oncekı şekıldekı açık ve koyu aynı kutupları ıçeren, ama derınlık hakkında bılgı vermeyen bır dızı daıre görulmekte (c) Yandan aydınlatılmış bu duzenlemede şekıllerı gruplamak olanaksızdır Sayfayı 90° çevırdığımizde gruplamayı yapabıllrız Bu durumda dışbukey kureler blr uçgen oluşturur D D Y l X O R Y L Z J W S M E 9 Y T w a X I D M q G D H V j j D J W C D M A u L eğılmış bır kopek seçebılmemız gıbı Ancak harflerı aynadakı yansımalanndan ayırt edemeyız (b) Hayali sınırlar (a) Dört yarım grı diskle ortaya hayali bır daıre yaratılmış (b) Fon gölgelenınce şekıl uç boyutlu bır kureye donuşuyor (c) Oysa gerçek bır dış çember aynı etkıyı yapmaz (d) Parlaklık farklanyla yaratılmış bır sınır çok net bır kure oluşturabılır (e) Renklı bır fon da kureyı oluşturur Ama parlaklık farklart hatıfledığı Için derınlık de azalır kıllere bakanlar çoğunlukla ıç ve dışbukey kurelerın yatay bır eksen ustunde sımetrık olduklarını soyledıler Oysa bu doöru deöıl dır sımetrık olan şekıl (b)'dekıdır Şeklı 90° çevırdığımızde derınlık kaybolacağından ıkı boyutlu olarak sımetrıyı fark edebılırız Boylece golgelemenın sımetrıden de once algı landığını göruyoruz Hareketli cisimleri algılamak Buraya kadar hep basıt şekıllerle ılgılen dık Pekı hareketli cısımlerı algılarken de bey nın uzmanlaşmış ozel hucrelerı gölgelemeden yararlanıyor mu? Harekete ılışkın en ba sıt deney aralarında uzaklık bulunan ıkı noktaya sırasıyla ışık tutmaktır Bunu gorenler genellıkle bır tek ışığın ılerı gerı sıçradığını soylerler Golgelemenın hareketli cısımlerı algılamadakı rolunu anlamak ıçın ışık yerıne sırasıyla once ıçbukey bır golgelı nesnenın ustunde dışbukey bır nesne ve tam tersı (dış bukey ustunde ıçbukey) gosterılır Bunu ızleyen on bır kışı ıkı çukur ustunde zıplayan bır kure gorduklerını soylemışlerdır Bu sonuçtan anlaşıldığına gore beyın ha reketı algılamadan once uç boyutlu şeklı al gılar Yukarıdakı ışık deneyı bır maymunda uygulandığında, hayvanın korteksındekı gorme alanında belırlı hucrelerın tepkı verdığı gozlemlenmıştır Gerçek dunyada baktığımız şekıllerı algılamamıza etrattakı dığer verılerın ve psıko lojık faktörlerın de kuşkusuz etkısı vardır Buradakı deneylerle gorsel algılamanın en ıl kel aşamadan en gelışmış duzeyıne kadar olan bolumu takıp edılmeye çalışıldı Bunu sağlayan norolojık olaylar şımdılık gızemını korumakta Artık dunyayı uç boyutlu algılamamızı sağlayan mekanızmalar açığa çıkarılacaktır (Sclentifıc AmerlcanAğustos 88)