Katalog

Tl P SPORBİLİM Migren bilmecesinde Rekorların son gelişmeler perde arkası Bazı araştırmalar, migrenden beyindeki serotonin fonksiyon bozukluğunu sorumlu tutuyor. Yankı Yazgan G ozlerde garıp bır takım yanıp sönen ışıklar Çok kısa surelerle Işte mıg ren gelıyorum dıyor Ardından bır zaman dılımı geçıyor Migren krızı patlak ver dığınde olup bıtenler ıse ıstırap verıcı Genel lıkle yuzun ve kafanın bır yarısını tutan da yanılmaz şıddetle ağrı gergınlık huzursuz luk bulantı vs vs Saatlerce suren bu krıze mıgrenlılerın çok buyuk bır bolumu kuçuk luklerınden lanık Annelerını ya da babala rını aynı acıyla kıvranırken defalarca gormuş ler Bazı ılaçlar krız anında dındıncı bır rol oy nuyor Bazılarının migren krızlerının ortaya çıkışını onlemekte etkılı olduğu bılınıyor Ama migren hakkında çeşıllı teorıler uretılebılen tam mekanızması bır turlu anlaşılamayan bır efsane adeta Biyokimyasal mekanizması 1938 de mıgrenın psıkosomatık bır rahat sızlık olduğu ağrının ıse stresın başlattığı be yınıçı damarlarda buzulme beymdışı damar larda genışleme sonucunda ortaya çıktığı sa vı ortaya atılmış ve çok tutmuştu Ancak 50 yıl sonra mıgrene bakıs oldukça farklı Gu numuzdökı araştırmacılar bırçok nedenle mıgrenın oluşumuna beyın kımyasında bır değışıklık ve/veya aksaklık arayarak yaklaşı yorlar Bu nedenlerden bırısı migren once sındekı bazı duyumlar aura dıye anılan bu migren habercıleri ozpllıkle gorme algısındakı bozukluklardan oluşuyor Kor noktalar, yanıp sonen ışıklar ya da acayıp şekıller Au ranın varlığı norolojık bır temol dusunduru yor Aurası olnıayan mıgrenlıler de (4/5) ba zı dıkkat bozuklukları arıkldrictmdyan duy gu durumu (rnood) degışıklıklerı huzursuz luk ve tedırgınlık hıssedıyorlar migren on cesırıdo Ann Arbordan (ABD) bır grup araştırma cı mıgronı olan kışılerın sorotonın fonksiyon larında bır bozuklukla doğmuş olduğunu ya da hayatları ıçerısınde boyle bır bozuklugun qelıstıgını one suruyor Beyindeki sınır huc relerı arasında kımyac ıl ıletışımı baglayan no rotranimıttcıkıden bırı olan serotonin fonk sıyonundakı bozukluk agrının ve mıgrenın dığer başlıca belırtılerının ( mood bozuklu ğu bulantı kusma) sorumlusu sayılıyor Sorotonıne dıkkat çeken olaylardan bırısı dındırılemeyen agrılar nedenıyle beyınlerıne elektrollar yerleştırılmış (onceden mıgrenı ol mayan) hastalarda patlak veren migren krız lerı olmuştu Bu slpktrotların ycrlcştırıldığı beyın sapının scrotonınce zengın olması aras tırıcıların bu bolgeye ve serotonıne odaklaş mdsına yol açtı Detroıt ten bır arastırmacı grubu ağrı krı zının beyın bolgelerı arasında nasıl bır go rev dağılımıyla olusturuldugunu ıncelıyor Hor ne kadar ağrıdan sorumlu serolonın beyın sa pından salqılanmaı<taysa da tetığı çeken olay genellıkle beynın on kesımınde olmakta On kesımden kalkan uyarı sonucunda beyın sa pındakı serotonin norepınefrın sıstemı hare kete geçıyor Serotonin duzeyının gıderek normalın altına duşmesı beynın bazı bolge lerınde damarsal değışıklıklerle ve ağrının or taya çıkışıyla eş anlamlı olarak cereyan edı yor Burada dıkkat çekıcı olan olayların tetı ğının çekıldığı beynın on kesımının duygu lardan ve entelektuel yetılerden sorumlu ol ması Ağrının ortaya çıkışında serotonının rolu nu kabul eden San Francısco'dan bır araş tırma ekıbı damarsal değışıklıklerın rolunu toptan yadsıyor Serotonının beyın sapından hıpotalamus ve talamusa taşıdığı mesajlar ağrıdan sorumlu Zıra talamus ağrı uretım ve algılamasının merkezı rolunde Hıpotala mus ıse vucudun zamanla ılışkısını ayarla yan bır rıtm duzenleyıcısı Bu ıkı beyın kesı mı arasındakı etkıleşım sonucunda hangı uyaranın ne zaman agrı oluşturacağı duzen lenıyor Migren krızı nedenı olan çıkolata ya da mayalı bır ıçecek her vucuda alınışında bu krızı ortaya çıkarmayabıhyor talamus hıpotalamus etkıleşımı karar organı ko numunda Bazı açılardan farklılıklar gostermeklo bu lıkte yenı migren teorılerının bırleştıklerı nok ta krızın ortaya çıkışında ve surmesınde se rotonın sıstemındekı aksamanın çok onemlı bır rol oynaması fcvet yıne serotonin Bu kımyasal madde ıntıhar ve depresyondan sonra tekrar karşımızda Pek ortadan kaybolacağa da benzemıyor Serotonının (kuzerı norepınefrın ıle o da bır norotransmıter) beyın bıyokımyasındakı degısıklıkler yoluyla clepresyon ve uyku bo zukluklarına da neden olması bu ıkı tablo nun mıcjrenlılerde ve aılelerınde sık rastlanı lan durumlar olması ve mıgrene aıle öyku lerınde % 90 a varan oranlarda rastlanma sı Hıcbırısının nstlantı olması beklenmıyor Aynı bdkısla adet dönpmı oncesındo ve es nasında mıgren krızlerının patlak vermesı yı ne aynı zaman dılımlprınde deprosyon ortd ya çıkması da bır rastlantıdan ıbaret olamaz Butun bu ınsana rahatsızlık veren durumlar da serotonin sıstemı teklıyor tokezlıyor Mıg rene donprsek serotonin azdlmasının bırın cıl olup olmadığı tartışılabılır bır durum Ne*/ York Tımes da mıqren hakkında bır maka lede psıkolojık nedenlerın tamamen safdışı kaldıgı spklınde bır yorum o^umuştum Oy sa bu yazıda andığım Detroıt ekıbının çalış ması boyle bır sonucu ındırgemecı kılıyor Tabıı kı bu psıkolo|ik etkenlerın noden ba zı bıreylerde hatta bazı zamanlarda migren ortaya çıkardıklarını duşunduğumuzde bıyo kımyasdl bır aksamanın bır yatkınlıöjn etkın lığını goruyoruz Şu an ıçın bır oncelıkler tar tışmasına gırsek bıle bu bır parça havada ka lır Ama şımdıden apaçık gorulen bır şey var kı beyindeki serotonin degışıklıklerı migren de çok onemlı bır rol oynamakta Bu sapta madan hareket ederpk mıgrene daha etkılı ve daha kesın sonuçlu bır mudahalede bu lunma şansı elde edılırken ılaç fırmalarının laahyetlerı de pıyasada var olan serotonıne etkılı ılaçların daha guçlu ve ozgul olanları nı uretmeye yonelıyor Mıgrenın sonu geldı demek ıçın henuz erkeıı ama en azmdan zaptı yakın IJ Amerikalı atletler, Seul'deki rekorlara, kendi ülkelerindeki olimpiyat eğitim merkezinde hazırlanmışlardı. 10 yıl önce kurulan bu merkezde, teknolojinin ye biyolojinin olanakları, atletizm için seferber edildi. Çevırı: Yaprak Zıhnıoğlu O limpiyat eğıtım merkezinde antre norler yuksek teknolojinin bır urunu olan gayda benzerı bır elektro nık aygıt sayesınde atletlerın kullandığı ok sıjen mıktarını kesın olarak olçuyorlar Bu maskp sporcunun cevresındekı havayı nor mal yoldan solumasını saglıyor dışarı ver dığı boluğu ıse buyuk bır lastık depoda top luyor Arkadakı kucuk laboratuvarda bulunan bır olçer atlelın koşu sırasında ne kadar ha vayı ıçıne cektıqını VP bundan ne oranda ok sıjen aldıgını olçuyor ve gosterıyor Bu sayı lar sporcunun beden agırlıgının her kılogra mı başına dakıkada kaç mılılıtre oksıjen kul landıgını kesın olarak saptıyor Genellıkle ıdman sırasında ne kadar çok oksıjen kulldnılırsa o kadar lyı sonuc alınır Genc bır ınsanın calısırken en fdzla guç har cadıgı andd kullandığı oksıjen mıktarı dakı kada 45 mılılıtredır Bu oran ortalama bır at lette 80 mılılıtreye yukselebılıyor Bır olımpı yatçının hızı ve dayanıklılıgı beklenılenın al tındaysd bunun nedenlerınden bırının oksı jen kullanımındakı yetersızlık olduğu bılını yor Egıtırn merkezınde sporbılımler mıkroana lız yapmak uzpre atletlerın outun hareketle rını sıcrayib ya da adımlarını bılgısayarda go runtu halıne cevırıyorlaı Orneğın bıomeka nıkcıler once bır jımnastık eğıtmenının yap tığı basıt bır ters takla hareketını vıdeo ban da kaydedıyorlar Ardından bu bant hareke tın ılk anındakı sabıt goruntuyu ekranda yan bitan bır ayqıtın bulıındugu laboratuvara gon derılıyor Teknısyenler ekranda atletın bede nındekı en onemlı noktalaıı ışaıetlıyorlar bant bıraz ılerı dlınıyor aynı noktalar yenı den ışaretlenıyor Bu ıslem hareket 'amam lanana kadar suruyor Sonucta bılqısayar bu verılerı kullanarak etten ve kemıkten yapıl sırdsındd ne kadar havayı ıcıne cektığım je ne oranda oksıjen aldıgını gosterıyor mış jimnastıkcıyı ısıklı bır çopten adama do nustm uyor ve boylece atletık qostendekı her harpkPt Pn ınce aynntısına değın ıncelene bılıyor Bu sıstemın un onemlı ozellığı psneklıgı dıı Beden uzerındp 3G noklaya kadar ışa retlenPbılmekto ve sunsuz sayıda şekıl ure tılebılmektedır Bılgısayarh goruntuleme ar tık bugun yalnızca |imnat.tıkcılerın degıl aynı zamanda yuzuculerın dalgıdarın vb hare ketlerının ıncelenmesıne de olanak taıııycjr