Katalog

Tl P EKOLOJI U LASIM Kemik uzatmada Sovyet yöntemi Sovyetler Birliği'nde 500 bin hastada denenen kemik uzatma yöntemini, gecikmeli olarak Amerikalılar da benimsedi. Çeviri: Asım Baykan Kimyasal atıkların temizliğinde yeni yöntem Çeviri: M. Yaşar Turan menkalı kımyagerler, kurşun, cıva, kadmıyum ve çınko gıbı toksık metallerle kırlenmış suların temızlenebılmesı ıçın yenı bır yontem keşfettı Bu amaçla, yapıları ıtıbarıyla metal lyonlarını tutan ve "crovvn eterler" denılen bır tur eter molekullerınden yararlanılıyor Her ne kadar "crovvn eterlerden" petrol borularını temızleme amacıyla bır sureden berı yararlanılmakta ıse de atıklardan metal toksınlerını ekstrakte etmek ıçın sozu edılen kimyasal maddeler ılk kez kullanılıyor Yenı keşfedılen yolun özellıkle pıl, aku ve fılm sanayıı ıçın çok ılgınç olacağı tahmın edılıyor Bu sanayı kollarına aıt atıklarda çok mıktarda kurşun ıle nıkel. krom, antımon, arsenık ve bakır gıbı dığer metaller bulunuyor Bu yolla aynı zamanda yeraltı suyu ıle taşınan radyoaktıf maddelerın temızlenebıleceğı, hatta altın ve dığer yararlı metallerın rafıne edılme ve ayrılma ışlemlerının de mumkun olabıleceğı belırtılıyor Dikey havalanan uçaklar Dikine havalanan uçaklarda hız saatte 500 km. erimi ise 1200 km. Çeviri: Nazlı Işıklı unumuzun en buyuk "dıkıne hava lanan uçağı"nı gelıştıren Amerıkalılardan sonra şımdı de Avrupalılar 1994 yılına dek bu uçağın mınyaturunu yapmayı amaçlıyorlar En buyuk, ' dıkıne havalanan uçak" V22Osprey, Amerıkan fırması Boeıng Bell tarafından gelıştırıldı V 22 Osprey helıkop ıerlerın dıkıne havalanma ve yere ınme özellığı ıle bıldığımız uçakların uzollıklerını ken dınde topluyor Uçağın dıkıne havalanması, yenı golıştırılon bır hareket dızgesı (sıstemı) ıle sağlanıyor V22Osprey'ın kanatlarının ucunda 11 metre çaplı bırer pervane bulu nuyor Pervaneler, motorgondollar ararılığı ıle dıkey olarak donduruluyorlar ve uçağın dıkey havalanmasını sağlıyorlar Motorlar uçağın havalanmasından hemen sonra one yonehyorlar ve uçak normal bır helıkopter ya da jetmışçesıne yola koyuluyor Uçağın hızı saatte 500 km, erımı 1200 km, taşıyabıldığı yolcu sayısı ıse 44 K aza sonucu genetik bozukluk ya da hastalık nedenıyle kemıklerınde kısalma olan hastaların yakın zamanlara kadar tedavı şansı oldukça sınırlıydı. Kısa bır kemığın uzatılması ıçın kullanılan klasık teknıklerın haylı travmatık olmaları bır yana. çoğu hastaya yeterınce yarar da sağlamıyordu Dahası kısa kemığın kesılerek arasına bedenın bır başka bolumunden ya da dığer bır donorden alınan kemığın eklenmesınden ıbaret olan alışılağelmış gırışımlerden sonra zaman zaman ılave kemığın kaynamaması, bazen de kemığın çevresındekı yumuşak dokunun belırgın bır uzamaya ayak uyduramaması soz konusu olabılmekteydı A G Büyüme devam ediyor Şımdılerde hastaların çogu, SSCB'de kırk yıl once gelıştırılmış, ancak son on yıla kd dar Batıya ıhıaç edılmemıs bır kemik uzatma yontemınden belırgın bır yarar sağlaya bılıyor Onderlıgını yapan Gavnel A. İlızarov ısımlı Sovyet doktorunun adıyla anılan teknık kemik ve yumuşak dokularda gerıl me etkısıyle buyume yeteneğının oluşturulmasına dayanıyor Anılan yontemın ABD'dekı uygulayıcıların dan Baltımore'dakı Maryland Tıp Fakultesı'n den Dr Paley'o gore uygulama nıspeten basıt bır gırışım ıle başlıyor Cerrah once ozurlu kemığın her ıkı ucundan esnek ığneler geçırıyor Iğnelerın kemığın dışında ışınsal bıçımde uzanan ucları kemığın her ıkı ucunda cıldın uzerınde uzaktan kemığı çevreleyen tekerleğımsı ıkı halkaya tutturuluyor Kemığın yakın ve uzak uçlarındakı bu ıkı halka da uzunlukları ayarldndbılen metal çubuk larla bırbırıne bağlanıyor BÜ arada cerrah, özurlu kemığı ıkı halkanın arasında kalan bır alandan çepeçevre, yıızeysel bır çızgı bıçımınde kesıyor Ancak kesı çızgısının kemı ğın gerılmeye hafıf bır yanıt verebıleceğı ka dar derın, fakat kemığın beslenmesını sağlayan komık ılığınde hasar oluşturmayacak kadar yuzeysel olmasına dıkkat etmek gerekıyor Ortak yapı Batı Aımanya'nın Hamburg kentınde yapılan 13 Uluslararası Makrosıklık Kımya Sempozyumu'nda konuşan Jerald Bradshavv, Utah'ta Prova'dakı Brıgham Young Unıversıtesı'nden bır grup kımyager arkadaşı ıle bırlıkte "crovvn eterier" ve kum arasındakı bırleşme yontemını nasıl bulduklarını açıkladı Eterle kum ortak bır yapı oluşturmakta Kimyasal olarak modıfıye edılmış kumdan bır çozeltı gecırıldığınde, çozeltıdekı metal lyonları çok duşuk konsantrasyonlarda dahı "crovvn eterler" tarafından kolayca ekstrakte edılmektedır Daha sonra metal lyonlarının kumdan ayrılabılmesı amacıyla sulfurık asıt kullanılmakta, bu muamele sonucu elde edılen çozeltı yuksek konsantrasyonda metal lyonlarını ıçermektedır. Bu sayede araştırıcılar orıjınal numunelerde ne mıktarda metal bulunduğunu tespıt edebılmektedırler Uzun yıllar Sovyetler Birliği'nde uygulanan ve Batı'nın kayıtsız kaldığı kemik uzatma yöntemi Amerikalılar taralından sonunda uygulanmaya başlandı Amerikalılar bu yontemın daha az nsklı olduğu gorunuşunu savunuyorlar men ayın mekamzmayla kemıklerın guçlen mesını de saglayabılıyor Elbette duzeneğın vucutta taşınması bazı zorlukları da berabe rınde getırıyor Bunların arasında gerilme nın biklıkla yol açtıgı agrı ya da cıldı delıp geçen ığnelerın zaman zaman enteksıyona yol açabılmebi ılk akla golenler Ne var kı New York Ortopedı Enstıtusu Eklem Hastalıkları Hastanesı nden Vıctor H. Frankel, bu yontemın komık qreftı uygulanmasından ya da dığer buyuk ortopodık cerrahı gırışımlerden daha az hasar verıcı ve daha az rısklı oldu ğunun artık kanıtlanmış olduğunu soyluyor llızarov ıle dığer Sovyet ve Doğu Bloku cer rahları bu yontemlo geçen bırkaç on yıl ıçerısınde yaklaşık 500.000 amelıyat gerçekleş tırmış ve olgularını yoğun bıçımde yayımlamıslar Batı tıbbına bu teknık acaba nıçın bu denlı geç geldı 9 llızarov gırışımını ılk oğrenen ve ılk olarak 1984yılında bırotomobıl kazası sonucu bacağı ezılen bır kadın hastaya uygulayan Dr Frankel bu durumu, orıjınal lıteraturun Rusça ve yontemın Batı Sıbırya'da kuçuk bır şe hırde gelıştırılmış olmasıyla açıklıyor ve eklıyor "Içtenlıkle soylemek gerekırse, ılk baş ta bıraz ınanılmaz gıbı gorunuyordu (Scientific 4merlcan Oct. 88) Artık sularda tehlike Kımyacılar, ' crovvn eterlerın" ozellıklerınden çeşıth kimyasal reaksıyonlarda buyuk olçude yararlanıyor Örneğın eskı oto akulerınden kurşunun gerı kazanılması projesınde bınlerce lıtre sulfurık asıt tuketılmekte ve notralleştırmeyı muteakıp kurşunun buyuk bır kısmı ekstrakte edılmektedır Bununla bırlıkte 100 ppm (mılyonda kısım) kadar kurşun yıne çozeltıde kalabılmekte ve bu da en yakın akarsuya boşaltılmaktadır Indıanapolıs'tekı ACE Akumulator Sanayıı tesıslerınde her gun 20000 It notralleştırılmış asıt artığı meydana gelmektedır Bradshavv, kum ıle bırleştırılmış "crovvn eterlerın" kimyasal atık kaynağına yerleştırılmesı halınde ırmağa ulaşmadan once sozu edılen atıktakı kurşun mıktarının yaklaşık mılyarda 10 kısma kadar duşebıleceğını saptadı (New Scientist, 29 Eylul 1988) Gerilme ve enfeksiyon Daha sonra halkalar arasındakı çubukların uzunluğunu arttırarak doktor veya hasta, ozurlu kemığın gerılmesını sağlayabılıyor Bu gerilme etkısıyle kemığın çepeçevre ke sıldıgı bolgede yaklaşık on gunde 1 cm kadar bır uzama gerçekleşıyor Uzayan kemığın normal kemik duzeyınde sağlamlaşması ıse bu surenın ıkı katı kadar bır zaman gerektırıyor Paley'e gore bu duzenek, dışlerı kuvvetlendırmekte kullanılan teknıklerdekı gıbı, he V22 Osprey ın oncolıkle orduda kullanılması duşunuluyor Çunku yapım ıçın gereklı olan 2 mılyon dolar savunma bakanlığından sağlanmış Almanlar tarafından yapılan, o zamanın en buyuk "dıkıne havalanan uçağı" Dornıer 31 21 yıl once 16 Aralık 1967'de ılk uçuşunu yapmıştı Ancak 8 jet motoru ıle çalıştırılan bu uçağın serı yapımına asla geçılmedı ve bu konudakı çalışmalar yavaşladı Amerıkalıların dıkey havalanan uçağının ılk uçuşundan kısa sure once Avrupalılar bu tıp uçaklar uzerıne yaptıkları çalışmalarda yıne ak tıfleştıler ve Eurofar adlı bır projelerı oldu ğunu açıkladılar Çalışmalar, bırçok Avrupa fırmasının destekledığı ve V22Osprey'ın mınyaturunun yapımını ıçeren bır taslak durumunda Bu taslağa gore Eurofar, 9 tonluk bır ağırlığa ve 19 yolcu taşıma kapasıtesıne sahıp olacak Ilk uçuşun 1994 yılına dek yapılması duşunuluyor (BdW)